آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر ۱۰ 
نام فارسی: شاهدانه
نام علمی: .Cannabis sativa L
نام فرانسوی: Chanvre commun ،Chanvre
نام انگلیسی: Gallow- grass ،Hemp
نام آلمانی: Risen- Hanf ،Echter- Hanf ،Hanf
نام ایتالیایی: Canape ،Canapa
عربی: قنب (Qinnib)، تیل (Til)
شاهدانه از گیاهان زراعی قدیمی است که احتمالا موطن اصلی آن آسیای مرکزی می باشد که از آن جا به چین رفته و در این کشور بیش از ۴۵۰۰ سال سابقه کشت دارد. امروزه به علت توسعه ای که از نظر پراکندگی پیدا کرده در غالب نواحی گرم و معتدل، کشت و پرورش می یابد.
تولید شاهدانه در درجه اول برای استفاده الیاف آن است که برای تهیه طناب، گونی، نخ قند، بادبان کشتی، پارچه های مخصوص تور ماهی گیری، کمربند نجات و برزنت به کار می رود. هم چنین در صنعت کاغذ سازی کاربرد دارد. دانه آن به مقدار زیاد در صنعت روغن کشی و دارو سازی کاربرد دارد.
شاهدانه گیاهی ۲ پایه، علفی، یک ساله و به ارتفاع ۱ تا ۳ متر، حتی بیشتر و دارای واریته ها و فرم های مختلف است با بوی قوی و مطبوع از تیره شاهدانه است. نمونه های مختلفی از آن وجود دارد که همه آن ها بر حسب شرایط غیر یکسان محیط زندگی، اشکال متفاوت پیدا کرده اند. سابقا به علت همین تفاوت ظاهری بوده است که آن ها را به صورت چند نوع مجزا ذکر می کرده اند ولی امروزه با توجه به تاثیر زیاد عوامل محیط زندگی در آن ها، نمونه های متفاوت گیاه را، هر یک به صورت واریته ای از گونه اصلی در کتب علمی وارد نموده اند.
تغییر شکلی که این گیاه به تناسب شرایط محیط زندگی پیدا می کند. به حدی است که در وضع گل های آن نیز تاثیر می نماید مانند آن که در حالت عادی، گیاه مذکور وضع ۲ پایه دارد در حالی که تحت اثر شرایط مخصوص، به صورت یک پایه و حتی طبق اظهارات Schaffer (در سال ۱۹۲۱)، تحت اثر نور ضعیف، دارای گل های نر – ماده (هر مافرودیت) می شود.
شاهدانه برگ‌هایی متقابل در طول ساقه دارد ولی هر چه به انتهای ساقه نزدیک می شویم برگ های آن وضع منفرد پیدا می کنند. پهنک برگ های شاهدانه منقسم به ۵ تا ۷ لوب عمیق دندانه دار و منتهی به دم برگ دراز است. گل های آن در حالت طبیعی بر دو نوع نر و ماده، واقع بر روی دو پایه جداگانه اند. از مشخصات گل های نر شاهدانه آن است که به صورت مجتمع و به وضع آویخته بر روی پایه ای که از کنگره برگ ها خارج می شود.
هم چنین در قسمت انتهایی ساقه ظاهر می گردند هر یک از این گل ها نیز دارای ۵ پرچم در درون پوشش گل اند. گل های ماده عموما همان وضع گل های نر را دارند با این تفاوت که بدون دارا بودن دمگل مشخص، در بغل، براکته هایی شبیه به برگ جای می گیرند. میوه این گیاه به صورت فندقه و به رنگ قهوه ای یا تیره و دارای یک دانه بدون آلبومن است.
