کروم (Chrome)

نشانه شیمیایی کروم Cr و وزن اتمی آن ۵۲ است. به اشکال مختلفی وجود دارد، اما بدن فقط می تواند از شکل سه ظرفیتی آن استفاده کند. عنصر معدنی کمیاب و ضروری برای حیوانات و انسان است. کروم از عناصر اصلی است که به مقادیر بسیار جزئی یعنی ۶.۶ میلی گرم در انسانی به وزن ۷۰ کیلو گرم وجود دارد.

عارضه عمده ای که کمبود آن به وجود می آورد، اختلال در مصرف گلوکز در بدن است ولی علاوه بر آن، بروز این حالت در متابولیسم لیپیدها و پروتیدها نیز گزارش شده است. کمبود آن در حیوانات ممکن است موجب کم شدن رشد آن ها شود. پیدایش ضایعه مشیمیه چشم در موش صحرایی، اگر کمبود کرم و پروتئین داشته باشد، عارض می شود ولی اگر منحصرا كمبود یکی از آن ها در بین باشد، این عارضه پیش نمی آید.

اختلال مصرف گلوکز در مردم خاورمیانه، مخصوصا در سنین متوسط یا بالا، پیش آمده است و به طور تجربی نیز مشاهده شده است که این اختلال را در افراد مذکور می توان با تامین کروم رفع کرد. کروم از راه ادرار دفع می شود ولی بعضی صور آن، از راه صفرا و مقدار کمی نیز از راه روده کوچک دفع می گردد. ذخیره کروم به طوری که بررسی به عمل آمده در حیوانات نوزاد نسبتا زیاد است ولی این مقدار، تدریجا به تناسب زیاد شدن سن، کم می شود. کروم در مخمر خشک آبجو، سبوس، جوانه غلات، ملاس و جگر به مقادير متوسط یافت می شود.

میزان آن در فرد بالغ بین ۵.۲ – ۱۰.۴ میلی گرم است اما از نظ جغرافیایی اختلاف وسیعی وجود دارد به طور مثال:

جذب کروم از مواد غذایی بسیار ضعیف و بین ۳ – ۱۰ درصد است که فقط یک درصد کروم اضافه شده به غذا (به عنوان نمک) جذب می شود. هنگامی که همراه با مخمر مصرف شود جذب کروم بین ۱۰ – ۲۵ درصد افزایش می یابد. دفع آن از طریق مدفوع و ادرار صورت می گیرد که بیش از ۱۰ میکرو گرم در روز است.

میزان مکمل های کروم، تری کلریدکروم یا کلریدکروم (۳۲.۸)، استات كروم (۲۲.۷)، شلانه کروم آمینو اسید (۲ میکرو گرم در هر ۱۰۰ گرم) است. مخمر، مكمل عالى و موثر ترین است زیرا شکل خاصی از کر‌وم که ۵۰ بار موثرتر از سایر اشکال را دارد و ۲۰ برابر آسان جذب می شود. شکل کروم موجود در مخمر ۱۰ برابر کروم موجود در غذاها از قبیل جگر، دانه گندم و غذاهای دریایی اثر دارد.

بهترین منابع غذایی (میلی گرم در هر ۱۰۰ گرم)

منابع غذایی فقیر از کروم

آرد سفید، ماهی، ماکیان، سفیده تخم مرغ، شیر بدون سرشیر بنابراین در رژیم غذایی که بیشتر متشکل از این مواد است کروم‌ وجود ندارد. تصفیه و فراورش مواد غذایی هم چنین باعث حذف قسمت اعظم کر‌وم موجود در منابع غذایی اصلی می شود. رژیم غذایی تصفیه شده باعث کمبود کروم می شود. رژیم غذایی متنوع و متشكل از همه غذاها به میزان کافی کروم را تامین می کند.

نقش کروم

کر‌وم عامل تحمل گلوکز (GTF) است و نقش دیگری برای آن شناخته نشده است. تحمل گلوکز فعالیت انسولین را مستقیما از طريق اتصال به خود انسولین و گیرنده های اختصاصی انسولین تحریک می کند. کروم به تنهایی چنین نقشی ندارد.

