آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
Miss.fazlikhani 
نام فارسی: شب بو
نام علمی: .Cheiranthus cheiri L
نام فرانسه: Violier jaune, Ravenelle , Giroflé ejaune , Giroflé ede muraille
نام آلمانی: Gelbes – Veilchen , Goldlake
نام انگلیسی: Yellow Gilli flower, Wallflower
نام ایتالیایی: ,Romo doro, B. d‘ oro, Bost one del giacobbe, Violacciocco giallo
نام عربی: منثور اصفر، خیری اصفر
گیاه شب بو از تیره شب بو گیاهی است زینتی و به ارتفاع ۳۰ تا ۷۰ سانتی متر که به علت دارا بودن گل های زیبا و معطر در نواحی مختلف پرورش می یابد. رنگ گل های آن، زرد یا زرد مایل به قهوه ای است ولی امروزه بر اثر پرورش زیاد، نژادهای مختلف از آن به دست آمده است. گیاه شب بو، برگ های ساده، باریک و نوک تیز و پوشیده از تارهای فراوان دارد به طوری که به علت پوشیده بودن از این تارها، به رنگ سبز روشن جلوه می کند. میوه گیاه شب بو به شکل خورجین و پوشیده از تارهای کوتاه است. زنبور عسل به علت وجود نوش فراوان در گل، علاقه مفرط بدان دارد.
ترکیبات شیمیایی شب بو
در گیاه شب بو گلوکزیدی به نام کیرانتين (Cheirantine) یافت می گردد که نخستین بار توسط Schlagdenauffen و Reeb شناخته، و بدان نام نامیده شد، بعدا در سال های ۱۹۳۲ تا ۱۹۳۶، دانشمندان مختلف ثابت نمودند که این گلوکزید با گلوکوکیرولین (glucocheiroline)، به خلاف آن چه که قبلا تصور می رفت، هیچ گونه شباهتی چه از نظر ترکیب شیمیایی و یا از نظر فارماکولوژی ندارد.
گلوکزید مذکور بیش از همه، در دانه گیاه شب بود و پس از آن در برگ و به مقادیر کم تر در گل و میوه گیاه شب به وجود دارد. برگ گیاه شب بو اگر در ساعاتی از روز که نور آفتاب دارای حداکثر شدت است (مانند ظهر تا ۳ بعداز ظهر)، چیده شود، گلوکزید مذکور به مقدار حداکثر در آن یافت خواهد شد. برگ گیاه شب بو را معمولا در اواخر پاییز می چینند و در گرمای ۶۰ درجه خشک می کنند.
گیاه تیره شب بو گلی دارد که، دارای کوئرستین (querce tine)، یک ماده رنگی، میروزین، اسانسی با بوی معطر و دانه اش دارای ۲۱.۸ درصد روغن است. در اعضای هوایی گیاه، ماده ای به نام گلوکوکیرولین نیز وجود دارد که تحت اثر میروزین و در مجاورت آب تجزیه حاصل کرده، موادی نظیر گلوکز، بی سولفات پتاسیم و کیرولین (cheiroline) از آن نتیجه می شود.
کیرانتين Chieranthine ( گلیکوفیول Glycofiol)، ماده ای است که از برگ و دانه شب بو توسط Reeb به دست آمد. کیرانتین به صورت گرد، به رنگ مایل به زرد و دارای حالت آمرف است. کیرانتین، محلول در آب، الكل، استن و کلروفرم می باشد ولی در اتر و اتر دوپترول حل نمی گردد. مصرف مقادیر کم آن باعث افزایش انقباضات قلب می گردد.
کیرولین (Cheiroline)، ماده ای به فرمول CH۳SO۲(CH۲)۳ NCS و به وزن ملکولی ۱۷۹.۲۶ است. از دانه شب بو توسط Wagner استخراج گردیده است. کیرولین از هیدرولیز گلوکوکیرلین، تحت اثر آنزيم، حاصل می شود. در سال ۱۹۵۳ نیز در صنعت از طریق سنتز به دست آمده است. کیرولین در اتر به حالت متبلور به دست می آید. نقطه ذوب آن گرمای ۴۷–۴۸ درجه می باشد. کیرولین به مقدار جزئی در آب و اتر حل می شود ولی در الكل، كلروفرم و استات اتیل به مقادیر زیاد محلول است.