قسمت های مورد استفاده گیاه شاهدانه
قسمت مورد استفاده گیاه شاهدانه از نظر درمانی، سرشاخه گل دار یا میوه دار پایه های ماده Var. indica است. ولی در بازار تجارت، سرشاخه گل دار، رزین و مخلوطی از دو قسمت مذکور همراه با ناخالصی های مختلف نظیر داتورا، ژوسکيام و تریاک، به صورتی که ذکر می شود عرضه می گردد.
سرشاخه گل دار شاهدانه
سرشاخه های گل دار به دو صورت زیر در معرض استفاده قرار می گیرد:
1- Bhang (بنگ): معمولا مخلوطی از برگ و سرشاخه گل دار پایه ماده است که گاهی توام با گل آذین نر می باشد و معمولا به حالت سبز چیده می شود. مخلوط قسمت های مذکور به صورت توده یکنواخت و فشرده به هم است که به علت دارا بودن رزین، به یک دیگر پیوستگی حاصل کرده اند.
بنگ در گذشته مانند دخانیات به صورت دود کردن مورد استفاده قرار می گرفته است ولی امروزه از آن الكتوئرهایی با فرمول های درهم و یا نوشیدنی هایی به شرح زیر تهیه می کنند:
- lutki، نوعی نوشیدنی الکلی است که از خیساندن بنگ در الكل ضعیف به دست می آید.
- Mudra، نوعی Lutki است که بدان اعضا گیاهانی مانند داتورا و یا تریاک افزوده باشند.
۲- Gunjah یا Ganja یا Guaza، منحصرا از گل آذین پایه های ماده آمیزش یافته گیاه به صورت قطعات کم و بیش حجیم با بوی کاملا مشخص در بازارهای انگلستان عرضه می شود. این ماده دارای رزین زیادتری از بنگ است و به همین دلیل نیز اثر آن بیشتر است. از این ماده سه نوع اصلی در هند وجود دارد که به نام های Round- ganja ،Flat- ganja و Chur- ganja یا Rosa موسوم است.
Flat- ganja، عبارت از ساقه و گل آذین گیاه است که آن ها را محکم به هم می بندند به طوری که فشردگی کامل پیدا کنند. سپس در سایه خشک کرده به صورت قطعاتی در معرض استفاده قرار می دهند.
Rouud- ganja، به صورت توده هایی است که آن ها را در دست مالش می دهند تا به صورت لوله های مخروطی در آید. Chur- ganja، به صورت مدور یا قطعات نامنظم در معرض استفاده قرار میگیرد و منحصرا از گل آذین گیاه به دست می آید. از بین مواد مذکور منحصر بنگ و Flat- ganja در بازارهای اروپا عرضه می شود.
رزین
این ماده از سرشاخه رزین دار گیاه به دست می آید بدین نحو که سرشاخه گیاه را در دست ها و یا بر روی پارچه خشنی مالش می دهند و سپس ماده رزینی جمع شده را از پارچه، جدا می سازند. گاهی نیز برای تهیه این ماده، البسه چرمی خشن پوشیده و از زمین زراعتی که در آن، گیاه پرورش می یابد به نحوی عبور می کنند که اعضای گیاه با لباس چرمی تماس حاصل کنند و سپس ماده رزینی را که بر اثر برخورد گیاه، بر روی لباس چرمی کارگران می چسبد، جمع آوری می کنند.
این ماده که در بازرگانی تحت نام چرس Charas یا Chira عرضه می گردد، در بعضی از نواحی مرکزی آسیا، مانند افغانستان، ترکستان روس، ایران و مخصوصا ترکستان چین تهیه می شود.
Charas، رزین خامی است که منحصرا از پایه های ماده آمیزش نیافته گیاه تهیه می شود ولی معمولا به همان صورت که تهیه می گردد مورد استفاده قرار نمی گیرد بلکه پس از مخلوط شدن با مواد مختلف به صورت ترکیبات بسیار درهمی درآورده می شود که بعضی از آن ها دارای موادی نظیر کره، رزین، عسل یا مواد معطر و برخی دیگر که به صورت الكتوئر در می آید، دارای موادی مانند عسل، دارچین، آرد، گرد گیاهان سمی تیره Solanaceae، تریاک، نواوومیک وغيره است. گاهی به ترکیبات مذکور، مواد محرک قوه باء نظير كانتارید نیز می افزایند.
