ضعیف شدن حرکات دم (نفس) و یا قطع کامل آن را خفگی گویند.
علایم خفگی غیر از قطع شدن تنفس؛ سرد شدن بدن، کبود شدن رنگ پوست و از کار افتادن قلب می باشد.
اگر علایم خفگی تازه ظاهر شده باشد می توان اقدام به رفع آن کرد. ولی چنانچه مدتی بگذرد ادامه ی حیات غیر ممکن خواهد بود.
حدود ۲۱٪ هوا را اکسیژن و ۷۵٪ آن را ازت و مقدار کمی از آن را ایندریک کربنیک تشکیل میدهد. از این گازها تنها اکسیژن برای تنفس لازم است.
اگرچه ازت به ظاهر بدون فایده به نظر می رسد، اما وجودش برای ما بسیار ضروری است. زیرا اگر انسان را در هوایی که اکسیژن خالص داشته باشد قرار دهند به زودی خواهد مرد.
علت آن است که اکسیژن زیاد سلول های بدن را میکشد. پس دانستید که وجود ازت برای کم کردن اثر زیان آور اکسیژن لازم و ضروری می باشد.
به همان اندازه که اکسیژن خالص زیان آور است کمبود آن نیز اختلالاتی ایجاد میکند. در صورتی که ۱۰۰٪ تنزل یابد باعث خفگی خواهد شد.
مقدار هوای لازم برای هر شخص در ۲۴ ساعت حدود ۱۰۸۰۰ لیتر است زیرا انسان در هر دقیقه به طور متوسط ۱۵ بار نفس میکشد و در هر مرتبه حدود نیم لیتر هوا را وارد شش ها میکند.
در مصرف ۱۰۸۰۰ لیتر تنها حدود ۲۱۶۰ لیتر آن اکسیژن است که فقط یک چهارم آن (یعنی ۵۴۰ لیتر) جذب بدن می شود که به مصرف احتراقات می رسد و بقیه با هوا و دم زدن از شش ها خارج می شود.
لذا بنابر حساب دقيق فوق هر انسانی در هر ساعت به ۲۲ لیتر اکسیژن احتیاج دارد که به جای آن ۲۰ لیتر انیدرید کربنیک خارج می سازد.
مقدار ۲۰ لیتر گاز کربنیک در یک ساعت کافی است که ۵ مترمکعب هوا را به کلی خراب کند لذا با دلایل فوق و احتساب آن ثابت شد که برای یک نفر در هنگام خوابیدن باید لااقل ۴ متر مکعب فضا در نظر گرفت، این فضا وقتی لازم است که هوا بتواند از درز درب و پنجره داخل و خارج شود.
ولی در اتاق مسدود ۱۵ تا ۲۰ متر مکعب هوا و فضا لازم است. ارتفاع اتاق و بلندی سقف آن نباید کمتر از ۲/65 متر باشد و از ۴ متر هم تجاوز نکند.
زیرا اگر کوتاه باشد فضا گنجایش هوا را ندارد و در انسان خوابیده در آن مکان ممکن است ایجاد خفگی کند.
اگر هم ارتفاع سقف از زمین زیاد باشد، مقداری هوای راکد در قسمت فوقانی می ماند که زود خراب شده و به درد تنفس نمی خورد.
خفگی علل و عوامل زیادی دارد. در اثر هوای کثیف، کم شدن اکسیژن، غرق شدن در آب. در غرق شدن با اینکه ممکن است ماهیچه های تنفس باز باشد ولی چون هوا به بدن راه ندارد ایجاد خفگی می کند.
اگر کسی در آب خفه شده باشد باید شکم او را بر روی زانو انداخته و بر معده اش فشار وارد آورید و اگر کودک و سبک باشد که بتوانید وزن او را تحمل کنید باید شکم او را بر روی سر بگذارید و حرکت در انجام دهید که آب داخل معده خارج شود، سپس او را تنفس مصنوعی بدهید.
