آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر ۱۸ 
نام فارسی: خرنوب
نام علمی: .Ceratonia Siliqua L
نام فرانسه: Carouge، Caroubier
نام انگلیسی: John’ s bread، Carob tree، Bean tree
نام آلمانی: Karobenbaum، Sodbrotbaum Carobenbaum، Johannisbrotbaum
نام ایتالیایی: Baccelli dolci، Pan di S. Giovanni، Siliqua di Levant، Carrubio
نام عربی: خروب (Kharrab)، خرنوب
خرنوب از تیره فرعی گل ارغوان درختی است زیبا، ۲ پایه و به ارتفاع ۸ تا ۱۰ متر که منشا اولیه آن، نواحی جنوب سوریه و آناتولی بوده است ولی امروزه به حالت وحشی یا پرورش یافته، در مناطق گرم مدتیرانه، هند و همچنین در کالیفرنیا یافت می شود.
خرنوب ، شاخه های گره دار و برگ هایی مرکب از ۸ تا ۱۰ برگچه دارد. گل های آن، عاری از گلبرگ و مجتمع به صورت خوشه است. میوه اش نیام و ناشكوفا، به طول متفاوت ۱۰ تا ۳۰ سانتی متر، به عرض ۲ تا ۳ سانتی متر و دارای وضع آویخته و کاملا مشخص بر روی شاخه هاست.
رنگ میوه، قهوه ای شفاف و سطح خارجی آن مسطح و قوسی شکل می باشد. میان بر میوه، طعم بسیار شیرین، شبیه عسل دارد و در داخل آن ۱۲ تا ۱۶ دانه بسیار سخت، شبیه عدس دیده می شود. تکثیر این درخت از راه دانه صورت می گیرد ولی نمو آن پس از رویش مقدماتی دانه، بسیار بطئی است به نحوی که پس از هشت سال، میوه می دهد. در عوض پرورش آن مستلزم هیچ گونه دقت و محافظتی نیست.
برای جمع آوری محصول، معمولا در ماه های مرداد و شهریور، میوه ها را از درخت چيده در سطح زمین، بر روی پارچه ای می گسترانند تا به کمک حرارت خورشید خشک گردد. ضمنا دقت کافی به عمل می آورند که اولا میوه های چیده شده، تخمیر حاصل نکنند و ثانيا كفک ها و لارو بعضی از قاب بالان، آن را فاسد نسازد.
در فرهنگ لغات منتهی الارب في لغه العرب در مورد خرنوب می گوید که این درخت دو نوع است. یکی بیابانی و خاردار که میوه ی آن مثل سیب اما بدمزه است. نوع دیگر متعلق به منطقه شامات است که میوه‌ی آن مانند خیارشنبر ولی کوچک تر است.
( منتهی الارب في لغة العرب، کتابی ست جامع که به دلیل انتخاب بهترین معادل های فارسی در برابر واژگان عربی و توانمندی در پاسخگویی به نیازهای مترجمان از ارزشمند ترین واژه نامه های عربی به فارسی به شمار می رود. این کتاب نخستین بار دویست سال پیش در بمبئی چاپ سنگی شد. مولفش عبدالرحيم بن عبدالكریم صفی پوری شیرازی بود.)
معمولا درخت خرنوب در هر جایی که درختان مرکبات وجود داشته باشد به خوبی می روید. گیاه خرنوب بومی شرق مدیترانه است. این درخت از میان کشورهای حاشیه دریای مدیترانه، در ایتالیا، اسپانیا تا ترکیه به مقدار فراوان پرورش می یابد.
قسمت های مورد استفاده خرنوب
قسمت مورد استفاده‌ی گیاه خرنوب میوه‌ی آن است که شامل نیام و دانه های آن می شود. اصولا خرنوب بیشتر به دلیل استفاده از نیام کاشته می شود. همچنین از پودر دانه های آن به جای کاکائو استفاده می کنند.
ترکیبات شیمیایی خرنوب
بررسی ترکیب شیمیایی میوه درخت خرنوب ، به علت آن که نمونه های مورد آزمایش، مخلوطی از میوه های کشورهای مختلف بوده، نتایج یکسان نداده است. از آزمایش های متعدد Kellner ,Grandlcal و عده ای دیگر، این نتیجه به دست آمده که میوه این درخت دارای ۶۰ تا ۷۰ درصد از هیدرات های کربن، مرکب از ۳۳ درصد ساکارز، ۱۸ درصد گلوکز، یک درصد آمیدون و غیره است.
به علاوه وجود تانن، موم، مواد پکتیکی و مقادار کمی از ویتامین های A و B و D نیز در میوه محقق شده است. از دانه این گیاه، نوعی ماده صمغی، مرکب از ماننوزوگالاکتوز به نسبت دو بر یک استخراج شده است. به طوری که می توان آن را از نظر شیمیایی یک گالاکتومان نان (galactomannan) دانست. در جنین دانه نیز مواد پروتئیدی فراوان و فسفر به صورت فیتین (phytine) یافت می شود.