معمولا كلمه حشيش Hachich یا Haschisch، به گرد شاخه گل دار مذکور و همچنین فراورده های آن که به آن ها اشاره شد، اطلاق می گردد. مواد مذکور که از مخروط ماده گیاه و رزین آن به دست می آید، به نام های دیگر نیز علاوه به آنچه که ذکر شد، در نواحی مختلف نامیده می شود.
ترکیبات شیمیایی شاهدانه
مواد موثر فراورده های این گیاه، مورد مطالعه و بررسی های زیادی در طول زمان قرار گرفته است. Personne در سال ۱۸۵۷، اثر فراورده های این گیاه را مربوط به وجود اسانسی می دانست که در آن ها وجود دارد و از این اسانس نیز دو کربور یکی به نام کانابن cannabène (مایعی با بوی بسیار قوی) و دیگری هیدروکانابن (جسمی فاقد بو و به رنگ کهربایی) به دست آورد.
اثر فیزیولژیکی فراورده های گیاه مذکور مربوط به یک ماده رزینی به رنگ قهوه ای مایل به سبز به نام کانابین (cannabine) یا حشیشین (hachichine) است که بوی قوی و طعم تند داشته، در الكل و اتر حل می شود ولی در آمونیاک و پتاس غیر محلول است. این ماده، Cannabine verte و C. brune نیز نامیده شده است. وجود الكالوئيدهایی نظیر تتانوکانابيلين (tétanocannabiline) و کانابيلين (cannabiline) که بعضی از محققین در فراورده های مختلف این گیاه ذکر نمودند، مورد تایید قرار نگرفته است.
دو دانشمند انگلیسی موفق گردیدند از Charas، کانابینول خام معادل ۳۳ درصد وزن ماده مورد آزمایش، به دست آورند. S. Fraenkel و Czerkis، در فاصله سال های ۱۹۰۳ و ۱۹۰۷، علاوه بر ماده مذکور که توسط آن ها به پزودوکانابینول pseudocannabinol نامیده شد، موفق به به دست آوردن کانابینول خالص گردیده برای آن فرمول OHC۲۰H۲۸CHO ذکر نمودند. مطالعات جدید که در سال ۱۹۳۹ به عمل آمد، وجود یک ماده فنلی دیگر را نیز محقق داشت.
سرشاخه های گل دار و میوه دار پایه های ماده گیاه، هم چنین رزین و یا مخلوط آن ها، طبق بررسی های جدید و مورد تایید که در کتب علمی جدید وارد گردیده، دارای مواد موثری مانند ایزومرهای تتراهیدروکانابینول (tetrahydrocannabinol) (مهم ترین ماده موثره)، كانابينول (cannabinol) و کانابی دیول (cannabidiol) است.
جدا کردن مواد موثر مذکور از یک دیگر به روش کروماتوگرافی، نخست توسط Parker و همکارانش و سایر مواد موجود در اعضای گیاه مذکور که اثر کم تری دارند، توسط محققین مختلف گزارش گردیده که در مجلات علمی به چاپ رسیده است.
تتراهیدروکانابینول ها Tetrahydrocannabinols، به فرمول C۲۱H۳۰O۲، به وزن مولکولی ۳۱۴.۴۵ و دارای ایزومرهای فعال (Δl- 3, 4 trans وΔ6 – 3, 4 trans) است که مواد اصلی موجود در ماری جوآنا Marihuana ،Marijuana (حشیش lashlish) را تشکیل می دهند و مصرف آن، اختلالات روانی ایجاد می کند.