اکنون مشخص شده است که فقط کروم در بدن به عنوان عامل تحمل گلوکز نقش دارد. این ماده در غذا وجود دارد و در بدن می تواند از کروم سه ظرفیتی، نیکوتینیک اسید و آمینو اسید ساخته شود. ساختمان دقیق این ترکیب شناخته نشده است، به طوری که فقط منابع طبیعی آن قابل دسترسی است. تاریخ شناسایی آن به ۱۹۲۹ میلادی برمی گردد که مشخص شد عصاره مخمر، عمل هورمون انسولین را تشدید می کند. این عمل را ویتامین های موجود در مخمر انجام می دهند.

تا ۱۹۵۵ میلادی که مشخص شد خرگوش هایی که با مخمر تورولا تغذیه شده اند مبتلا به مرض قند و تحلیل کبدی می شوند، میزان توجه به آن کاسته شد. در اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی مشخص شد که ‌کروم تکمیلی ترکیبی از کروم سه ظرفیتی، نیکوتینیک اسیا و ماده شبه پروتئینی است. در حیواناتی که با غذای فاقد این ترکیب تغذیه شدند، حالتی شبیه به مرض قند به وجود آمد.

در اواسط دهه ۱۹۶۰ میلادی مشخص شد که بسیاری از افراد بالغ و مسن که دچار عدم تحمل گلوکز بودند، با مصرف مکملی از ۱۵۰ – ۲۵۰ میکرو گرم کروم در روز به شکل کلرید کروم بهبود یافتند. دلایل مشابهی در کودکان دچار سوء تغذیه در اردن، نیجریه و ترکیه مشاهده شد ولی البته در کودکان مصر اثری از بهبود در اثر مصرف این ترکیب ملاحظه نشد. این موضوع شاید بیانگر این مطلب باشد که کودکان مصری بر خلاف بقیه کودکان، کمبود کروم نداشتند. سپس بسیاری آزمایشات و مشاهدات انجام شد که منجر به نتایج ذیل شدند:

• نمک های ساده کروم، عنصر ضروری محسوب نمی شوند.
• نمک های کروم از سد جفتی عبور نمی کنند.
• همیشه تجویز نمک های کروم در انسان بعد از چند روز یا چند هفته به حد قابل توجه می رسد.
• نمک های کروم با ذخیره کروم آلی بدن به حال تعادل در نمی آیند.
• محاسبه تعادل کروم در بدن انسان هنگامی که میزان جذب کلرید کرومیک، همان کروم غذا در نظر گرفته شود، اختلاف بسیار شدیدی را نشان می دهد.

به عنوان مثال، اگر میزان جذب کر‌وم غذا به عنوان کلرید کرومیک در نظر گرفته شود، میزان ورودی روزانه ۵۰ تا ۱۰۰ میلی گرم محاسبه می شود که فقط به دفع ۰.۲۵ – ۰.۵ میکرو گرم در ادرار منجر می شود این در حالی است که دفع روزانه معمول از این طریق بین ۷ – ۱۰ میکرو گرم است که نشان می دهد کروم بیشتری از منبع غذایی جذب می شود و از این مقدار بیشتر دفع شده است.

کروم در شکل مخمر آبجو بهتر جذب می شود و از سد جفتی عبور می کند. در بررسی های انجام شده روی خرگوش معلوم شد که کر‌وم در بافت ها به سرعت پخش می شود و قدرت عمل سریع تری در کاهش قند خون نسبت به کلرید کرومیک دارد. مطالعات دانشمندان برای جدا کردن و شناسایی این عامل باعث تهیه شکل اولیه کروم تکمیلی شده است. کر‌وم تکمیلی از نظر درمانی بسیار برتر از نمک های کروم است.

تلاش های انجام شده برای ساخت آن از ترکیب کروم، نیکوتینیک اسید و آمینو اسید موفقیت آمیز نبوده است. در مقایسه با ۱ درصد کروم جذب شده از نمک های کروم، ۲۵ درصد ‌کروم ‌تکمیلی در مخمر آبجو جذب می شود. محتوای کروم‌ مخمر را می توان با اضافه کردن نمک معدنی برای رشد مخمر، حذف نمک کر‌وم اضافی و خشک کردن مخمر غنی ساخت. با این روش مخمر به دست آمده بیش از ۶۰ میکرو گرم کروم در هر گرم دارد که همه آن به شکل کروم تکمیلی است.

