تربیت کودک

تربیت کودک در نظر بیشتر والدین چیزی جز تنبیه نیست؛ ولی واژه تربیت، در واقع به معنای تعلیم دادن یا پرورش، شامل مجموعه ای از روش های مثبت و منفی است. وقتی کودکان خود را تربیت می کنید، به آنها می آموزید که چطور رفتار کنند. پیش از آنکه انجام کاری را از آنها بخواهید، به آنها آموزش می دهید. شما برای آنها قالب های رفتاری می سازید تا آنچه را که از آنها انتظار دارید، ببینند. پیوسته به آنها می گویید که انجام چه کاری درست است و در صورت لزوم به آنها یادآور می شوید که کدام عملشان شایسته نیست.

تربیت موثر آن است که وقتی فرزند شما نیم نگاهی به شما می اندازد تا مطمئن شود عملی که انجام می دهد درست است یا نه، بگوییم: «درسته، خوبه». واکنش تربیتی در قبال کودکی که تازه راه افتاده و دارد به طرف پریز برق می رود، یک «نه» قاطع و محکم است. وقتی در حال تلفن زدن، فرزند خردسالتان می خواهد مکالمه تلفنی شما را قطع کرده با شما صحبت کند، تربیت صحیح آن است که به او توجه نکنید.

اما اگر خود طفل تصمیم گرفت منتظر تمام شدن تلفن شما بشود، بهتر آن است که به او توجه کنید و نگاهی از سر لطف بر او بیندازید. وقتی به کودک بزرگتری که روی موضوعی خاص پافشاری می کند، می فهمانید که قصد لجبازی دارد، درست عمل کرده اید.

گاهی هم برای آنکه به کودک بیاموزیم که رفتاری غلط و مخالف میل شما انجام می دهد، روش مفید آن است که اجازه دهیم پی آمدهای منفی آن را شخصا تجربه کند. «بله»ها اغلب از «نه»ها موثرترند؛ زیرا یک پاسخ مثبت به کودک می فهماند که رفتارش موردپسند شماست. و تربیت کودک وظيفه ای یک روزه نیست و انضباط، با یک بار آموزش دادن حاصل نمی شود. پدر و مادر باید پایدار و جدی باشند تا روش های تربیتی شان موثر واقع شود.

چیزهای زیادی برای یاد دادن به فرزندتان وجود دارد که مستلزم وقت و حوصله است (مانند ارزش ها، اعتقادات و مهارتها). به علاوه، کودک شما همیشه برای آموختن درس آماده نیست. بنابراین، پیشنهاد می کنیم که اول خودتان کسب آرامش را بیاموزید. در آن صورت، با خونسردی بیشتر و موثرتر با حوادث غیرمترقبه و تلاش های ناموفق برخورد می کنید.

پس از آموختن روش های کسب آرامش، باید اهدافی را که در سر دارید و نیازهای کودکتان را ارزیابی کنید. اگر به این نصیحت عمل کنید، در می یابید که باید منتظر چه عواقبی باشید. بعد باید عزمتان را جزم کنید و ثابت قدم باشید، با هدف سخن بگویید و گفته های خود را جدی بگیرید و آنها را رها نکنید.

در نهایت باید با دیدی مثبت به تربیت کودک اقدام کنید. در ذهن خود تصویری از آنچه می خواهید فرزندتان انجام دهد، بسازید و آن را به خاطر بسپارید تا چنانچه آن را انجام داد، به او بگویید که از کارش راضی هستید. وقتی کودک با انجام کارهایی که موافق میل شماست، رضایت شما را به دست آورد، به آن عادت می کند. حال اگر در شرایط خاصی بخواهید نارضایتی خود را از رفتارش نشان دهید، تاثیر آن به مراتب بیشتر از زمانی خواهد بود که به خاطر رفتارهای خوبش تشویق نشده است.

در این مقاله، شگردهای تربیت کودک با دقت تشریح شده اند؛ این شگردها به طور مکرر در قالب راه حل هایی در سراسر مقاله مطرح شده اند. این روش ها و شگردها اساس این مقاله را تشکیل می دهند. شما باید پیش از استفاده از آنها، همه را درک کنید. در این صورت، پدر یا مادری شایسته تر خواهید بود و کودک شما رفتار خوبی را که شما می پسندید، به کار خواهد بست.

چگونه از روش «سوزن گرامافون گیرکرده» برای تربیت کودک استفاده کنیم؟

سعی نکنید که همیشه برای کودکی که جواب منفی شما را نمی پذیرد، دلیل بیاورید. این کودک آموخته است که با سماجت و پافشاری می توان به نتیجه دلخواه رسید، بنابراین، آن قدر ادامه می دهد تا شما را تسلیم کند. این جمله او که «چرا نمی تونم برم بیرون؟» آن قدر تکرار می شود که سرسام می گیرید. بخصوص پس از آنکه چندین بار دلیلش را برایش توضیح دادید.

عصبانی نشوید! زیرا عصبانیت اغلب به احساس تقصیر می انجامد تا موفقیت، به علاوه، هیچگاه نیز تسلیم نشوید. اگر روش نادیده گرفتن را دوست ندارید یا در استفاده کردن از آن گیر کرده اید، از روش سوزن گرامافون گیر کرده برای تربیت کودک استفاده کنید. اساس این روش آن است که در برابر خواست های کودک، رفتاری مانند خودش ولی از نوع بزرگسالان داشته باشید.

برای نمونه، برایان را در نظر بگیرید؛ او برای یک خوراکی درست قبل از شام، در حال بهانه گرفتن است. شما فکر می کنید آن قدر که وانمود می کند گرسنه نیست و می خواهید که شامش را بخورد. اول علت تصمیمتان را به دقت برایش توضیح دهید، اما فقط یکبار. بعد اگر به دلایل شما توجه نکرد و بهانه گرفتن را از سر گرفت، همان توضیح را منتهی به طور خلاصه تکرار کنید، «قبل از شام خوراکی نمیشه!»

اهمیتی ندارد که بهانه های برایان چقدر تکرار می شود، فقط بگویید، «قبل از شام خوراکی نمیشه» این روش بخصوص زمانی بیشترین تاثیر را دارد که به نظر آید کمترین توجهی به بهانه های کودک ندارید. این کار را ادامه دهید و جمله مزبور را پس از هر درخواست با آواز زمزمه کنید.

به شما اطمینان می دهیم که با این روش به نتایج جالبی خواهید رسید. در ابتدا ممکن است کودک با عصبانیت به این رفتار شما پاسخ دهد. ممکن است بداخلاقی کند، جیغ بزند یا شکایت کند. ولی در نهایت، بهانه هایش کمتر خواهند شد. زیرا رفته رفته از درخواست خوراکی و در پی آن، شنیدن همان جواب قبلی خسته می شود. اگر رفتارهای ناپسندش آن قدر بد بود که احساس کردید یک واکنش اضافی مورد نیاز است، از نوع تنبیه مثل محروم کردن موقت استفاده کنید. در ضمن هیچگاه خونسردی خود را از دست ندهید.

برای تربیت کودک چگونه پاداش دهیم؟

پاداش برای رفتار مطلوب، یک تقویت کننده در تربیت کودک محسوب می شود. کودک نسبت به کاری که انجام داده احساس خوبی پیدا می کند، و در نتیجه این میل در او به وجود می آید که آن را تکرار کند. یک تقویت کننده می تواند هر چیزی باشد و خاصیت آن این است که در پی یک رفتار به کودک عرضه می شود و او را بر می انگیزد تا آن رفتار را تکرار کند. در واقع، پاداش در تربیت کودک یک تحریک کننده است.