كانابينول Cannabinol به فرمول C۲۱H۲۴O۲ و به وزن ملکولی ۳۱۰.۴۲ است. در ترشحات رزینی گل های ماده C. sativa Var. indica Auth وجود دارد و از نظر فیزیولوژیکی، ماده غير فعال ماری جوآنا، طبق بررسی های Mechoulam به حساب می آید. فرمول گسترده آن توسط Bergel. Calm و سنتز آن توسط Adams و همکارانش انجام گرفته است.
كانابينول، به صورت بلوری های ورقه مانند در اتر دو پترول به دست می آید. در گرمای ۷۶-۷۷ درجه ذوب می شود. در آب غیر محلول است ولی در متانول، اتانول و محلول های قلیایی حل می شود. كانابينول، به صورت ماده رزینی، به رنگ زرد روشن و یا متبلور به دست آمده است. در گرمای ۶۶-۶۷ درجه ذوب می شود. عملا در آب غیر محلول ولی در اتانول، متانول، اتر، بنزن، کلروفرم و اتر دوپترول حل می شود.
کانابی دیول Cannabidiol به فرمول C۲۱H۳۱O۲ و به وزن مولکولی ۳۱۴.۴۵ است. در C. sativa Var. indica Auth وجود دارد. استخراج آن از عصاره ماری جوآنا، حاصل از نوع وحشی شاهدانه منطقه مینه سوتا (Minnesota)، توسط Adams و محققین دیگر و تعیین فرمول گسترده آن توسط Mechoulam و Shvo ( در سال ۱۹۶۳) صورت گرفته است.
خواص دارویی شاهدانه
- از نظر طب قدیم ایران تخم آن خیلی گرم و خشک است و پوست آن سرد و خشک است.
- از تخم شاهدانه به عنوان تونیک، نیروبخش، مسهل و ملین، نرم کننده، مدر، مسکن، ضد جانور، ضد انگل معده و مخدر استفاده می شود.
- تخم شاهدانه در موارد زکام و ناراحتی های پس از زایمان و قی و استفراغ شدید مصرف می شود و در استعمال خارجی، روی تاول ها و زخم ها و به طور کلی زخم سر و کچلی می گذارند.
- گیاه شاهدانه ارزش زیادی برای معالجه کزاز دارد.
- گیاه شاهدانه مسکن واقعی و موثری برای دردشکم و معالجه سوءهاضمه است.
- برای سرطان ها و زخم ها اثر شفابخش دارد.
- برای معالجه میگرن و نورالژی و روماتیسم و درد اعصاب مفید است.
- از تخم آن پس از اینکه به ترتیب خاصی تهیه و به صورت دارو آماده شد برای پایین افتادگی رحم و کمک به وضع حمل و به عنوان تب‌بر استفاده میشود.
- عصاره برگ آن برای از بین بردن شپش سر و ریختن چند قطره از عصاره و برگ و روغن آن در گوش برای تسکین درد گوش مفید است.
- خوردن برگ آن رطوبت های معده را خشک می کند و شکم را می بندد و قبض می کند.
- ترشح ادرار را زیاد می کند.
- پماد و برگ آن برای تحلیل ورمهای گرم و تسکین دردهای عصبی مفید است.
- مقدار خوراک آن تا ۴ گرم و اسراف در خوردن آن مضر و خطرناک است.
- تخم آن آشفتگی حال و به هم خوردن دل را تسکین می دهد و بادها را پراکنده می کند و قابض است.
- روغن شاهدانه گرم و خشک است و برای درد گوش، اعصاب، تحلیل ورمهای سفت و نرم کردن سفتی رحم مفید است.
