یخ تاک (Chondrodendron tomentosum)

نام فارسی: یخ تاک

نام علمی: .Chondrodendron tomentosum Ruiz et pav

نام انگلیسی: Pareira, Velvet leaf, ice vine

یخ تاک از تیره منیس پرماسه، گیاهی است بالارونده که در پرو، بلیوی، برزیل و گویان می روید و ریشه اش به صورت قطعات نامنظم، استوانه ای ، منشعب با سطح خارجی ناهموار، تحت نام Pareira brava، به بازارهای دارویی عرضه می شود. پوست خارجی این قطعات، به صورت ورقه های نازک از آن جدا می شود. رنگ آن ها قهوه ای مایل به سیاه، و منقوش به خطوط عرضی و شکاف و شیارهای طولی است و اگر شکسته شوند، الياف فیبری ضخیم ظاهر می سازند. طعم آن ها تند و تلخ است. بوی مخصوص و غیر معطر دارند.

ترکیبات شیمیایی یخ تاک‌

یخ تاک دارای به به ارین (bebeerine) یا پلوزین (Pelosine) است. وجود ماده ای به نام Merck Index) d. chondocurine) نیز در آن ذکر شده است. به به

ارین [کوندودندرین (Chondodendrine)، په لوزین (d. bebeerine Pelosine)] ماده ای به فرمول C_۳۶H_۳۸N_۲O_۶ و به وزن ملکولی ۵۹۴.۶۸ است. از گیاهان زیر نیز استخراج شده است.

.Nectandra rodioei Hook از تیره Lauraceae
.Chondodendron micropyllum (Eichl.) Mold از تیره Menispermaceae
.Chondodendron.candicans (Rick. ex DC.) Sand از تیره Menispermaceae
.Chondodendron tomentosum Ruiz et Pav از تیره Menispermaceae
Pareira brava

به به ارین موجود در یخ تاک ، به صورت بلوری های سوزنی شکل در متانول به دست می آید. در گرمای ۲۱۵ درجه ذوب می شود. در بنزن، کلروفرم و پیریدین محلول است. به به ارین، از نظر درمانی اثر ضد مالاریا دارد.

از .Chondodendron tomentosum R. P، ماده ای به نام d. Chondrocurine نیز استخراج شده است. این ماده، به فرمول C_۳۶H_۳۸N_۲O_۶ و به وزن ملکولی ۵۹۴.۶۸ است. به صورت بلوری های سوزنی شکل در متانول به دست می آید. در گرمای ۲۳۲ – ۲۳۴ درجه نیز ذوب می شود. ریشه نوع دیگری از گیاه مذکور به نام .Ch. platyphyllum (A. St. Hill) Miers نیز صفات درمانی مشابه دارد. از برگ گیاه اخير الكالوئیدی به نام کوندروفولین (Chondrofoline) به فرمول C_۳۷H_۴۰N_۲O_۶ نیز استخراج شده است.

ماده ای به نام توبوکورارین – کلراید Tubocurarine chloride نیز از گیاه قبلی یعنی Chondodendron tomentosum به دست آمده که به فرمول C_۳۷H_۴۲Cl_۲N_۲O_۶ و به وزن ملکولی ۶۸۱.۶۶ است.

فرم راست گرد توبوکورارین – کلراید (Intocostrin, Curarin – HAF, Tubarine, Delacurarine, Tubadil) به صورت بلوری های کوچک، ریز و ۵ – ۶ ضلعی در آب (حلال) به دست می آید.

نوع انیدر آن در گرمای بین ۲۷۴ – ۲۷۵ درجه تجزیه می شود و اگر در حرارت عادی در مجاورت هوا قرار گیرد، رطوبت جو را تا حد ۵ مولکول آب جذب می کند. تقریبا هر گرم آن در ۴۰ میلی لیتر آب و یا ۷۵ میلی لیتر اتانول حل می گردد. در متانول نیز حل می شود ولی در پیریدین، کلروفرم، بنزن، استن و اتر غير محلول است. مقدار کشنده آن در موش و موش صحرایی به ترتیب ۳۳.۲ و ۲۷.۸ میلی گرم بر حسب هر کیلوگرم وزن جانوران مذکور است.

فرم چپ گرد آن با ۵ مولکول آب به صورت بلوری های سوزنی شکل به دست می آید و در گرمای ۲۶۸ درجه ذوب می شود (به حالت جوشان).