اولین باری که بچه کوچکتان می گوید: مامان یا بابا، شما با لبخند زدن یا در آغوش گرفتن او، حرف زدن اش را تقویت می کنید. از خوشحالی در پوستتان نمی گنجید و بچه شما این را به خوبی حس می کند. در مقابل، اولین باری نیز که کودکتان از کابینت اشپزخانه بالا می رود و شیشه مربا را پیدا می کند، بالا رفتنش از کابینت با مزه مربا تقویت می شود. در هر دو مورد، رفتار اولیه اش با نتایج آن رفتار تقویت می شود.

انتخاب یک پاداش مناسب برای رفتار شایسته کودک همیشه آسان نیست. باید مانند یک کارآگاه با کمک هوش خود و کمی حدس، درست چیزی را که خوشحالش میکند، بیابید. پیشنهاد ما این است که از یک کودک بزرگتر بپرسید که چه دوست دارد. در نتیجه اطلاعاتی را که نیاز دارید، به دست می آورید و می توانید تصمیم نهایی را بگیرید.

برای کمک کردن به تصمیم گیری در مورد پاداش، خواسته های کودکتان را بررسی کنید. از آنجایی که تمایلات کودکان دائما تغییر می کند، بررسی را هر چند وقت یکبار تکرار کنید. از فرزندان خود بپرسید:

---

1. اگر بتوانید سه آرزو بکنید، آنها چه هستند؟ 

1.

2.

3.

2. اگر به اندازه مقادیر زیرپول داشته باشید، با آنها چکار می کنید؟

• ۵۰ تومان
• ۱۰۰ تومان
• ۲۵۰ تومان
• ۵۰۰ تومان
• ۱۰۰۰ تومان
• ۲۰۰۰ تومان
• یا بیشتر

3. اگر بنا باشد که فقط یک چیز از بابا بخواهید، آن چیست؟

4. اگر قرار باشد چیز خاصی را از مامان بخواهید، آن چیست؟

5. چه حق تازه ای را می خواهی به دست بیاوری (بیشتر تلویزیون تماشا کنی، دیرتر برای خواب به اتاقت بروی، و یا…)؟

6. چه برنامه ای را می خواهی با دوستانت انجام دهی (به سینما بروی، بازی کنی، بستنی قیفی بخری و غیره)؟

---

این بررسی یک فهرست کلی از پاداش های ممکن را در اختیار شما می گذارد. این پاداش ها را به دو فهرست تقسیم کنید.

در یکی از آنها پاداش هایی را بنویسید که می توانید هر روز به فرزندتان بدهید، و در دیگری مواردی را بنویسید که برای پیشرفت های هفتگی یاماهیانه مناسب اند. برای نمونه:

جدول شماره 1:

پاداش روزانه	پاداش هفتگی	پاداش ماهیانه
آدامس	کتاب	عروسک
بستنی	فیلم سینمایی	اسباب بازی

تنوع پاداش ها

راهبردهایی برای موثرتر کردن مجموعه پاداش های شما در تربیت کودک وجود دارد. یکی از آنها متنوع کردن پاداش هاست تا جاذبه خود را از دست ندهند. برادلی از اینکه هربار که به جای خیس کردن شلوارش به توالت می رفت، یک حیوان کوچک پلاستیکی جایزه می گرفت، خیلی هیجان زده بود و کم کم تعداد زیادی از آنها را به دست آورد. اما پس از چند هفته علاقه اش نسبت به این نوع اسباب بازی کاهش یافت.

انواع گوناگونی از پاداش ها را از فهرستی که تهیه کرده اید انتخاب کنید. سپس هر بار نوعی از آنها را به کار ببرید. برای نمونه گاهی یک کادو بدهید، گاهی یک برنامه تفریحی برایش بریزید و یا حق و امتیاز خاصی را به او بدهید. در مواقعی که امکانش برایتان هست، پاداشها را طوری انتخاب کنید که با رفتارهایی که قصد تقویت آنها را دارید متناسب باشند. مثلا برای کودکی که صبح برای رفتن به مدرسه سرموقع حاضر می شود و با خوشحالی از خانه به مدرسه می رود، یک پاداش خوب آن است که اجازه دهید شب نیم ساعت دیرتر بخوابد.

همیشه به قولتان عمل کنید

همیشه به سرعت به قولتان عمل کنید. یک کودک بخصوص اگر خیلی کوچک باشد به تکمیل نشدن یا به تاخیر افتادن یک پاداش وعده داده شده، بسیار حساس است. کاری را که از عهده انجامش برنمی آیید، تعهد نکنید و در عین حال چیزی را جایگزین پاداشی که قولش را داده اید، نکنید. وقتی قول چیزی را دادید، پای آن بیایستید. کودک شما باید بداند، که آنچه از شما انتظار دارد، انجام می دهید.

به خاطر داشته باشيد این کار وقت می گیرد.

تغییر دادن رفتار یک کودک نیازمند به وقت و انگیزه های صحیح است. در مراحل نخست، برای هر پیشرفتی پاداش بدهید و از پاداش برای شکل دادن رفتار جدید استفاده کنید (بعدا برای حفظ رفتار جدید به تقویت کمتری احتیاج دارید)

بگذارید از شریل برایتان تعریف کنیم. او دختری بود که می خواست هرکاری را بار اول درست انجام بدهد و از اینکه گاهی نیاز به کمک داشته باشد، می ترسید. با وجود اطمینانی که والدین و معلمانش به او می دادند، پاسخ معمول او به ناتوانی در انجام تکالیف، گریستن بود.

ما برنامه ای ریختیم تا به او کمک کنیم که بدون آنکه گریه اش بگیرد، در حل یک مساله پافشاری کند و اگر موفق نشد تقاضای کمک کند. به او گفته شد هر بار که این طور رفتار کند، یک علامت مثبت دریافت خواهد کرد. معلمش کمک کرد تا حساب این علامت ها را نگه دارد.

هر روز عصر، شریل به خاطر فهرست علامت های مثبت آن روز، پاداشی دریافت می کرد. این پاداش ها از این دست بودند: روبان، گیره های موی سر، النگوهای پلاستیکی، یک فرصت برای دوچرخه سواری پس از شام به کمک پدرش، یا مطالعه اضافی پیش از رفتن به رختخواب. در مراحل اول اگر چشمانش پر از اشک می شد اما گریه نمیکرد نیز پاداش می گرفت. اما در مراحل بعدی آن هم ممنوع بود. کم کم تعداد علامت های لازم برای گرفتن یک پاداش را افزایش دادند، بنابراین، پاداش های روزانه به دو پاداش در هفته تبدیل شد.

تغییرات رفتار شریل چشمگیر بود. او کمتر گریه می کرد؛ برای مدت بیشتری سعی می کرد؛ وقتی به کمک نیاز داشت آن را درخواست می کرد؛ و بیشتر لبخند می زد.

هنگامی که مقاومتش در برابر عجز و ناتوانی افزایش یافت و رفتار سنجيده او تثبیت شد، دوباره از فراوانی پاداش ها کاسته شد و معلمش به جای یادداشت های روزانه یادداشت های هفتگی را به خانه می فرستاد. خوشحالی به خانه برگشته بود و در نهایت حتی یادداشت های هفتگی نیز تداوم نیافتند، البته هنوز والدینش به طور اتفاقی با یک پاداش غافلگیرش می کنند تا بداند که آنها به رفتار صحیحش توجه دارند.