صور دارویی شاهدانه
عصاره الکلی آن (کدکس) به مقدار ۰.۰۲ تا ۰.۰۱ گرم در ۲۴ ساعت به صورت دانه- تنطور الكلى یک دهم ( کدکس) به مقدار ۰.۲۰ تا یک گرم در ۲۴ ساعت، مخلوط در یک پوسیون- عصاره روان آن به مقدار ۰.۳۰ تا ۰.۶۰ گرم، و هم چنین عصاره چرب حشيش (محلول ۵ درصد کانابین در بوردوکاکائو) که یکی از فراورده های بسیار موثر است، به مقدار ۰.۰۵ گرم در روز مصرف می شود.
Cannabine Brune به مقدار ۰.۰۳ تا ۰.۰۵ گرم (حداکثر) در روز مصرف می شود. از دانه C. sativa سابقا امولسیونی تهیه می گردید که به عنوان مدر مصرف می شد. از مواد موثر گیاه شاهدانه فراورده هایی به شرح زیر تهیه می گردد:
نسخه برای رفع ترک و شقاق پستان
| عصاره الکلی قسمت مؤثر گیاه | ۰.۶۰ گرم |
| تانن | ۱ گرم |
| گلیسیرین | ۱۰ گرم |
در محل ترک پستان مالیده شود.
نسخه جهت تقویت قوه باء
| عصاره الکلی قسمت مؤثر گیاه | ۰.۰۲ گرم |
| عصاره الکلی نواوومیک | ۰.۰۲ گرم |
| صبر زرد | ۰.۰۰۶ گرم |
برای یک حب و به مقدار ۳ حب در روز
نسخه برای رفع سردردهای یک طرفه (میگرن)
| عصاره الکلی قسمت مؤثر گیاه | ۰.۰۱۵ گرم |
| فنه دین (Phé né dine) | ۰.۰۵ گرم |
| استانیلید (Acé tanilide) | ۰.۰۵ گرم |
برای یک حب و به تعداد یک حب در هر یک ربع ساعت تا تسکین ناراحتی. مقدار مصرف نباید از ۶ دانه تجاوز نماید.
نسخه جهت تسهیل وقوع قاعدگی های دردناک
| تنطور قسمت موثر گیاه | ۲ گرم |
| شربت تریاک | ۲۰ گرم |
| شربت اتر | ۲۰ گرم |
| آب لوریه سریز | ۵ گرم |
| آب مقطر به مقدار کافی تا | ۱۵۰ میلی لیتر |
به مقدار یک قاشق سوپ خوری در هر ۵ تا ۶ ساعت.
نسخه جهت رفع بی خوابی های عصبی
| عصاره قسمت مؤثر گیاه | ۰.۰۸ گرم |
| عصاره ژوسکیام | ۰.۰۸ گرم |
| برومور سدیم | ۴ تا ۸ گرم |
| هیدرات کلرال | ۴ تا ۸ گرم |
| شربت صمغ به مقدار کافی تا | ۱۲۵ میلی لیتر |
به مقدار ۲ تا ۳ قاشق قهوه خوری هنگام عصر و شب، مخلوط در دم کرده برگ نارنج مصرف می شود.
نسخه جهت رفع حساسیت های شدید و درد های رماتیسمی
سرشاخه های گل دار شاهدانه هندی ۱ واحد، الكل (۶۰٪)، ۶ واحد، آب مقطر ۱ واحد گرفته و طبق روش معمول از آن عصاره تهیه می کنند. مقدار خوراک این عصاره ۵ میلی گرم تا ۵ دسی گرم بر حسب مورد در رفع حساسیت های شدید و دردهای روماتیسمی مصرف می شود.
نمونه های گیاه شاهدانه
نمونه های متعدد گیاه شاهدانه را می توان به تفاوت در گونه های فرعی و یا در واریته های زیر جای داد:
1- .Var. vulgaris Voss
گیاهی علفی و به ارتفاع حداکثر ۱.۷۰ متر است. برگ هایی منقسم به ۵ تا ۷ تقسیم مشخص و میوه ای فندقه، به رنگ مایل به سبز و شامل غشایی با شبکه سفید رنگ و نامحسوس دارد.