ماده صمغی مذکور، رنگ سفید مایل به زرد دارد و به صورت گردی عاری از بو می باشد. قابلیت انتشار در آب گرم و سرد را دارد و با آن ها نوعی سول (sol) با pH بین ۵.۴ تا ۷ به وجود می آورد. با افزودن برات سدیم به صورت ژل (Gel) در می آید. صمغ مذکور براثر خشک شدن، تا ۱۵ درصد وزن خود را از دست می دهد. مواد پروتئینی آن نیز از ۸درصد تجاوز نمی کند. با افزودن این صمغ به مواد غذایی، در ثابت نگهداشتن و ایجاد غلظت در آن ها، استفاده می شود. ضمنا امولسیون دهنده است.
جنین دانه در هنگام نمو، دیاستاز مخصوصی ترشح می کند که به سهولت ، صمغ دانه را هیدرولیز می نماید. در خاکستر حاصل از آن، علاوه بر فسفر و سیلیس، وجود فلزاتی نظیر کلیسم، منیزیم و به مقدار بسیار کم اهن مشخص شده است.
خواص درمانی خرنوب
خرنوب طبیعت سرد و خشک دارد. خواص دارویی گیاه خرنوب به طور خلاصه عبارتند از: ادرار آور، مفید برای سرفه، مفید برای تنگی نفس، خلط آور، اشتها آور، التیام بخش تورم ریه، مفید برای اسهال، کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، تنظیم کلسترول خون، آرامبخش و کم کننده استرس، جلوگیری از سکته قلبی، دارای آنتی اکسیدان زیاد، درمان ناتوانی جنسی و ناباروری آقایان است.
خرنوب ادرار آور است، به این شکل که دانه ها را جدا کنید، مقداری از آن را خرد و سپس ۱ قاشق مربا خوری را به همراه یک لیوان آب، شب هنگام خواب خیس کنید و صبح ناشتا پس از صاف کردن میل کنید. مقداری خرنوب را پس از جدا سازی دانه های آن، آسیاب کنید و یک قاشق مرباخوری را هر وعده به همراه یک فنجان آب گرم میل کنید.
برای درمان سرفه بسیار مفید است. مقداری خرنوب را آسیاب کنید و ۱ قاشق مرباخوری از آن را قبل از صبحانه به همراه یک لیوان شیر و یک قاشق غذاخوری عسل میل کنید، اشتها آور خوبی است. کسانی که چربی بد خونشان بالاست و برعکس چربی مفید خونشان پایین است از خرنوب استفاده کنند همچنین خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را کم می کند.
فیبر خرنوب دارای فعالیت آنتی اکسیدانی طبیعی قابل توجهی است و می تواند تعادل مناسب تری بین رادیکال ها و آنتی اکسیدان ها برقرار کند. و دانه های داخل خرنوب را پس از خارج کردن آسیاب کنید و در موقع لزوم یک قاشق مرباخوری به همراه یک فنجان آب گرم میل کنید، برای درمان اسهال بسیار مفید است.
جوشانده خرنوب اسپرم مردان را زیاد می کند و برای درمان ناباروری آقایان که ناشی از کمی اسپرم و کندی سرعت آنها ست، بسیار مفید است. برای این کار خرنوب ۱۰۰ گرم، جین سینگ قرمز ۲۵ گرم، گرد لقاء ۲۵گرم، گرده گل ۲۵گرم. دانه های خرنوب را دور بریزید و بقیه را با مواد فوق آسیاب کنید. سپس مقدار ۵۰۰ گرم عسل با کیفیت به آن اضافه، هر روز صبح ناشتا یک قاشق مرباخوری از آن میل کنید. این معجون بسیار مفید است.
میوه گیاه خرنوب به علت دارا بودن مواد قندی، به مصارف تغذیه می رسد. از دانه آن صمغ و نوعی موسیلاژ به دست می آید که در صنعت مصارف مختلف دارد. ضمنا چنین شهرت دارد که قسمت گوشت دار میوه خرنوب ، در درمان سل ریوی موثر است. اعراب، عصاره پوست درخت خرنوب را به مقدار ۰.۳۰ تا ۰.۵۰ گرم برای رفع اسهال به کار می برند. از برگ و پوست این درخت در دباغی استفاده به عمل می آورند.
صور دارویی خرنوب
عصاره میوه به مقدار ۰.۵۰ تا یک گرم – دم کرده و یا شربت میوه.
نحوه کاشت و تکثیر خرنوب
محل اصلی رشد گیاه خرنوب مکان‌های سنگی نزدیک کنار دریا است. بافت خاکی آن می توان سبک تا متوسط باشد. این گیاه حتی در خاک های فقیر نیز رشد می کند. خاک بهتر است از زهکشی خوبی برخوردار باشد و بهتر است همیشه مرطوب باشد، اما به خشکی نیز مقاوم است. این گیاه باید در آفتاب کامل با کمی سایه باشد.