آنچه را که می خواهید در بیشتر اوقات فرزندتان انجام دهد به دقت تشریح کنید. تا آنجا که ممکن است به دقت توضیح دهید که برای دریافت پاداش چه باید بکند. نگویید، «مسؤولیت پذیرتر باش!» به جای آن بگویید: «لطفا صبح ها رختخوابت رو مرتب کن».

پیشرفت های آغازین را بدون معطلی و هر روز پاداش دهید. از پاداش های طولانی مدت نیز استفاده کنید. در مراحل اول برنامه، کودک باید دو برابر پاداش بگیرد. اولین باری که اسباب بازی هایش را جمع کرد، ممکن است یک آدامس و همچنین یک ستاره جلوی پاداشی که به اندازه پنج علامت ارزش دارد، دریافت کند.

هر چه کودک بیشتر پیشرفت می کند، شرایط دریافت پاداش را سخت تر کنید. برای مثال، اگر هدف شما این است که کودک پس از تمام شدن بازی، اسباب بازی هایش را سرجایشان بگذارد، دفعه اول اگر فقط یکی از آنها را سرجایش گذاشت، یک پاداش کوچک ولی فوری به او بدهید. پس از آنکه به همین منوال چندین پاداش دریافت کرد، ملاک را عوض کنید. مثلا بدین صورت که برای دریافت یک پاداش باید دو یا سه تا از اسباب بازی هایش را در کمد بگذارد. انتظارات خود را برای شکل دادن رفتار کودک بیشتر کنید. اما به خاطر داشته باشید که این تغییرات سریع تر از حد معمول نباشد.

وقتی ملاک دریافت پاداش را سخت کردید، عملکرد ضعیف کودک را نپذیرید. روزی که شرایط را برای دریافت پاداش مشکل تر کردید، اگر کودک در آن روز نتوانست پاداش بگیرد به او بگویید که از این موضوع متاسف هستید؛ ولی این را خاطرنشان کنید که او فردا فرصتی دیگر خواهد داشت. سپس از او بخواهید که مشغول جمع آوری اسباب بازی های باقیمانده شود.

پس از آنکه رفتار جدید تثبیت شد، به تدریج، دفعات پاداش روزانه را کاهش دهید. این موضوع را با چنین عبارت مثبتی توضیح دهید: «رفتار تو خیلی خوبه و تو نیازی به جایزه های کوچک نداری. حالا می تونی یک جایزه بزرگ تر در آخر هفته بگیری.» برای کاستن از دفعات بدین صورت عمل کنید: ابتدا یک روز در میان پاداش دهید، سپس هر سه روز یک بار و رفته رفته فقط به طور تصادفی و اتفاقی.

کم کم فاصله بین پاداش های بزرگ را نیز طولانی تر کنید. یک رفتار تثبیت شده، برای برقرار ماندن، به تقویت کمتری نیاز دارد. فعالیت یا رفتاری را انتخاب کنید که انجام آن چند هفته طول بکشد. به طور آشکار برایش توضیح دهید که برای دریافت یک پاداش، چند علامت را باید روی جدول به دست آورد. با هر پاداش، میزان علامت های مورد نیاز برای پاداش بعدی را افزایش دهید. با این حال، در مورد تحسین کردن و دادن جوایز کوچک دست و دل باز باشید تا رفتار جدید تقویت شود.

وقتی مطمئن شدید که رفتار جدید به صورت یک عادت مثبت درآمده است، پاداش ها را قطع کنید و پی آمدهای طبیعی آن عادت را جایگزین کنید. پی آمد طبیعی اینکه کودکی مودبانه پشت میز شام بنشیند، آن است که به او اجازه دهیم رستوران مورد علاقه اش را انتخاب کند و به او بگوییم علت این حق انتخاب آن است که رفتارش پشت میز غذا خوب بوده است. درباره رفتار خوب او نظر بدهید و دیگران را نیز به انجام این کار تشویق کنید.

 چگونه از جداول برای تربیت کودک استفاده کنیم؟

سارا با افتخار جدولش را به همه نشان می دهد. این جدول پر از ستاره هایی است که او به خاطر مسواک زدن پس از هر وعده غذا (بدون یادآوری والدینش)، به دست آورده است. تام هر روز یک کارت کوچک را که به چندین ستون تقسیم شده است، با خود به مدرسه می برد. هر بار که تکلیفش را سر موقع انجام می دهد، معلم او کارت را امضا می کند. هر روز عصر پس از مدرسه به سرعت به خانه می آید تا امضاها را به جدولی که روی یخچال است، منتقل کند. زیرا به او وعده داده شده که در صورت به دست آوردن بیست امضا، برایش یک فیلم کارتونی جدید بخرند.

بسیاری از حرفه ای ها از جداول و نمودارها برای نشان دادن سود مالی، یافته های تحقیق و نتایج آزمون استفاده می کنند. استفاده از جداول راه خوبی است تا رفتارهای جدید کودکتان را بسادگی و وضوح نمایش دهید. جداول برای موثر بودن، باید بدون پیچیدگی طرح شوند، و خواندن آنها آسان باشد.

برخی از والدین، جداولی را که موفقیت بسیار کمی داشته اند به ما نشان می دهند و برای ما کاملا روشن است که علت آن چیست. آنها جداول و نمودارهای پیچیده ای از چندین رفتار هستند که احتمالا فقط یک مهندس می تواند مفهومشان را درک کرده، آنها را دنبال کند. جداول ما برای پیچیده تر کردن زندگی والدین یا کودکان طراحی نشده اند. آنها به صورتی طرح شده اند که برای مشخص کردن رفتار هر کودک، یک راه بصری ساده در اختیار شما قرار دهند.

این هم پیشنهادهای ما! اجازه دهید هر کودک جدول خود را با نقاشی ها، برچسب ها و طرح ها تزیین کند. کل جدول ممکن است به شکل چیزی که کودک دوست دارد، رفتاری که می آموزد یا پاداشی که برای دریافت آن تلاش می کند، باشد و می توان آن را هر جا که کودک می خواهد، قرارداد، در آشپزخانه، روی آینه اتاق خواب، یا پنهان شده در یک کشو.

هر جدول باید برنامه ای برای به دست آوردن پاداش های کوتاه مدت و بلندمدت باشد. همان طور که متن بالا بحث شد جداول باید از موارد زیر پیروی کنند:

در یک زمان فقط روی یک رفتار یا دسته ای از رفتارهای مشابه متمرکز شوند.

عوض کردن هر چیزی در تلاش اول غیرممکن است و پافشاری برای انجام آن، افراد درگیر را به ستوه می آورد. در یک زمان، یک مشکل را در نظر بگیرید. سپس در شرایط مناسب، مشکلات دیگر را اضافه کنید. جیمی مشکلات صبحگاهی داشت. دیر از خواب بیدار می شد، رختخوابش را مرتب نمی کرد و وقتی هم برای صرف صبحانه نداشت. ما در وهله نخست، روی بیدار شدنش تمرکز کردیم.

وقتی که به آسانی با صدای زنگ ساعت بیدار می شد و مشکلش در آن مورد حل شده بود، مرتب کردن رختخواب را به جدول اضافه کردیم و سپس شرط گذاشتیم که اگر در هر دو مورد درست عمل کند، پاداش مناسبی دریافت می کند. وقتی این دو رفتار را تحت کنترل درآوردیم، صبحانه خوردن را به فهرست افزودیم. در نهایت، همه این سه رفتار تحت عنوان مسئولیت های صبحگاهی در جدول گروه بندی شدند.

جدول را برای استفاده، خواندن و نگهداری، ساده طراحی کنید.