دی متیل اتر آن به فرمول Mecostrin chloride) C_۳۹H_۴۶Cl_۲N_۲O_۶) ، به حالت متبلور به دست می آید و در گرمای حدود ۲۳۶ درجه به حالت جوشان تجزیه می شود. در آب و محلول رقیق سود، محلول ولی در قلیائیات دیگر، اسید کلریدریک رقیق و کلروفرم به مقدار جزئی حل می شود. در بنزن و اتر حل نمی گردد.

مسمومیت با Chondodendron‌ tomentosum

مصرف مقادیر زیاد گیاه یخ تاک در انسان ایجاد فلج دستگاه تنفس و کم شدن فشار خون می نماید. فرم راست گرد توبوکراین – کلراید و دی متیل اتر آن، اثر سست کننده و رفع کشیدگی (relaxant) ماهیچه های بدن دارد. این گیاه در ایران نمی روید.

خواص درمانی Chondodendron tomentosum

ریشه Chondodendron tomentosum و Ch. platyphyllum، دارای اثر آرام کننده و ضد تشنج است. در تسکین و رفع درد و قولنج های کبدی یا قولنج های ناشی از التهاب کلیه (Colique nephritique)، آنژین دوپواترین، آسم، قاعدگی های دردناک، زایمان، التهاب مثانه ناشی از هیپوتروفی پروستات و دردهای رماتیسمی مصرف می شود.

صور دارویی Chondodendron tomentosum

تنطور(T. mere) ، به مقدار ۵ قطره در ۲۰۰ گرم آب، به مقدار یک قاشق سوپ خوری در هر نیم ساعت در حالات بحرانی و احساس ناراحتی در موارد مذکور و ۲ دفعه در روز به منظور درمانی و ادامه آن به مدت ۸ روز با رعایت ۴ روز فاصله – شیاف.

گیاهان مذکور در ایران نمی رویند.

.Dioscoreophyllum cumminsii Diels

گیاهی است بالارونده و به ارتفاع ۴ تا ۵ متر که در نواحی مختلف افریقا مانند گینه، کامرون، گابن، غنا و غیره می روید. میوه ای سته به رنگ قرمز و مجتمع به صورت خوشه دارد و از آن، عصاره ای به نام مونه لين (Monelline) تهیه می شود که در واقع یک پروتئین با شیرینی زائد الوصف، معادل ۲۰۰۰ برابر وزن خود شیرین تر از ساکارز است.

مونه لین، به مقدار معادل ۱.۵ تا ۲ گرم، از هر یک کیلوگرم میوه گیاه مذکور به دست می آید. مونه لین، طعمی مشابه قند طبیعی دارد و دوام طعم آن ۲۰ – ۳۰ دقیقه است. هنوز موفق به جدا کردن کامل و تعیین فرمول این ماده پروتئینی که قدرت شیرین کردن آن زیاد است نشده اند.

مونه لین از یک پلی پپتید که تقریبا ۹۱ اسید آمینه در زنجیر خود دارد تشکیل یافته و وزن ملکولی آن در حدود ۱۰۷۰۰ می باشد. بررسی های اولیه و استخراج آن توسط Ingrett و May و بعدا توسط دیگران صورت گرفت. تصفیه آن نیز به منظور تهیه این ماده به حالت خالص توسط Morris و Cagan انجام شده است.

مونه لین ماده ای محلول در آب و تقريبا فاقد هر نوع از هیدرات های کربن است. اثر سمی ندارد ولی به سهولت آلودگی میکروبی پیدا می کند. از این نظر باید در ظروف مسدود و دور از میکروب و آلودگی نگه داری شود. مونه لین، حالت پایدار خود را در گرمای ۶۰ – ۷۰ درجه از دست می دهد و در این حالت، قدرت شیرینی آن کاسته می شود به طوری که در گرمای ۷۵ درجه از بین می رود.

مونه لین ماده ای است که می تواند برای مبتلایان به بیماری قند و درمان افراد چاق مورد استفاده قرار گیرد. مونه لین به بازارهای داروئی عرضه نشده است.

از .Stephania tetrandra S. Moore، ماده ای به نام تتراندرين (Tetrandrine) به فرمول C_۳۸H_۴۲N_۲O_۶ و به وزن ملکولی ۶۲۲.۷۳ استخراج می شود که به صورت بلوری های سوزنی شکل متبلور می گردد. در گرمای ۲۱۷ – ۲۱۸ درجه ذوب می شود. سنتز آن در سال های ۱۹۵۷ – ۱۹۶۹ انجام گرفته است. تتراندرین، از نظر درمانی، اثر آرام کننده و پایین آورنده درجه گرمای بدن را در موارد تب دارد.