گلوکوکیرولین، ماده ای به فرمول C۱۱H۲۰KNO۱۱S۳ و به وزن ملکولی ۴۷۷.۵۹ است. از دانه گیاه تیره شب بو استخراج شده است. منو هیدرات آن که یک ملکول آب دارد، به صورت بلوری های سوزنی شکل در الکل ۹۰ درجه به دست می آید. این ماده در گرمای ۱۵۸ – ۱۶۰ درجه ذوب می شود. تترااستات آن به فرمول C۱۹H۲۸KNO۱۵S۳ است و به حالت متبلور در الكل به دست می آید. در گرمای ۱۹۳–۱۹۴ درجه تجزیه می شود.
خواص درمانی شب بو
گیاه شب بو با همه شباهتی که با بعضی از گیاهان مانند Matthiola ها و Erysimumها دارد و غالبا نیز اگر دقت نشود با آن ها ممکن است اشتباه گردد، اما در زمان بقراط و همچنین بعد از او در قرن اول میلادی توسط دیوسکورید به عنوان قاعده آور از این گیاه تیره شب بو استفاده به عمل می آمده، به مصارف زخم بندی و التيام جراحات می رسیده است. در زمان های بعد، مصرف آن تدریجا به علت ناراحتی های قلبی و عوارض دیگر که به وجود می آورد، متروک گردید و اگر کم و بیش نیز مورد استفاده قرار می گرفت، نهایت احتیاط از نظر عدم بروز عوارض مذكور به عمل می آمد.
گیاه شب بو به علت دارا بودن ماده سمی کیرانتین، دارویی است خطرناک که مصرف آن، امکان بروز پیش آمدهای خطرناک را به وجود می آورد. خطر مصرف گل های آن کم تر از سایر اعضای گیاه است. سابقا به عنوان مدر، ملین، آرام کننده و قاعده آور مصرف می شده است ولی امروزه با توجه به خطراتی که پیش می آورد، مصرف آن حتی در طب عوام متروک گردیده است. گیاه تیره شب بو، گیاهی است زینتی و نژادهای مختلف آن در ایران پرورش می یابد.
.Farsetia Jacquemontii Hook. f. & Th
این گونه از گیاه شب بو گیاهی یک ساله، پوشیده از کرک و دارای ساقه ای با انشعاب کم است. برگ های دراز و نوک تیز و گل های صورتی و مجتمع به صورت خوشه دارد. میوه اش محتوی دو ردیف دانه به رنگ قهوه ای است. در نواحی مختلف آسیا مانند هند، افغانستان و احتمالا در جنوب ایران: بلوچستان می روید. له شده آن، اثر خنک کننده و آرام بخش دارد. در بعضی نواحی هند از آن جهت درمان رماتیسم استفاده می شود.
از گونه های دیگر و غیر موجود تیره شب بو در ایران که در ردیف انواع مفید ذکر گردیده، .F Hamiltonii Royl و F . aegyptia Turra است که در هند و افغانستان پراکندگی دارند و برای آن ها، اثرات درمانی مشابه گیاه فوق ذکر شده است. انواع مختلف Farsetia، به تفاوت دارای میوه هایی به صورت خورجین مانند و یا خورجینک می باشند. بعضی Erysimum ها مانند .E. helveticum (Jacq.) DC و هم چنین .E . crepidifolium Reich دارای هتروزیدی به نام هل وہ تیکوزید helveticoside (اری زی مین alleoside A, erysimine) می باشند. این ماده به فرمول C۲۹H۴۳O۹ و به وزن ملکولی ۵۳۴.۶۳ است و دی هیدرات آن، اثر سمی شدید دارد.
