شابیزک که در فارسی مهرگیاه نیز خوانده می شود، گیاهی از تیره ی سیب زمینی، پایا به ارتفاع ۵۰ تا ۲۰۰ سانتی متر با ریشه های منشعب، زخیم و به رنگ حنا است.
نام های دیگر:مهرگیاه، ست الحسن، بلادن، بلادون و بلادانه.
نام فارسی : شابيزک
تیره: سیب زمینی Solanaceae
نام انگلیسی : Belladana
نام علمی : Atropa belladonna
خصوصیات گیاه
(در این تیره ۲۵۰۰ گونه وجود دارند که در نواحی گرم کره ی زمین مخصوصا آمریکای مرکزی و جنوبی و یا در نواحی معتدل پراکنده اند. گیاهان این تیره غالبا علفی، یک ساله یا پایا و یا به ندرت بالارونده یا دارای اعضا کاملا چوبی و یا درخت مانند هستند. برگهای آنها متناوب و مساوی است. گلهای نر – ماده.)
برگهای آن به شکل بیضی، منفرد، نوک تیز و کرک دار هستند.
گلهای آن نیز منفرد به رنگ قهوه ای تیره مایل به بنفش است. طول جام گل حداکثر ۲/۵ سانتی متر می رسد و به شکل زنگوله است.
رنگ سطح خارجی آن بنفش تیره و رنگ داخل آن زرد تیره مایل به قهوه ای است و رگه های بنفش رنگی دارد.
میوه ی آن به اندازه یک گیلاس کوچک، آبدار و دارای دانه های کوچک است که ابتدا سبز و سپس سیاه می شود. عصاره ی این میوه نیز بنفش است.
در بیشه ها، مراتع و در بیشتر قسمتهای اروپا و غرب آسیا می روید.
شابیزک گیاهی است نسبتا کمیاب و بومی انگلستان و ولز است. این گیاه بر روی گچ و سنگ آهک می روید.
این گیاه در نواحی شمالی ایران مانند گیلان، تالش، چالوس و اسالم می روید.
قسمت های مورد استفاده:
ریشه، برگ و میوه این گیاه قابل استفاده است.
ترکیبات شیمیایی:
آلکالوییدهای دسته تروپان (هيوسيامين، آتروپین و…) در تمام اندام های این گیاه وجود دارد. این گیاه از نظر مصرف درمانی و دارویی اهمیت زیادی دارد.
نحوه کاشت و تکثیر
عموما به مقادیر تجارتی از طریق دانه با قلمه ریشه ی آن در فواصل ۶۰×۶۰ سانتی متری تکثیر می شود.
طرز استفاده و مقدار مصرف:
قبل از کشف آنتی بیوتیک ها، پزشکان از شابيزک برای درمان بیماریهای عفونی استفاده می کردند.
شابیزک گیاهی است سمی که افراد عادی حق استفاده از آن را ندارند، مگر زیر نظر پزشک.
در زمانی که عمر گیاه ۳ تا ۵ سال است، فقط برگها و جوانه های گلدار گیاه جمع آوری می شود.
پس از گذشت ۳ تا ۵ سال اول ریشه ها را هم می توان جمع آوری و در آفتاب یا در حرارت ۶۰ درجه خشک کرد.
مصرف خارجی این گیاه برای زخمها مانعی ندارد.
خواص درمانی و طبیعت شابیزک
طبیعت این گیاه سرد و خشک است.
خواص دارویی این گیاه به طور خلاصه عبارتند از: ضد تشنج، آرام کننده ی اعصاب، باز کننده ی تنفس در بیماران مبتلا به آسم، درمان سیاه سرفه های کهنه و دیرعلاج.
درمان شب ادراری، سرگیجه، گرفتگی مثانه، زیاد شدن ترشحات بدن مثل بزاق، عرق و…، تومورهای سرطانی، علایم قاعدگی، لکه های سیاه پوست، درد مفاصل، واریس، خواب آور، تسکین درد چشم و سرفه و عفونت گوش.
آمپول حاوی آتروپین برای تند کردن ضربان کند قلب به کار برده می شود.
سرگیجه را برطرف می کند.
برای آزمایش دقیق داخل چشم، پزشکان از قطره های آتروپین به منظور گشاد کردن مردمک چشم استفاده می کنند.
در معالجه ی سندروم تحریک پذیر معده به کار برده می شود.
از گرفتگی مثانه پیشگیری می کند.
ترشحات بدن از جمله بزاق دهان، خلط و عرق را کاهش می دهد.
در شربت سرفه استفاده میشود تا مجرای تنفسی را باز کند.
سردرد و عفونت گوش را درمان می کند.
علایم یائسگی و قاعدگی را کاهش می دهد.
ریشه ی این گیاه به صورت پوره و یا عصاره برای درمان تومور سرطانی مصرف می شود.
اگر با برگ آن، به ویژه برگ های سبز و شاداب، روی لکه های سیاه پوست را یک هفته ماساژ دهند، آن را از بین می برد.
شیرهی مهر گیاه لکه های سیاه و سفید پوست را بدون سوزش و گزش بر میدارد.
ریشه ی مهرگیاه اگر پودر و ضماد شود، درد مفاصل را از بین می برد و شاید در معالجه واریس هم مفید باشد.
بو کردن مهرگیاه خواب آور است.
برگ مهرگیاه را اگر بر چشم بگذارند درد چشم تسکین یابد.
عوارض جانبی، موارد احتیاط و منع مصرف:
در دزهای بالای درمانی اثرات خطرناک و یا عوارض جانبی از آن دیده نشده است. در دزهای بیشتر ممکن است عوارضی مثل قرمزی پوست و خشکی دهان بروز کند.
در مراحل بعدی علایمی مثل هایپوسایکلو، تجمع گرما در بدن با کاهش تعریق، مشکلات دفع ادرار و یبوست به وجود می آیند.
به سبب احتمال بروز این عوارض با دزهای بیشتر درمانی، داروهای حاوی آن باید تحت نظر پزشک مصرف شود؛ چون تمامی قسمت های این گیاه سمی است.
استفاده زیاد و بو کردن مهرگیاه ممکن است باعث سکته شود؛ به ویژه برگهای آن.
اگر بچه های کوچک به اشتباه مهر گیاه بخورند دچار استفراغ و اسهالی شدید می شوند که شاید منجر به فوت شود.
کسی که از مهرگیاه مسموم می شود عوارض خفگی در او پیدا می شود. گونه اش سرخ و چشمش بالا می آید و باد می کند.
در این حالت درمان آن روغن و عسل است و اگر استفراغ کند مفید است.