وقتی که رفتار هدف از نوعی است که اغلب در طول روز رخ می دهد، بهتر است یک جدول روزانه، با فواصل زمانی مناسب طراحی شود. برای آموزش جیغ نزدن یک کودک استفاده می شود. از آنجایی که آلن در ساعات مدرسه، مرتکب رفتار ناپسندش نمی شد، این جدول به او اجازه می داد تا برای هر ساعتی که جیغ نزده بود، یک ستاره بگیرد. مادر آلن بود. جدول را روی یک کاغذ رنگی کشیده و با برچسب ها و نقاشی ها آن را جذاب تر کرده بود.

گاهی به خصوص برای کودکان بزرگ تر دوره های زمانی هدف، صبح زود، بعد از ظهر و عصرها هستند. این جدول برای تشویق تام طراحی شد تا از دستورها پیروی کند.

تا تثبیت رفتار، کاملا ثابت قدم باشید. 

جدول را با شکیبایی و بدون وقفه (حتی در یک روز) به کار ببرید و رفتار جدید را با مقداری تعریف و تمجید و پی آمدهای طبیعی، تقویت کنید. سپس وقتی که رفتار جدید شد). پابرجا شد، پاداشها را رفته رفته کاهش دهید (همان طور که در بخش قبل شرح داده شد).

برای خلاصه کردن روش های استفاده موثر از جدول، نگاهی به جیمی می اندازیم او پسری است که رفتارش در صبح نادرست است. او هر روز، در صورت رفتار مناسب، یک کارت از والدینش می گیرد و به ازای هر کارت نیز

جدول شماره 2: محل چسباندن کاغذهای رنگی

زمان	شنبه	یک شنبه	دوشنبه	سه شنبه	4 شنبه	5 شنبه	جمعه
1
2
3
4
5
6
7
جمع کل

یک پاداش کوچک دریافت می کند. پس از مدتی مجبور می شود برای دریافت یک کارت، هر سه رفتار صبحگاهی، یعنی به موقع بیدار شدن، جمع کردن رختخواب و خوردن صبحانه را درست انجام دهد.

او علاوه بر پاداش های روزانه، با جمع کردن شش کارت می تواند یک توپ فوتبال بدست آورد. پس از توپ فوتبال، پاداش بعدی، در ازای هفت کارت به او داده شد و بعد از آن هم با هشت کارت. بدین ترتیب از تعداد پاداش ها کاسته می شد تا رفته رفته قطع شوند. اما والدینش گهگاه با یک پاداش کوچک در ازای رفتار مناسبش او را غافلگیر می کنند.

 برای اثربخشی تربیت کودک چطور تنبیه کنیم؟

همه والدین در مورد تنبیه برای تربیت کودک عقاید شخصی مخصوصی دارند. چه آنهایی که آن را می پذیرند و یا رد می کنند، از تنبیه به عنوان یک روش آموزشی مناسب برای کودکانشان استفاده می کنند. وقتی که کودکتان را به اتاقش می فرستید، زمان تماشا کردن تلویزیون را محدود می کنید و به او اجازه بازی کردن با اسباب بازی مورد علاقه اش را نمی دهید؛ یا وقتی که به دنبال نزدیک شدن کودک به اجاق گاز، فریاد میکشید: «نکن!» در واقع برای اصلاح رفتارها از اصول تنبیه استفاده کرده اید.

اگر می توانستیم کودکانمان را فقط با استفاده از روش های مثبت کودک تربیت کنیم، خیلی عالی بود؛ اما نمی توانیم. برای آموختن الگوهای رفتاری شایسته، هم روش های مثبت و هم منفی لازم هستند. ما قصد نداریم تنبیه را بپذیریم یا رد کنیم. بلکه می خواهیم روش آن را بیاموزیم تا هنگامی که تنبیه به عنوان یک روش تربیتی ضروری بود، تاثیر بیشتری داشته باشد.

تنبیه در تربیت کودک به تنهایی نمی تواند نتایج دلخواه را فراهم کند. زیرا به طور کلی روشی منفی است. این روش به کودک می آموزد که چه کاری را نباید انجام دهد. اما نمی آموزد که چگونه باید رفتار کند. وقتی تنبیه را بدون تقویت رفتار شایسته به کار می بریم، کودک نمی داند رفتار ناپسندش را با چه رفتاری جایگزین کند.

هیتر سه ساله برای رسیدن به یک لیوان از صندلی بالا می رود. مادرش او را از صندلی پایین می گذارد و به خاطر بالا رفتن از آن، او را سرزنش می کند. هیتر گریه می کند و می گوید، «دیگه نمی روم بالا، مامان». تا این مرحله خوب است؛ اما این دختر بچه نمی آموزد که می تواند از جایی امن تر لیوان بردارد، یا دفعه بعد باید از کسی کمک بخواهد. او آموخته است که چه کاری را نکند؛ ولی یاد نگرفته است که چه باید بکند.

به علاوه، تنبیه در تربیت کودک وقتی مؤثر است که موقتی باشد چون وقتی از یک تنبیه به دفعات زیاد استفاده شود، تاثیرش را از دست می دهد. والدین مکررا چیزهایی شبیه این را به ما می گویند: «اولین باری که کارل را تنبیه بدنی کردم، خیلی گریه کرد و پس از آن، برای مدت طولانی رفتارش تصحیح شد، اما حالا که مرتبا به خاطر رفتارهای نادرستش تنبیه بدنی می شود، هیچ تأثیری ندارد و به نظر هم نمی رسد که به هیچ وجه اهمیتی بدهد.» این یک واکنش تطبیقی کلاسیک است، و به سبب همین اثر است که ما تنبیه بدنی را به عنوان شکلی از تنبیه توصیه نمی کنیم.

از آنجایی که گاه تنبیه به عنوان یک روش مدیریت برای تربیت کودک لازم می شود، این پرسش شکل می گیرد که: پس چه وقت و چگونه می توانیم از آن استفاده کنیم؟ ما این اصول را پیشنهاد میکنیم:

تنبیهی را انتخاب کنید که رفتار ناخواسته را کاهش دهد.

تنبيه فقط هنگامی مؤثر قلمداد می شود که بروز رفتار نامناسب را کاهش دهد. در بسیاری از مواقع، کودکان را برای تنبیه به دفتر مدیر مدرسه می فرستند؛ ولی همانطور که انتظار می رود، نتیجه ای عاید نمی شود. دانش آموز از انجام تکالیف خودداری می کند و از منتظر ماندن در دفتر مدرسه لذت می برد، پس رفتارش با بی توجهی تقویت می شود.

تنبیه بدنی، ایجاد محدودیت و گرفتن اسباب بازی ها با امتیازات خاص (مانند تماشای کارتون) در صورتی «تنبیه» تلقی می شوند که موثر واقع شوند.

برای نمونه، مایکل نه ساله را به خاطر کتک زدن خواهرش به اتاقش فرستادند. او در آنجا با کامپیوتر و اسباب بازی هایش مشغول بازی شد. وقتی مادرش به او گفت که می تواند از اتاق بیرون بیاید، در حال تماشای کارتون مورد علاقه اش بود. او حتی فراموش کرده بود که تنبیه شده است. به علاوه، وقتی از اتاق خارج شد، خواهرش را دوباره کتک زد تا باز به اتاقش فرستاده شود.

پس نصیحت ما این است که نخست نتایج تنبیه را بررسی کنید. اگر رفتار هدف کاهش یافته بود، می توانید دوباره از آن نوع تنبیه استفاده کنید. در غیر این صورت، تکرار آن تنبیه سودی ندارد و باید روش دیگری را بیازمایید.

با ادامه پارت سوم روش اصول تربیت کودک همراه ما باشید.