محتوای کروم مخمر را می توان با اضافه کردن نمک معدنی برای رشد مخمر، حذف نمک کروم اضافی و خشک کردن مخمر غنی ساخت. با این روش مخمر به دست آمده بیش از ۶۰ میکرو گرم کر‌‌وم در هر گرم دارد که همه آن به شکل کروم تکمیلی است. گرچه تعیین مقدار دقیق ‌کروم تکمیلی مشکل است اما مشخص شده است که غذاهای ذیل سرشار از این ماده هستند مخمر آبجو خشک شده، فلفل سیاه، پودر کبد، پنیر، پوسته گندم که البته همگی از نظر فراهمی زیستی در سطح ضعیفی قرار دارند.

منابع متوسط عبارت اند از: نان کامل گندم، ذرت برشته، آرد سفید، اسپاگتی، گوشت گاو، دانه کامل گندم، کره، نان چاودار، مارگارین، صدف خوراکی، فلفل مکزیکی، گندم و میگو. از دیگر سو منابع مفید و غنی آن عبارت اند از: گوشت لابستر، انواع قارچ ها، پای مرغ، ماهی هدوک، سفیده تخم مرغ، سینه مرغ، شیر بدون چربی. میزان سمیت کر‌و‌م تکمیلی کم است. بررسی ها چنین نشان می دهند که انسان می تواند بیش از یک میلی گرم به ازای هر کیلو گرم وزن بدن را تحمل کند. رقم مشابه برای نمک های‌ کروم ۱۸ میلی گرم است. بنابراین تحمل گلوکز:

• قند خون را با افزایش خروج آن به عضلات و اندام ها کنترل می کند.
• سوخت گلوکز را برای تولید انرژی تحریک می کند.
• میزان کلسترول خون را کم می کند.
• میزان چربی خون را کاهش می دهد.
• باعث افزایش کلسترول HDL می شود.
• آترواسکلروز را در موش های صحرایی (بر اساس مطالعات تجربی) کاهش می دهد.
• ساخت پروتئین را تحریک می کند.
• تولید مواد ضروری عصب را تحریک می کند.
• باعث افزایش مقاومت نسبت به عفونت می شود.
• با اشباع مرکز موجود در مغز نشانه های گرسنگی را محدود می کند.

اثرات کمبود ‌کروم

• باعث حالتی شبیه مرض قند در موش های صحرایی آزمایشگاهی می شود.
• کمبود آن استفاده از گلوکز را در عضله کودکان مبتلا به سوء تغذیه دچار اشکال می کند.
• به اختلال عصبی منجر می شود.
• میزان کلسترول خون را افزایش می دهد.
• تشکیل پلاک های آتریواسکلروتیک می دهد و میزان چربی خون را افزایش می دهد که ممکن است عامل بیماری قلبی باشد احتمال دارد با مرض قند در برخی از بیماران ارتباط داشته باشد.

علل کمبود کروم

1. رژیم غذایی سرشار از مواد غذایی تصفیه و فراوری شده
2. دفع بیش از حد از بدن در بعضی از بیماری ها
3. رژیم غذایی طولانی
4. حاملگی
5. سوء تغذیه شدید
6. تغذیه طولانی مدت وریدی
7. می بارگی

دریافت روزانه توصیه شده کروم

دریافت روزانه توصیه شده مشخص نیست اما به نظر می رسد ۵۰ – ۲۰۰ میکرو گرم کروم در روز بر حسب سن بی ‌خطر و کافی است.

کاربرد درمانی کروم

درمان موفقیت آمیز مرض قند برخی از کودکان و بالغین، مرض قند دوران حاملگی، مرض قند ایجاد شده در زمان بلوغ، کاهش کلسترول بالای خون و درمان برخی موارد کاهش قند خون(هیپوگلیسمی)

اثرات مصرف زیاده از حد کروم

موردی گزارش نشده است. به علت جذب ضعیف، سمیت کمی دارد. کروم شش ظرفیتی سمی تر است اما به هیچ وجه در مکمل ها به کار نمی رود و در غذاها یافت نمی شود.

نشانه های کمبود ‌کروم

شبیه به هیپوگلیسمی (کاهش قند خون) است و عبارت اند از: تحریک پذیری، ناتوانی، گیجی، ضعف، افسردگی، اشکال در یادگیری و به علاوه عدم تحمل الكل، عصبانیت. برخی نشانه ها شبیه به مراحل اولیه مرض قند است، مثل: دفع مکرر ادرار، تشنگی، گرسنگی، کاهش وزن، خارش.