کادمیم

کادمیم

نشانه شیمیایی کادمیم Cd و وزن اتمی آن ۱۱۲/۴ است. ماده مغذی و ضروری برای انسان نیست و افزایش مصرف آن باعث عوارض سمی می شود.

در طبیعت با سنگ روی همراه است و در هنگام استخراج روی آزاد می شود. تراکم آن در قشر زمین ۰/۱ تا ۰/۲ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم است.

در هنگام تولد، این ماده معدنی در بدن وجود ندارد، اما به میزان کم جذب می شود و در عرض ۵۰ سال در بدن انباشته می شود به طوری که میزان آن در بدن به ۲۰ – ۳۰ میلی گرم می رسد. بیش از نیمی از آن در کبد و کلیه وجود دارد.

در غلظت ۲۲/۴ میلی گرم به ازای هر ۱۰۰ گرم، می تواند به کلیه ها آسیب برساند.

در بافت ها و اندام ها قسمت اعظم آن با ترکیب با پروتئین اختصاصی به نام متالوتیونین غیر فعال می شود.

این ماده، خاصیت سمی کادمیم و سایر مواد معدنی سمی را با خارج کردن آنها از بافت ها و اندام ها از بین می برد.

هنگامی که میزان متالوتيونين کم است با این پروتئین اشباع شود، عوارض سمی آن ظاهر می شود. دفع آن از بدن بسیار کم است و فقط ۰/۰۱% از آن روزانه از بدن دفع می شود.

منابع کادمیم عبارت اند از: هوای مجاور کوره های صنعتی و واحدهای آبکاری، انواع کودها از قبیل سوپرفسفات ها که ممکن است حاوی ۱۵ – ۲۱ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم باشند، آب آشامیدنی که می تواند حاوی ۱/۱ میکروگرم کادیوم در هر لیتر باشد (از آنجا که لوله های گالوانیزه دارای آن است، آب سبک حاوی میزان بیشتری کادیوم نسبت به آب سخت است) سبزیجاتی که در خاک آبیاری شده با آب آلوده فاضلاب های صنعتی رشد می کنند.

دود سیگار نیز حاوی بیش از ۵ میکروگرم از آن است و کادمیم آن نسبت به مواد غذایی و آشامیدنی بهتر جذب می شود. ملغمه های دندان نیز حاوی مقداری از آن است.

منابع غذایی این ماده معدنی شامل صدف ها (۳ – ۴ میکروگرم در هر گرم وزن مرطوب آن)، جگر و قلوه (یک تا ۲ میکروگرم در هر۱۰۰ گرم)، میوه ها، سبزیجات و مغزهای گیاهی، دانه های سویا (یک میکروگرم در هر گرم) است.

گوشت ماهیچه ای و شیر منابع نه چندان غنی آن هستند. کادمیم همانند سایر مواد معدنی کمیاب در هنگام تصفیه و تبدیل و تغییر غذاها از دست می رود.

میزان قابل تحمل کادمیم در فرد، طبق توصیه سازمان بهداشت جهانی بین ۵۵ – ۷۰ میکروگرم در روز است.

در یک مطالعه مقادیر محاسبه شده در زنان جوان نیوزلندی ۶۰ – ۹۰ میکروگرم در روز، و ۲۴ – ۶۴ میکروگرم در روز در کودکان ،و همچنین ۲۶ میکروگرم در روز در غذای روزانه افراد آمریکایی ،و بین ۵۰ تا ۱۵۰ میکروگرم در روز در کشورهای مختلف گزارش شده است.

در جذب و سوخت و ساز احتمالا به دلیل خاصیت رقابت برای اتصال به برخی از گیرنده های پروتئینی کادمیم با روی مس و سلنیوم رقابت می کند.

ورود بیش از حد آن احتمالا با اثر متضاد بر عملکرد مس و آهن در خون سازی باعث کم خونی می شود. و از سویی نیز احتمالا به دلیل آسیب کلیوی باعث افزایش فشار خون می شود.

این ماده معدنی به اندام های تولید مثل در حیوانات آسیب می رساند و بیماری ایتای آترواسکلروز ایجاد می کند.

محافظت در مقابل تجمع بیش از حد آن با مصرف کافی روی، مس و سلنیوم در رژیم غذایی امکان پذیر است.

مصرف ویتامین ث به میزان ۵۰۰ – ۱۰۰۰ میلی گرم در روز باعث محافظت در مقابل مسمومیت می شود و به دفع آن از بدن کمک می کند.

عوارض سمی حاد بعد از خوردن کادمیم شامل تهوع، استفراغ، کرامپ های شکمی، شوک و خونریزی از معده و روده است.

بعد از استنشاق، این عوارض عبارت اند از: قرمزی چشم ها، سردرد، سرگیجه، سرفه، فشار در قفسه سینه، ضعف پاها، اختلال در تنفس و ذات الریه.

عوارض سمی مزمن شامل بروز رنگدانه های زرد در دندان،زخم مجرای بینی (در اثر استنشاق کادمیم)، از دست دادن حس بویایی، آمفیزم (نوعی از اختلال ریوی که با تخریب و اتساع حفره های هوایی ریه همراه است)، درد پشت و اندام های انتهایی، تغییرات استخوانی که منجر به ناتوانی می شوند و دفع پروتئین از طریق ادرار است. اشکال دارویی کادمیم عبارت اند از:

۱. سولفید کادمیم. برای کنترل درماتیت سبوروئیک و شوره سر معمولا به شکل شامپو به کار می رود. ممکن است باعث حساسیت به نور شود.

٢. نمک های کادمیم. برعلیه کرم ها به کار می رود (باعث تخریب کرم های انگلی در خوک و ماکیان می شود).