در تنبیه زیاده روی نکنید.

اگر بیش از حد از تنبیه استفاده کنید، کودک شما به آن عادت خواهد کرد و تنبیه تأثیر خود را به تدریج از دست خواهد داد. هر اقدامی – اگر هم مؤثر باشد . شامل ممنوع کردن تماشای تلویزیون، تنبیه های بدنی و غیره، با استفاده بیش از حد تضعیف می شود و اثر مورد نظر شما را ایجاد نخواهد کرد.

از تنبیه در کنار روش های مثبت استفاده کنید.

وقتی تنبیه را به عنوان یک روش انتخاب می کنید، باید به کودک آموزش نیز بدهید تنبیه به تنهایی رفتار خوب را به کودک نمی آموزد. برای تشویق کودک به انجام آنچه می خواهید، باید تفهمش کنید، به او آموزش دهید و در صورت اصلاح رفتار مزبور، پاداشی برایش در نظر بگیرید. اگر کودکتان را به خاطر دویدن به سمت خیابان تنبیه کردید، سپس باید روش عبور از خیابان را به او آموزش دهید. و در نهایت به خاطر منتظر ماندن در کنار خیابان یا عبور محتاطانه از خیابان، او را تحسین کنید. با این روش، تأثیر تنبیه بیشتر خواهد شد.

تنبيه را به تعویق نیندازید.

اگر قصد تنبیه کودکتان را دارید، درست پس از رفتار ناپسندش این کار را انجام دهید. رفتار انسان را پی آمدهای بدون وقفه کنترل می کنند (این پی آمدها می توانند مثبت یا منفی باشند). پس صبر نکنید تا «بابا بیاد خونه». تا عصر یا فردا یا هفته بعد صبر نکنید. هر تنبیهی، اثرش را با گذشت زمان از دست می دهد و ممکن است کودک نتواند ارتباط تنبیه را با عمل ناپسندش درک کند.

همیشه پی آمدها را تشریح کنید.

کودک باید بداند چه رفتاری شما را ناراحت می کند و در صورت پافشاری در انجام آن، واکنش شما چه خواهد بود. تصمیم خود و پی آمدهای نادیده گرفتن آن عمل را به او بگویید.

در تربیت کودک ثابت قدم باشید.

تنبيه مؤثر نه تنها یک تنبیه بدون وقفه است، بلکه تنبیهی است که برای کودک قابل پیش بینی باشد. تنبیه باید در تمام مواردی که آن رفتار ناپسند سر می زند، انجام شود. اگر به کودکتان گفته اید که در صورت پرت کردن عروسکش، آن را می انجامند که تثبیت شده، در برابر تغییر مقاوم تر می شوند.

برای اصلاح رفتار به کودک فرصت دهید.

هدف از تنبیه، اصلاح رفتار کودک است پس باید به او فرصت بدهید تا آموخته هایش را نشان دهد. اگر تنبیه طول بکشد، ممکن است کودک فرصت پیدا نکند که رفتار خود را اصلاح کند. کودک دیر به خانه می آید، یا وقتی برای چندمین بار به درخواست شما برای صرف شام توجهی نمی کند، ممکن است عصبانی شوید و برای یک ماه به او اجازه بیرون رفتن از خانه را ندهید. در آن یک ماه او نمی تواند نشان دهد که زود به خانه برگشتن پس از بازی با حضور به موقع در سر میز شام را آموخته است. او آن قدر از این تنبیه می رنجد که پنهانی از خانه خارج می شود یا مانند یک حیوان زندانی رفتار می کند.

اما اگر تنبیه او چنین بود که می بایست برای دو روز، بلافاصله پس از تعطیل شدن از مدرسه به خانه می آمد، روز سوم فرصت می داشت تا اصلاح رفتار خود را نشان دهد و ظرف یک ماه اعتماد شما را جلب کند.

تنبیه بدنی باید کنترل شده و مختصر باشد.

ما به عنوان یک اصل، تنبیه بدنی را توصیه نمی کنیم. اما موارد استثنایی نیز وجود دارد. برای نمونه اگر کودک دو ساله شما می خواهد یک سوزن را داخل پریز برق فروکند، ممکن است فریاد بزنید «نکن!» و بعد بلافاصله سوزن را از او بگیرید و با دست ضربه کوچکی به پشت دستش بزنید. برای یک بچه کوچک، این روش بسیار مناسب تر از یک نطق بی سروته دربارۀ خطرات الکتریسیته است!

روش موثر دیگر این است که دست بچه را در حالی که مؤكدا او را از عملی نهی می کنید بگیرید. ارزش این روش در مواردی است که ممکن است از کوره دربروید و کودک را به شدت کتک بزنید.

هرگز هنگام عصبانیت از تنبیه بدنی استفاده نکنید. اگر می خواهید این روش را به کار بگیرید، بهتر است به جای یک واکنش احساسی و هیجانی، به یک اقدام سنجیده دست بزنید. به این معنی که عمل شما باید هدفمند، مختصر و کنترل شده باشد. ما معتقدیم که محدودیت های خارجی تنبیه بدنی باید در حد یک ضربه کوچک به پشت دست یا به کفل کودک باشد، آن هم با کف دست. هر تنبیهی بیش از این، می تواند خطرناک و زیانبار باشد. هرگز برای تنبیه از ترکه، کمربند، خط کش یا امثال آن استفاده نکنید.

سعی کنید به جای تنبیه بدنی از روش های دیگر نظیر محروم کردن موقتی، تصحیح بیش از حد و اشکال دیگر تنبیه نظیر محدود کردن و گرفتن برخی امتیازات استفاده کنید.

یادتان باشد بهترین روش های تربیت کودک عبارتند از: پی آمدهای مثبت و منفی که برای تغییر یک رفتار، طراحی و اجرا شده اند.

برای تربیت کودک چگونه از روش محروم کردن موقتی استفاده کنیم؟ 

بیشتر روش هایی که والدین از آنها استفاده می کنند، دست اول نیستند. از محروم کردن برای مدت زیادی استفاده شده است. این روش بدین معناست که کودک را از یک فعالیت یا موقعیت محروم کنید تا نتواند مورد توجه قرار بگیرد و تمجید شود. این روش اگر به طور صحیح مورد استفاده قرار گیرد، می تواند بسیار مؤثر باشد. این روش بخصوص هنگامی بهترین اثر را دارد که کودک حس کند دارد چیز با ارزشی را از دست می دهد.

در استفاده از این روش برای تربیت‎ کودک به نکات زیر توجه کنید:

1. محل اخراج کردن را به دقت انتخاب کنید.

برای مؤثر بودن این روش، کودک باید احساس کند که چیزی را از دست می دهد و در واقع احساس محرومیت کند. بنابراین، محل اخراج شدن باید خسته کننده باشد (البته نباید تاریک یا ترسناک باشد). هر مکان امنی در خانه که سرگرم کننده نباشد، برای این کار مناسب است. جایی که از جریان فعالیت خانواده جدا باشد. اتاق خواب هم اگر بتوان کودک را محدود به تخت خواب کرد، مناسب است. به طور کلی، خود محل اخراج کردن آنقدر مهم نیست بلکه کودک باید ترجیح بدهد جای دیگری باشد. اگر ندی می خواهد یک برنامه تلویزیونی را تماشا کند، در حیاط بازی کند یا دوچرخه سواری کند، یک اتاق خواب حتی اگر پر از اسباب بازی باشد مکان مناسبی به نظر می رسد؟

2. جهت افزایش کارایی تربیت کودک دلایل محرومیت را برای کودک بیان کنید.