2- Var. sinensis
دارای برگ هایی منقسم به ۵ تا ۷ و حتی ۹ تقسیم و گل آذین و میوه ای شبیه واریته مذکور است. ساقه آن مخصوصا در پایه های ماده، بلندتر از واريته قبلی و به طول ۴ تا ۶ متر است.
3- Var. indica
دارای برگ هایی منقسم به ۵ تا ۷ و حتی ۱۱ تقسیم است. میوه اش فندقه، کوچک و دارای غشایی به رنگ مایل به لکه های سیاه رنگ می باشد. ساقه آن بلندتر از واریته اولی ولی کوتاه تر از واریته دوم است. این واریته اگر در دشت ها و آب و هوای گرم پرورش یابد، به ارتفاع ۲ تا ۳ متر و اگر به حالت وحشی در آید و یا در نقاط سرد تکثیر حاصل کند، به ارتفاع معادل ۱.۲۰ مت می رسد. این واریته دارای نام های زیر به زبانهای مختلف است:
4- C. Sativa Var. vulgaris Voss
ساقه ای به ارتفاع ۱.۵ متر و حتی بیشتر دارد. اثر درمانی آن بر حسب منطقه رویش گیاه متفاوت است. مانند آن که گیاه بعضی از مناطق، دارای اثر درمانی قوی تر از نواحی دیگر می شود. ولی در هر حال در هر محیطی که پرورش یافته باشد، دارویی معرق و ضد تشنج با اثر درمانی قاطع خواهد بود.
اگر در مزرعه ای که این گیاه در آن پرورش می یابد مدت کوتاهی توقف نمایند و یا از آن عبور کنند، عوارض سرگیجه، احساس تاری در چشم، سردرد و نوعی کرخی در اعضاء ظاهر می شود و چنین به نظر می رسد که این عوارض به علت تابش نور خورشید برروی گل آذین و متصاعد شدن بخاراتی باشد که در آنها مواد رزینی دارای کانابینول، وجود دارد.
گل آذین این گیاه دارای مقدار کمی اسانس، رزین و موادی با ترکیبات درهم و ناشناخته است. دانه اش دارای ۳۵ تا ۴۰ درصد روغن خشک شونده، ۲۴ درصد مواد آلبومینوئیدی، مقدار کمی قند، مواد رزینی، لسیتین، کلسترين، ادستین Edé stine، کولین و غیره است.
خواص دارویی نوع C. Sativa Var. vulgaris Voss
دم کرده دانه له شده گیاه در آب جوش، جهت آرام کردن دردهای نقرس و رماتیسم، کاهش تحریکات عصبی در هیستری، داء الرقص، صرع و هم چنین به منظور ازدیاد ترشحات عرق و ادرار به کار می رود. دم کرده حاصل از له شده آن، اثر مفید در رفع التهاب مجاری ادرار ایجاد می نماید ولی چون عده ای برعکس معتقدند که مخاط مثانه و مجرای ادرار را تحریک می کند، از این جهت مصرف آن باید در موارد اخیر با قيد احتياط صورت گیرد.
روغن دانه گیاه اگر به صورت تنقیه به کار رود، در رفع دل پیچه های ناشی از مسمومیت سرب که با استفراغ و یبوست همراه است، اثر مفید ظاهر می کند. با اثر دادن روغن گرم دانه گیاه بر روی پستان، شیر زنان شیرده کم می شود و یا به کلی ترشح شیر قطع می گردد.
صور دارویی نوع C. Sativa Var. vulgaris Voss
دم کرده ۲۰ تا ۶۰ در هزار برگ گیاه در آب جوش به مقدار ۲ تا ۳ فنجان در روز – دم کرده ۳۰ تا ۶۰ هزار دانه له شده گیاه در آب جوش – روغن دانه گیاه به مقدار ۱ تا ۲ گرم و چند دفعه در روز جهت رفع بی اختیاری دفع ادرار، می تواند مصرف شود.
