گل گندم (Centaurea cyanus)

نام فارسی: گل گندم

نام علمی: Centaurea cyanus L

نام انگلیسی: Bachelor button, Loggerheads, Blue botlle, Cornflower

نام فرانسوی: Bluet, Aubifoin, Centaure ebleue, Barbeau, Bleuet

نام آلمانی: Kornflockenblume, Kornblume, Blaue kornblume

نام ایتالیایی: Ciano, Farinello, Ciano-minore, Battesegola, Fioraliso

نام عربی: قنطوریون، ترنشاه (Turunchah)، ترنشان، عنبر

گل گندم گیاهی از تیره کاسنی، علفی یک ساله یا دو ساله، دارای ساقه ای منشعب به ارتفاع ۲۵ تا ۸۰ سانتی متر و برگ هایی سبز مایل به سفید و پوشیده از تارهای نسبتا پنبه ای است و چون در مزارع مخصوصا مزارع گندم و غلات فراوان یافت می شود، از این جهت به گل گندم موسوم شده است.

پراکندگی آن به صورتی است که در نواحی مختلف کره زمین، مخصوصا اروپا و آسیا یافت می گردد. برگ های قاعده ساقه این گیاه، دمبرگ مشخص و پهنکی (پهنای برگ) غالبا با بریدگی های عمیق و ظاهر متمایز دارد در حالی که برگ های قسمت های بالایی ساقه گیاه، عموما باریک، ساده و بدون دندانه است.

گل گندم ، گل های زیبایی دارد که در فاصله اردیبهشت تا مرداد (به تناسب شرایط محیط زندگی) ظاهر می شود. کاپیتول های آن، منحصرا از گل های لوله ای تشکیل یافته و از خارج شامل براکته هایی است که زوایدی با کناره نازک و غشایی به رنگ قهوه ای یا مایل به سفید، در آن ها دیده می شود. میوه آن دارای رنگ تقریبا سفید و منتهی به یک دسته تار به رنگ حنایی در قسمت انتهایی است.

زنبور عسل از کاپیتول های گل گندم، شیره مرغوبی به رنگ سبز به دست می آورد. گل گندم به علت زیبایی خاصی که کاپیتول های آبی رنگ آن دارند. در بعضی نواحی پرورش می یابد.

ترکیبات شیمیایی گل گندم

گل های این گیاه دارای موسیلاژ، مواد مومی، تانن، املاح مختلف ویک ماده رنگی به نام سیانین (cyanine) است. این ماده که در آب محلول می باشد، به شدت در مقابل نور حساسیت دارد. در پایه هایی از این گیاه که تحت اثر شرایط مختلف محیط زندگی، گل ها به رنگ گلی ظاهر می گردد، به جای ماده رنگی مذکور، پلارگونین (Pelargonine) در آن ها دیده می شود. پلارگونین، از گل های Pelargonium zonale Ait. Var. meteor که نوعی شمعدانی و از تیره شمعدانی است نیز به دست می آید.

در گیاه کامل، مقدار زیادی پتاس، اسید فسفریک، منیزیم، تانن، یک ماده با اثر تب بر به نام کنی سین cnicine (سانتورين centaurine) و مقدار نسبتا زیادی ملح منگنز وجود دارد.

خواص درمانی گل گندم

گل های گیاه گل گندم دارای اثر مدر است و از آن در آب آوردن اعضای بدن مخصوصا در آب آوردن شکم استفاده به عمل می آید. به علاوه در سرماخوردگی، جهت رفع سرفه و در بیماری های سینه به کار می رود. دم کرده یا آب مقطر آن در گذشته به صورت لوسیون، در رفع التهاب کناره آزاد پلک ها، ورم ملتحمه (قرمزی چشم) و گل مژه به کار می رفته است.

برای تمام قسمت های گیاه، اثر تب بر، تصفیه کننده خون و ضد رماتیسم ذکر گردیده است. به علاوه از آن ها جهت رفع بیماری های کبدی، زردی و بیماری های پوست استفاده به عمل می آید. میوه گیاه دارای اثر مسهلی است. استفاده درمانی از آن، چندان معمول نیست.

نسخه های دارویی گل گندم

• برای رفع دردهای عصبی و رماتیسمی می توان از جوشانده ۱.۵ تا ۲.۵ درصد از یک گیاه کامل استفاده کرد.
• از مخلوط ۲ گرم گرد میوه با کمی عسل به عنوان مسهل استفاده می شود.
• از ترکیب ۴ گرم گرد میوه با کمی عسل به جهت رفع یرقان استفاده می شود.
• از گل های این گیاه برای رنگ کردن برخی از تیزان ها استفاده به عمل می آید.

1- کولیر قابض جهت شستشو و حمام چشم

مقدار یک قاشق سوپ خوری از مخلوط فوق را باید در ۱۰۰ گرم آب جوش به مدت ۳۰ دقیقه دم کرده سپس صاف نمود و چشم ها را شستشو داد.

2- لوسیون جهت شستشو و حمام چشم

مخلوط فوق را در ۲۵۰ گرم آب جوش به مدت ۱۵ دقیقه دم می کنند، سپس صاف کرده و برای شستشوی چشم به کار می برند. از این محلول می توان دو دفعه در روز و ۲ یا ۳ مرتبه در هفته استفاده به عمل آورد.

بهداشت پوست با گل گندم

گل گندم نه تنها مصارف زیاد در تهیه لوسیون های بهداشتی پوست سر داشته بلکه امروزه نیز دم کرده آن (۲۵ گرم آن در نیم لیتر آب جوش) به صورت کمپرس جهت تقویت سلول های پوست صورت برای تامین نظافت و شادابی آن به کار می رود. این جوشانده از پیدایش چین و چروک در پوست صورت نیز جلوگیری می کند.

محل رویش گل گندم

این گیاه از تیره کاسنی در نواحی مختلف شمال ایران، منطقه البرز، اطراف تهران، سیستان و بلوچستان، خراسان، کرمانشاه می روید