پیش از هر اقدامی به کودکتان بگویید اگر رفتار ناپسندش را ادامه دهد، او را به اتاقش می فرستید. توضیح دهید که این کار کمکش میکند تا او عادت ناپسندش را ترک کند. به این ترتیب، هرگاه از فرمان شما سرپیچی کرد، به قول خود عمل کنید.

ابتدا فقط برای یک رفتار ناپسند از این روش استفاده کنید و وقتی آن رفتار اصلاح شد، از محروم کردن برای اصلاح رفتار دیگر استفاده کنید. اگر در یک زمان، کودک را برای رفتارهای ناپسند متعددش تنبیه کنید، کودک گیج می شود و نمی تواند علت اصلی اثر می شود. این تنبیه را دریابد. به علاوه، محروم کردن مانند هر روش تنبیهی دیگر، در اثر تکرار، کم مدت زمان محرومیت را برحسب سن کودک تعیین کنید.

3. مدت زمان محرومیت را بر حسب سن کودک تعیین کنید.

گذراندن دوره های طولانی در یک اتاق یا محروم شدن از بیرون رفتن از خانه برای چند هفته، سازنده نیست، و کودک را آزرده میکند. معمولا یک محرومیت کوتاه مدت، خیلی موثرتر است. این زمان در حد چند دقیقه است. دکتر «وانس هال» در کتاب:«چگونه از شیوه اخراج کردن استفاده کنیم» می نویسد: یک کودک را می توان در ازای هر سال از سنش، یک دقیقه اخراج کرد. به نظر ما نیز این قانون مؤثر و عملی است. بر این اساس، برای یک کودک چهارساله، چهار دقیقه برای یک کودک پنج ساله، پنج دقیقه و به همین نسبت برای هر سال اضافی، یک دقیقه بیشتر مناسب است. برای یک کودک همین زمان های کوتاه هم طولانی هستند. این زمان، باعث قطع فعالیت او می شود و مهم تر از همه اینکه فرصت می یابد تا با آرامش، از انجام عملی که باعث فرستاده شدنش به آن مکان شده است، دست بکشد.

4.در صورت مقاومت، بر شمار دقایق بیفزایید.

اگر در محروم کردن کودک یا نگه داشتن او در محل اخراج، مشکلی پیدا کردید، در ازای هرگونه مقاومت یک دقیقه به زمان اخراج اضافه کنید. اگر مارشال از پذیرفتن مجازات خودداری می کند، باید او را وادار کنید. به او بگویید «حالا که به حرفم گوش نمیدی یک دقیقه بیشتر!» در صورت لزوم می توانید بر انجام این مجازات نظارت کنید. اگر بدون اجازه شما از آن مکان خارج شد، در اولین فرصت او را برگردانید و یک دقیقه دیگر نیز بر مجازاتش بیفزایید. اما در مجموع، بیش از سه دقیقه به مجازات او اضافه نکنید. زیرا در این صورت، مجازات تأثير دلخواه را نخواهد داشت.

5. در صورت مقاومت کودک، کمی عصبانیت به خرج دهید.

اگر به جایی رسیدید که لازم بود در کلمات و رفتارتان عصبانیت به خرج دهید، به کودک اطلاع دهید که اگر مجازات را نپذیرد، اسباب بازی مورد علاقه، یا یک امتیاز ویژه را برای چندین روز از دست خواهد داد. یادتان باشد که حتما به وعده خود عمل کنید. اغلب، گفتن اینکه عصبانی هستید، مقاومت کودک را درهم می شکند.

6. از یک تایمر استفاده کنید.

زمان را با یک تایمر در آشپزخانه نگاه دارید. به کودک بگویید: «وقتی صدای زنگ تایمر رو شنیدی می تونی از اتاقت بیای بیرون. به شرط آنکه آروم باشی»؛ در غیر این صورت نگذارید از اتاق خارج شود، به عنوان مجازات، بر میزان دقایق اضافه کنید و منتظر بمانید تا خودش را کنترل کند و منتظر به پایان رسیدن زمان موردنظر باشد.

7. نگذارید دوره محروم شدن، راهی برای دور ماندن از مسئولیت ها باشد. 

در ادامه ذکر موارد تربیت کودک پس از به پایان رسیدن زمان محرومیت، از کودک بخواهید کاری را که قبل از مجازات باید انجام می داد، انجام دهد یا رفتار مناسبی نشان دهد. اگر با شما همکاری کرد، به گرمی او را تحسین کنید. در مواردی که کودک مشتاق اصلاح رفتار خود است، این برخورد بسیار موثر می باشد.

8. تنبیه را با موقعیت سنی کودک تطبيق دهید. 

روش محروم کردن به عنوان یک روش تنبیهی در تربیت کودک نه تنها در کودکان خردسال بلکه در کودکان بزرگ تر و نوجوانان نیز تأثیر زیادی دارد. برای آنها نیز زمان اخراج یا محروم شدن از یک فعالیت، بهتر است کوتاه باشد. و اگر کودک دوباره عادات قدیمی اش را تکرار کرد، می توان بر میزان و شدت تنبیه افزود. برای نمونه، اگر نمره کودکتان در یک درس کم باشد، می توان او را برای چند روز از بازی کردن محروم کرد تا بیشتر و بهتر مطالعه کند. اگر تلاشش در این مدت کاهش یافت، دوباره می توان تنبیه را تکرار کرد. اگر کودکی زیاد با تلفن صحبت می کند، می توان به عنوان تنبیه، تمام بعداز ظهر او را از تلفن کردن محروم کرد. شب بعد، استفاده از تلفن آزاد خواهد بود و او می تواند رفتار صحیح را نشان دهد. وقتی زمان اخراج کوتاه تر باشد، کودک احساس می کند که تنبیه منصفانه است.

چگونه ازتصحيح بیش از حد استفاده کنیم؟

این روش، مجموعه ای از راه حل هایی است که یک روانپزشک برای پایان دادن به رفتارهای ناخواسته پایدار طراحی کرده است. در این روش، از پی آمدهای طبیعی برای شکستن عادات ناپسند و آموزش رفتارهای مناسب به طور همزمان استفاده می شود. تصحيح بیش از حد روش بسیار مؤثری به جای تنبیه بدنی، فریاد زدن و سرزنش کردن کودک یا انواع دیگر تنبیه برای تغییر رفتارهای ناشایست، محسوب می شود. این روش برای رفتارهای آزار دهنده شایع و عادت عصبی جدی تر یا حتی رفتارهای ناهنجار بسیار مؤثر است.

براساس این روش، از کودک می خواهید رفتار ناشایست خود را اصلاح کند و در انجام این تکلیف بکوشد. تأکید و اصرار بر جبران رفتار نابهنجار مانند یک پادزهر عمل می کند، به طوری که کودک دیگر نمی خواهد آن رفتار ناپسند را مرتکب شود. در این هنگام باید مقاومت، گریه و بداخلاقی کودک را تا به آخر نادیده گرفت. البته این روش ممکن است برایتان آسان نباشد، ولی ضروری است.

به این مثال در رابطه با تربیت کودک توجه کنید: کودک شما روی دیوار نقاشی می کشد. به او بگویید: «دیوار کثیف شده است و یک نفر باید آن را تمیز کند تا دوباره قشنگ شود.» لوازم نظافت را در اختیار کودک قرار دهید و بر تمیز کردن دیوار نظارت کنید. سپس توضیح دهید که حالا لکه تمیز شده، روشن تر از سایر نقاط دیوار است، پس بقیه نقاط دیوار نیز باید تمیز شود (حتما برای درخواست دوم، دلیل بیاورید).