نیام و دانه های خرنوب گیاه خرنوب را به سه روش تکثیر می کنند:
١- کاشتن دانه ۲- پیوند زدن ۳- استفاده از پاجوش
١- کاشتن دانه:
درخت خرنوب را می توان از طریق دانه ها تکثیر کرد اما حدود ۸ سال میوه نخواهد داشت. از آن جا که دانه های خرنوب به سختی جوانه می زنند، دانه های میوه‌ی رسیده را به مدت ۴ تا ۵ روز در آب خیس می کنند و پس از آن که هر یک جوانه زد اقدام به کاشتن آن ها می کنند. بعد از دو سال ساقه ی گیاهان جوان کاشته شده را از ارتفاع ۳۰ سانتی متری زمین قطع می کنند و ریشه ی آن ها را نیز که در این موقع به طول ۲۵ سانتی متر رسیده است کوتاه می کنند. به این ترتیب ریشه های جانبی می توانند رشد کنند.
روش دیگر برای کاشتن دانه این است که دانه های سالم گیاه را مستقیما در زمین زراعتی میکارند. برای این کار دانه های میوه های کاملا رسیده را به تعداد ۴ یا ۵ عدد درون سوراخ‌های تعبیه شده در زمین می کارند و زمین را مرطوب نگه می دارند سپس از بین گیاهان جوان حاصل الان که رشد بیشتر پیدا کرده است، نگه می دارند و بقیه را از ته ساقه می برند.
پایه های قوی باقیمانده را نیز بعد از ۲ سال که رشد کافی پیدا کردند، همراه با مقداری از خاک اطراف ریشه به زمین مساعد و آماده انتقال می دهند. گاهی در اسفند ماه تعداد ۳ تا ۴ دانه را در گلدانی می کارند و از ۳ تا ۴ گیاه حاصل منحصره یکی از نوع مرغوب آن را در زمین آماده نشا می کنند. سپس در اسفند سال بعد گیاه رویش یافته را به محل اصلی که مساعد برای رشد آن باشد منتقل می سازند.
۲- پیوند زدن:
در این روش نیز می توان اقدام به تکثیر گیاه و به دست آوردن پایه های مرغوب کرد، مانند آن که اگر درخت اختصاصا گل‌های نر داشته باشد بر روی یکی از شاخه های آن پوست جوانه دار شاخه های هرمافردیت را پیوند می زنند و اگر برعکس درخت دارای گل‌های هرمافردیت باشد برای اطمینان بیشتر از بار دادن شاخه های پایه های نر را بر روی آن پیوند می کنند.
۳- استفاده از پاجوش:
پاجوش های اطراف ریشه را در زمین های آهکی می کارند.
طرز استفاده و مقدار مصرف خرنوب
به شکل جوشانده به این ترتیب که، برای این منظور ۱ لیتر آب را حرارت دهید تا به جوش آید و ۷ عدد خرنوب را که از قبل خرد کرده اید، به آب جوش اضافه و درب ظرف را ببندید و با شعله کم به مدت ۳ تا ۵ دقیقه بجوشانید.
آنگاه مدت ۳۰ دقیقه مخلوط را در ظرف درب بسته به حال خود رها و سپس آن را صاف کنید. صاف کرده آن طعمی بسیار دلپذیر دارد، آن را به دو قسمت مساوی تقسیم و یک قسمت را صبح ناشتا و قسمت دیگر را شب موقع خواب میل کنید. این عمل را به مدت ۳ هفته تا ۱ ماه انجام دهید.
از آن جا که میوه ی گیاه خرنوب دارای خاصیت تغذیه کنندگی دارد، از دانه ی آن صمغ و نوعی موسیلاژ به دست می آید که در صنعت مصارف مختلف دارد. از برگ و پوست این درخت در دباغی استفاده بعمل می آید.
سابقه تاریخی خرنوب
نام این گیاه از تیره فرعی گل ارغوان نشان دهنده قدمت تاریخی این گیاه است. واژه اکدی روبو که به مرور کروبو شده است، ریشه نام این گیاه است. میوه ای که از ۵۰۰۰ سال پیش شناخته شده است. این گیاه به یونانیان باستان، نسبت داده شده است.
در ایران نیز درختان کهن سال در غار شاهپور نزدیک کازرون وجود دارد و احتمال می رود که بذر آن توسط اسکندر در زمان حمله به ایران از یونان وارد و متقابلا یونجه که گیاهی علوفه ای است از ایران به یونان برده شده است.
محل رویش خرنوب
درخت خرنوب بومی ایران نیست و از خارج وارد کشور شده است. در فارس، سلماس (شاهپور سابق) در ارتفاعات ۹۰۰ تا ۱۲۰۰ متری و همچنین در نواحی دیگر جنوب ایران وجود دارد.