ضمنا حرکت دادن زبان به خارج و داخل نیز مفید خواهد بود. پس در خفگی بهترین و اولین کار، بیرون آوردن زبان است.
بدین شکل که دهان او را باز کنید، اگر دندان ها قفل شده بود قاشق یا شیی شبیه آن را بین دندان ها فرو برده و بین فک ها بگذارید و به دندان های بالا و پایین فشار دهید تا باز شود بعد چوب پنبه یا شیی که شبیه آن باشد را در وسط دندان ها قرار دهید، زبان را گرفته و آرام آرام ۱۵ تا ۲۰ مرتبه بیرون کشیده و رها سازید.
اگر پس از ۲۰ مرتبه بیمار سکسکه کرد یا حرکات زبان را احساس کرد علامت بهبودی حال اوست.
در ضمن می توانید زبان را از دهان به طرف بیرون بکشید که راه حلق باز شود و هوا داخل و خارج گردد و هوای مصنوعی را با فشار داخل ریه های بیمار کرده و به او نفس مصنوعی دهید.
خفگی در اثر برق زدگی:
در برق زدگی ماهیچه های تنفس از کار می افتد و خفگی ایجاد میکند. در آن هنگام باید ابتدا برق را قطع کرد یا با چوب خشک سیم برق را از بدن او جدا کرد و بعد شروع به دادن تنفس مصنوعی کرد تا نجات یابد.
خفگی در اثر گازهای سمی:
در اثر گازهای سمی نظیر اکسید و کربن، اسید سولفیدریک، آمونیاک و گاز چراغ، خفگی ایجاد می شود.
خفگی در اثر دم گرفتگی:
دم گرفتگی داخل چاه که چاه کن ها به آن مبتلا می شوند یا دم گرفتگی داخل حمام یا دم گرفتگی از کرسی و ذغال.
اگر خفگی ها در اثر هوای کثیف و یا کمبود اکسیژن داخل حمام و یا در چاه ها ایجاد شوند و یا در اثر گرمای هوا یا بوهای تند و زننده ی بدن باشد و بدن نتواند مقاومت کند و منجر به خفگی شود باید فوری مصدوم را از محوطه خارج کرده و به هوای آزاد منتقل سازید تا هوای تازه ای را استنشاق کند و از خطر خفگی و هلاکت رهایی یابد.
می توانید قدری بوهای زننده ی تند مانند سرکه یا گلاب یا کاه گل آب زده را جلوی بینی او بگیرید تا مجرای تنفس باز شود و اگر شدت داشت احتیاج به تنفس مصنوعی دارد.
در اثر بیماری هایی مانند دیفتری که پیدایش غشا کاذب در گلو باعث خفگی می شود. گاهی ممکن است زهرابه های بعضی از میکروب ها مانند میکروب کزاز، ماهیچه های تنفس را از کار بیندازند و خفگی ایجاد کنند.
هم چنین برق زدگی، فشردن گلو و به دار آویختن نیز از همین قبیل به شمار می روند. در مورد بیماری ها اگر قبلا به معالجه ی مستمر پرداخته شود چنین اتفاقی رخ نخواهد داد.
خفگی در اثر فلج شدن ماهیچه های تنفس:
در بعضی موارد می توان با تنفس مصنوعی مصدوم را از مرگ حتمی نجات داد.
تنفس مصنوعی
تنفس مصنوعی بر دو قسم است (شافر – اسیلوستر) در هر دو طریق باید قفسه ی سینه را به طور منظم فشار دهید تا هوای داخل ریه خارج شود.
سپس قفسه ی سینه را منبسط کنید و دست های او را به جانب بالا و سمت چپ و راست حرکت دهید، تا هوا داخل شود.
این عمل را مدتی حتی تا چند ساعت ادامه دهید تا حیات شخص خفه شده باز گردد.
پس از بهبودی باید اشربه ی گرم مانند چای کمرنگ و شیر گرم به او بخورانید و بگذارید تا استراحت کند.