از همه واریته های مذکور، الیاف مورد استفاده در نساجی، و از دانه آن ها روغنی با بوی وی و نامطبوع به دست می آید که به مصارف روشنایی و تهیه صابون های نرم می رسد، به علاوه از آن ها ماده رزینی مخصوص به دست می آید که به تناسب محل رویش و شرایط کشت فرق می کند چنان که Var. indica دارای ترشحات رزینی بیشتر با اثر فیزیولوژیکی قابل توجه تر است.
بررسی های J. Bourquet نشان داد که حداکثر رزین مذکور از نمونه هایی به در می آید که در دامنه های هیمالیا، نواحی کوهستانی آلتایی، تبت، ایران و نواحی کوهستانی یونان می روید، به علاوه محقق گردید که گیاه متعلق به هند، واجد اثر فیزیولوژیکی قابل توجه تر است که امروزه آن را مربوط به آب و هوا و محل رویش گیاه می دانند. زیرا نمونه هایی از گیاه که در نواحی مرتفع هند می رویند از نظر اثرات فیزیولژیکی بر گیاه پرورش یافته در ارتفاعات کم تر، مزیت دارند.
تکثیر این گیاه از طریق دانه صورت می گیرد. بدین نحو که پس از خاتمه نمو اولیه دانه، گیاه جوان حاصل را در زمین آماده و اصلاح شده می کارند و معمولا برای آن که آمیزش در آن ها صورت گیرد، پایه های نر را بر روی پایه های ماده تکان می دهند تا دانه های گرده بر روی مادگی گل پایه های ماده قرار گیرد.
نحوه کاشت و تکثیر شاهدانه
تکثیر شاهدانه در زمین های سیلیسی، اسیدی، شخم زده و عاری از علف های هرزه، به وسیله کاشتن دانه های آن به سهولت صورت می گیرد. برای این کار دانه این گیاه را به تناسب شرایط محل رویش، در فروردین تا اواخر خرداد ماه می کارند و پس از آن که گیاه جوان از رشد دانه حاصل شد، آن ها را به زمین آماده انتقال می دهند. زمین زراعتی آن باید در فاصله پاییز تا بهار لااقل ۳ بار شخم زده شود. به علاوه به زمین باید کود کافی پتاس دار و ازته داده شود.
برای پرورش Var. indica که توسعه زراعت آن بیش از واریته های دیگر است، دانه های سالم گیاه مذکور را در شیار های زمین آماده ای می کارند، سپس علف های هرزه مزرعه را خارج کرده، فاصله هر گیاه جوان را هنگامی که دارای ۲ برگ اولیه گردید، از یک دیگر زیاد می کنند به طوری که هر پایه گیاه از دیگری ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر، فاصله داشته باشد. این عمل باید در نهایت دقت انجام گیرد تا اعضای زیر زمینی گیاه آسیب نبینند. گاهی نیز دانه های گیاه را در محل علیحده ای می کارند و سپس گیاه جوان را در زمین اصلی نشا می کنند.
در مزارع کشت گیاه، معمولا پایه های نر و ماده با هم ظاهر می گردند ولی تشخیص آن ها از یک دیگر به سهولت انجام می گیرد زیرا پایه های نر که به تعداد بیشتر می باشند، باریک تر از پایه های ماده اند، به علاوه کمی زود تر از گل دادن، نمو آن ها متوقف می گرددضمنا پس از آن که گل ظاهر شد و اعضای نر و ماده آماده گرده افشانی گردید، در طی مدت کوتاهی پایه های نر خشک شده از بین می روند، در حالی که پایه های ماده، دوران رویش طولانی تر دارند.برای بهره برداری گل آذین های پایه های ماده را قبل از رسیدن کامل می چینند و این زمانی است که برگ و براکته های رزین دار هنوز حالت نسبتا سبز دارند.