اگر کودک از دستورات شما سرپیچی کرد. با آرامش اما خیلی قاطع به او بگویید که احساسش را درک می کنید و می دانید که او به اندازه کافی در این کار مهارت ندارد. و سپس به او نشان دهید که چگونه کار را انجام دهد. دست کودک را بگیرید و کمکش کنید؛ حتی اگر مقاومت کرد یا شکایت داشت؛ سرانجام وقتی تمام دیوار تمیز شد، از او بخواهید که محل دقیق نقاشی را به شما نشان دهد. اگر دوباره روی دیوار چیزی نوشت تمام مراحل قبل را تکرار کنید. «وای. نه؟ دیوار دوباره کثیف شد. تو باید باز هم دیواررو تمیز کنی! بعدش که تموم کردی، می تونی دوباره جای نقاشی رو به من نشون بدی».

در بیشتر موارد، این راه حتی برای ناسازگارترین کودکان نیز مؤثر است (هم برای کودکان کوچک و هم نسبتا بزرگ).

تصحيح بیش از حد گاهی در مورد رفتارهایی که فکر والدین را به شدت به خود مشغول کرده است، اعجاز می کند. کتی دختر چهارساله بازیگوشی است که عاشق بازی کردن با کلید و پریز برق و کلا وسایل برقی است. گاهی پیش آمده که پدر و مادرش در نیمه های شب به خاطر روشن بودن چراغهای خانه از خواب بیدار شده اند و یا گاهی در وسط ظهر متوجه شده اند که فریزر خاموش است. طبعا آنها کتی را تنبیه کرده اند؛ اما هیچ روشی در درازمدت موثر واقع نشده است.

پیشنهاد ما این است که تکرار همین رفتار می تواند به آن خاتمه دهد. وقتی کتی یک کلید را روشن می کند، یا یک وسیله برقی را از پریز می کشد، مادر مجبورش می کند تا تمام پریزها و کلیدهای خانه را کنترل کند، و این کار را چندین بار انجام دهد. پس از چهاربار، کتی از این بازی خسته می شود. اما مادرش می گوید «یک بار دیگه! من هنوز راجع به کلیدهای اتاق نشیمن مطمئن نیستم». پس از سه دور دیگر به کتی گفته می شود که برای امروز کافی است. پس از چند روز، تعداد این کنترل ها تا آنجایی افزایش می یابد که او علاقه اش را در مورد پریزها و کلیدها از دست می دهد.

روش استفاده از تصحيح بیش از حد در تربیت کودک

1. کودک را وادار کنید تا اشتباه خود را جبران کند.

برای نمونه دیوار را تمیز کند، لباس ها را از روی زمین جمع کند، به خاطرگاز گرفتن عذرخواهی کند.

2. کودک را مجبور کنید تا روی رفتارهای مثبت تمرین کند.

ما برای نمونه اگر صدایش می کنید، ولی او از توی حیاط جواب می دهد کنید مدتی در حیاط بماند و بعد وقتی دوباره صدایش کردید و او وارد اتاق شده اند بخواهید برای جبران اشتباهش ده بار این کار را تکرار کند. از این روش می توان موقعیت های مختلف استفاده کنید.

3. جلسات تمرین را زیر نظر بگیرید.

این کار ممکن است کمی زمان برد، اما به نتیجه اش می ارزد.

4. در صورت لزوم از هدایت دستی استفاده کنید.

اگر کودک در برابر این تمرین ها مقاومت می کند، با دست هدایتش کنید تا ای صحیح را انجام دهد. اگر اسباب بازی ها را جمع نمی کند، دستهایش را بگیرید و مانند آدم ماشینی هدایتش کنید تا اسباب بازی ها را جمع آوری کند و در جای درست بگذارد. گریه، بداخلاقی با مقاومت او را نادیده بگیرید. خونسرد باشید. تا وقتی که کار انجام شود یا کودک خودش شروع به انجام آن کند، قاطع باشید.

5.حرف شنوی کودک را بستایید و آن را تقویت کنید.

در صورتی که کودک رفتار شایسته ای در پیش گرفت، اجازه دهید از رضایت شما آگاه شود. با دست و دلبازی او را تحسین کنید و به خاطر پیشرفتش یک پاداش کوچک به او بدهید.

6. در برابر درخواست های کودکی که می خواهد تكليفش را برایش انجام دهید، مقاومت کنید.

قاطع باشید. هیچگاه خودتان شروع به تمیز کردن دیوار یا جمع کردن اسباب بازی ها نکنید. در غیر این صورت، تمام رشته هایتان پنبه خواهد شد؟

چگونه به حرفهای بچه ها گوش دهیم و با آنها صحبت کنیم.

باز نگه داشتن پل ارتباطی میان والدین و کودکان فوق العاده مهم است. ما از کودکانمان می خواهیم تا افکار و احساساتشان را با ما در میان بگذارند، تا بتوانیم آنها را درک کنیم و در بحران های زندگی به یاری آنها برخیزیم. ما از آنها می خواهیم به جای آنکه واکنش منفی نشان دهند، احساسات خود را به طور مناسبی بیان کنند. از آنها می خواهیم که به حرف ما گوش کنند و کاری را که از آنها می خواهیم انجام دهند

بچه ها به طور غریزی نمی دانند که چطور باید افکار و احساساتشان را بیان کنند. همچنین به طور خودکار، آماده گوش دادن به دستورها، و پیروی از آنها نیستند. آنها باید برای انجام این مسئولیت ها آموزش ببینند و والدین در اغلب مواقع مجبورند . روش های ارتباطی خود را بهبود بخشند. حالا به نکات زیر توجه کنید: . و به خاطر داشته باشید که همه چیز در صحبت کردن نیست.

همه مشکلات رفتاری را نمی توان با گفت وگو حل کرد، اینکه شما چه شنونده خوبی هستید، چقدر واضح صحبت می کنید یا به نظر می رسد کودک چقدر خوب به حرف های شما گوش می دهد، مهم نیستند. کودکان باید محدودیت های رفتارشان را بدانند، معمولا فقط توضیح دادن به آنها کافی نیست. بسیاری از والدین می کوشند کودکانشان را آموزش دهند. آنها بارها و بارها همان چیزها را تکرار می کنند و فقط هر بار صدایشان را بلندتر می کنند؛ ولی این کار بی فایده است. روش بهتر آن است که با ملایمت حرف بزنید و یک نتیجه حقیقی را دنبال کنید.

رویه خود را با سن و میزان بلوغ کودک متناسب کنید. اشتباه بزرگی که بسیاری از والدین مرتکب می شوند این است که در مورد مشکل، زیاد صحبت می کنند. آنها روش های ارتباطی خود را زودتر از موعد (نسبت به سن کودک) به کار می بندند و از کلماتی استفاده می کنند که کودک معنی آنها را نمی فهمد. کودکان و نوجوانان به روش های تدبیری بهتر پاسخ می دهند تا جملات سنگین و بی انتها.

به محض آنکه ضرورت برقراری ارتباط عمیق با کودک خردسالتان را درک کردید، انتظار پیشرفت سریع را نداشته باشید. سعی کنید با بالغ شدن فرزند خود، بر عمق ارتباطات بیفزایید و از واکنش های منفی بکاهید.