خشک کردن سرشاخه های جمع آوری شده بدین صورت است که آن ها را در سطح سبد ها با دقت به صورت قشر نازکی می گسترانند زیرا در این حالت اگر هوا آفتابی و خشک باشد در طی چند روز، سرشاخه ها خشک می گردد. روش دیگر خشک کردن آن است که گل آذین ها را ب ه مدت ۲۴ ساعت، تحت اثر گرما در دستگاه های مخصوص قرار می دهند. با روش اخیر، نمونه هایی بهتر و مرغوب تر به دست خواهند آمد.
معمولا برای اطمینان بیشتر از انجام آمیزش پایه های نر و ماده، پایه های نر را در موقع مناسب بر روی پایه های ماده تکان می دهند تا دانه گرده، بر روی گل های ماده انتقال یابد.
محل رویش شاهدانه در ایران
C. sativa در بندرگز، خراسان، مغرب ایران، ترامیس در اراک، بلوچستان و جنوب غربی ایران می روید. پرورش آن معمولا تحت کنترل دقیق مقامات مسئول قرار دارد. در بعضی کتب علمی، گیاه موجود در ایران، یک گونه فرعی از گیاه مذکور و به همان نام در نواحی شمالی ایران مانند بندرگز در گرگان، آستارا در گیلان، اراک، کرمان (پرورش یافته). خاف در خراسان، موته از کاشان در ۱۱۰ کیلومتری جنوب قم و در ارتفاعات ۱۹۰۰ متری (پرورش یافته) ذکر گردیده است.
مضرات استفاده از شاهدانه
فراورده های این گیاه که به اسامی مختلف در بازارها عرضه می شود، عموما موادی سمی و دارای اثرات زیان بخش و غیرقابل جبران هستند. اطفال و زنان نسبت و حساسیت بیشتر دارند. شدت اثر این مواد نیز اگر صبح ناشتا و یا هنگام شب، قبل از مصرف یک غذای سبک مورد استفاده قرار گیرد، بیشتر است. قهوه، شدت اثر آن ها را زیاد می کند. ولى الكل آن را کاهش می دهد. مشروبات اسیدی نیز حالت بی حالی آن را از بین می برد.
حشیش و فراورده های آن با تاثیری که بر روی دستگاه عصبی می نمایند، باعث تحریک هوش و ادراک، جنبش و حساسیت می گردند. سردرد می آوررد، دید چشم را کم می کند و مضر معده است. برای احتراز از این عوارض باید سرخ کرده آن را خورد. با مصرف آن ها تصورات واهی و حالات مضحک به شخص دست می دهد که در آغاز، ایجاد سر و صدا می کند و قهقهه می زند و در خود احساسی سبکی مخصوص می نماید. اشيا و محیط اطراف خود را خارج از آنچه واقعیت است احساس می کند، مانند آن که مقدار کم آب را، وسعت پهناوری از آن تصور می نماید.
رفتار غیر عادی از او بروز می کند و شروع به بیان مطالبی می نماید که اصولا به یک دیگر ارتباط ندارند و سپس یک حالت بهت و حیرت و خواب به او دست می دهد. بروز حالات مذکور بر حسب آن که شخص کدام یک از فراورده های نام برده را مصرف کرده باشد و دارای چه نوع طرز فکری باشد، تفاوت می کند.
حشیش و فراورده های آن، اثر مقوی باء ندارند مگر آن که کانتارید و موادی نظیر آن، مخلوط داشته باشند. دود کردن این فراورده ها به صورت وارد کردن در توتون و غیره، ایجاد یک حالت نشاط خاص، توام با ایجاد هیاهو می کنند و اگر به مقدار زیاد به کار روند، تدریجا تحریکات مغزی شدید، لرزش های عصبی و خواب عارض می گردد و سپس مرگ بر اثر فلج اعمال قلب پیش می آید.