و وقتی این جابجایی را در روند تربیت کودکتان اعمال می کنید ممکن است دچار نتایج بدی شوید. والدینی که همیشه سعی کرده اند در تربیت کودک خردسالشان از توضیح و دلیل استفاده کنند، اغلب به این نتیجه می رسند که با بزرگ تر شدن کودک، نه تنها مشکل حل نمی شود، بلکه بدتر هم می شود. سپس وقتی کودک به مرحله ای از رشد عقلی می رسد که بتواند همچون یک فرد بالغ عمل کند، والدین می کوشند با واکنش های قوی به او آموزش دهند. اما این کودک بالغ که فقط به توضیح و دلیل عادت کرده است، در برابر محدودیت های جدید، حتی بیشتر از یک نوجوان عادی طغیان می کند.

در مجموع بهتر است در مورد کودکان کم سن وسال، بیشتر از مدیریت و در مورد کودکان بزرگتر از ارتباط استفاده شود. برای مثال اگر به کودک دو ساله خود بگویید که بخاری داغ است، نهایتا ممکن است منظور شما را بفهمد؛ ولی اگر دستش را عقب بکشید و با صلابت بگویید «نکن!» موجب می شود تا بلافاصله خواسته شما را دریابد. از سوی دیگر، یک نوجوان شانزده ساله که در حال سیگار کشیدن غافلگیر می شود، درست است که باید تنبیه شود، اما این تنبیه بدون یک بحث مفصل در مورد زیانهای سیگار بی فایده است.

1. برای تربیت کودک به زبان رفتار گوش دهید

والدین بزودی در درک زبان بچه ها ماهر می شوند؛ اما اغلب این نکته را درنمی یابند که کودکان پس از چیره شدن بر زبان گفتار، می کوشند از طریق رفتار با آنها ارتباط برقرار کنند.

کودکان بزرگتر و نوجوانان به طور شفاهی ارتباط برقرار نمی کنند و در بیشتر موارد، هنگامی که تحت فشار قرار می گیرند، یا با آنان مخالفت می شود، احساسات خود را بروز می دهند. یک دختر هشت ساله را به خاطر شیطنت و شکستن اسباب بازی ها و اثاث خانه شان نزد ما آوردند. به زودی دریافتیم که او به خاطر بیماری پدرش و نگرانی هایی که در این زمینه داشت و همین طور عدم صحبت پیرامون این مسأله در حضور او، بی نهایت ناراحت بود. به او کمک کردیم، تا بتواند احساساتش را نشان دهد و جلو بروز ترسش را بگیرد.

وقتی کودک رفتار جدیدی نشان می دهد، ممکن است مربوط به یک مرحله خاص سنی نباشد و قصدگفتن چیزی را به شما داشته باشد. جسیکای شش ساله دائما تلاش می کرد کالسکه برادرش را در فروشگاه هل دهد. او بدون دلیل جیغ می زد، عادتی که از مدتها قبل آن را ترک گفته بود. حقیقت این بود که برادرش شش ماه بیشتر نداشت. ولی جسیکا احساس می کرد که کمتر از او مورد توجه والدینش قرار دارد. جسیکا می خواست تا رهگذرها از او تعریف کنند و می خواست که مادرش او را کمی بیشتر دوست بدارد.

برای چند لحظه خود را جای کودک بگذارید؛ سعی کنید هدف او را از بروز چنین اعمالی کشف کنید. سپس در مورد آن اهداف، با او صحبت کنید.

2. به منظور اجرای تربیت کودک بر احساسات برچسب بزنید.

ساموئل چهارساله سعی می کند دو قطعه از یک اسباب بازی را به هم بچسباند و چون پس از چندین بار تلاش موفق به انجام این کار نمی شود، عصبانی شده، و اسباب بازی را به طرف دیگر اتاق پرتاب می کند. شما می دانید که باید به این رفتار او پاسخی نشان بدهید، ولی چگونه؟ در چنین شرایطی، شما باید به کودک کمک کنید تا راه دیگری برای بیان ناتوانی خود پیدا کند. برای نوباوگانی مانند ساموئل، بهترین راه این است که به او کمک کنیم تا بر احساسش برچسب بزند، یعنی به او بگویید که احساس و ناتوانی او را درک می کنید. و بگویید که هنگامی که چنین احساسی دارد باید از دیگران کمک بخواهد. به عنوان پی آمد رفتارش اضافه کنید که «اگر چیزی رو پرت کنی، تا دو روز حق بازی کردن با اون رو نداری.» (بخش های تنبیه، پی آمدهای طبیعی و تصحیح بیش از حد را ببینید).

به علاوه می توانید در بخش تربیت کودک یک پی آمد مثبت را پیشنهاد کنید، مثلا، بگویید: «هر وقت کمک لازم داشتی و از من کمک خواستی، من با کمال میل به تو کمک خواهم کرد» روشن است که پس از گفتن چنین جمله ای باید با مهربانی و تلاش به او کمک کنید.

یکی از روشهای موثر برای آموزش چگونگی بیان احساسات به کودک، درخت احساس است. تنه و شاخه ها یک درخت بزرگ را روی یک صفحه کاغذ بزرگ بکشید. همانطور که شما و کودک کلماتی را که احساسات را بیان می کنند می شناسید، یک چهره یا یک حالت از آن احساس را بکشید و لغت را زیر آن بنویسید. سپس این نقاشی ها را بریده روی شاخه های درخت بچسبانید. سپس هنگامی که کودک می خواهد احساس خود را بیان کند، بدون معطلی از این درخت استفاده کنید. هنگامی که کودک از کلمات جدید به طور صحیح استفاده می کند، او را تشویق کنید.

روند آموزش تشخیص و بیان احساسات به یک کودک در زمان تربیت کودک ، به تمرین و تکرارهای بسیاری نیاز دارد ولی شما برای کمک به کودک در تفسیر احساسات، موقعیت های خوبی در اختیار خواهید داشت. با بزرگ تر شدن کودک، می توانید به جای برچسب زدن، از روش های مستقیم تری استفاده کنید: « به نظر می رسد که از بیلی دلخوری.» یا «انگار از چیزی خسته شده ای. فکر میکنی اون چیه؟». با کمی بحث، او ممکن است اطلاعاتی در اختیار شما قرار دهد که وجود حس «حسادت» به بیلی را به طور آشکار نمایان سازد. تشخیص دادن احساسات مهارتی است که به ظرافت نیاز دارد؛ پس صبور باشید.

٣- برای گوش دادن به حرف های کودک خود وقت بگذارید.

گاهی پیدا کردن یک وقت مناسب برای گوش دادن به حرفهای کودکتان مشکل است، ولی اگر به برقراری یک ارتباط خوب می اندیشید و می خواهید در موقع لزوم است حدستان غلط باشد، حتی یک تفسیر نادرست هم در اغلب موارد در پیشرفت روند ارتباط اثر فزاینده دارد. با پاسخ های کودک پیش بروید و بیشتر یک دوست دانا باشید تا یک پلیس کنجکاو. در نظر داشته باشید که شما در حال مشاهده دنیا از دید کودک هستید نه لزوما واقعیتی که اتفاق افتاده است.

از این روش یا هر روش دیگر، زیاد استفاده نکنید. اگر همه جملات کودک را تکرار کنید یا مطالب زیادی از او بپرسید، ممکن است خسته و آزرده خاطر شد و بگذارید کودک حس کند که شما از درد دل کردن او خوشحالید. وقتی در مورد و مشکلات زندگی اش با شما صحبت می کند، بگذارید حس کند که شما احساس خوبی نسبت به این کار دارید. می توانید به سادگی بگویید، «متشکرم که درباره ان. موضوع با من صحبت کردی» یا شاید، «می دونم که صحبت کردن راجع به این مساله، چقدر برات سخت بود. خوشحالم که احساس کردی می تونی پیش من بیایی و نارحتی ات رو به من بگی» یا برای همدردی او را در آغوش بگیرید.