آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر ۱۰ 
مراقبت‌ها و کارهای زنبوردار در شهریور ماه
زنبوران کارگر با احساس کاهش دمای هوا، به تدریج خود را برای زمستان گذرانی آماده می کنند و ملکه نیز از شدت تخم گذاری خود در طول ۲۴ ساعت شبانه روز کم می کند. اما کارهای زنبوردار در شهریور این است که تغذیه غذای مکمل را که از مرداد ماه آغاز کرده است، در شهریور و مهر نیز ادامه دهد تا حتی الامکان ملکه را تحریک به تخم گذاری کند.
١- شهریور ماه شروع سال زنبورداری در ایران است. در زنبورداری تقویم سالیانه ۱۲ ماه نیست، بلکه ۵ ماه با تقویم معمولی فرق دارد و زنبوردار باید مطابق آن عمل کند. در ماه شهریور، هوا کم کم روبه خنکی می رود و در شهرهای سردسیر، شبهاهوا سرد می شود.
دادن غذای مکمل به کلنیها به این منظور انجام می شود که تخم های گذارده شده توسط ملکه در مرداد و شهریور و مهر، در پاییز و زمستان تبدیل به زنبور می شوند و اگر مدیریت کلنیها در پاییز و زمستان نیز خوب انجام شود، همین زنبورها که تا اوایل بهار زنده خواهند ماند، در اوایل فروردین، جمعیتی بسیار قوی در کلنیها ایجاد می کنند که نتیجه آن برداشت یک نوبت عسل در اواخر فروردین تا اواسط اردیبهشت خواهد بود.
عکس موضوع فوق نیز صادق است؛ یعنی، در صورت تغذیه ناکافی در مرداد، شهریور و مهرماه، تولید تخم ملکه در این ماه ها به شدت کم می شود و جمعیت اندک زمستان گذران به سختی می تواند خود را تا اوایل بهار سال بعد حفظ کند و در اوایل بهار جمعیت اندک زنبوران شهدآور قادر به آوردن شهد زیاد نخواهند بود و در نتیجه شدت تخم گذاری ملکه در فروردین ماه اندک خواهد بود و قوی شدن جمعیت تا اواخر اردیبهشت یا اواسط خرداد طول می کشد و جمعیت ضعیف قادر نخواهد بود که مانند جمعیتهای قوی، در اوایل فروردین تا اواسط اردیبهشت برای زنبور دار عسل تولید کند.
بنابراین سهل انگاری در تغذیه دستی جمعیت ها در مرداد شهریور و مهر، خسارت جبران ناپذیری در اوایل بهار به زنبوردار می زند. حال چنان چه در ایران نیز مثل کشورهای پیشرفته، قرار باشد که زنبور دار در اوج جریان شهد در طبیعت؛ یعنی، اوایل بهار، کندوهای خود را به باغداران یا مزرعه داران اجاره دهد، یک خسارت حتمی دیگر نیز به خاطر نداشتن کلنی های قوی در اوایل بهار متحمل خواهدشد؛ زیرا اجاره بهای کندوها براساس میزان قوی بودن جمعیت تعیین می شود.
به طورکلی کندوها از نظر میزان قوی بودن جمعیت به سه دسته قوی، متوسط و ضعیف تقسیم می شود و بدیهی است که باغ دار یا کشاورز برای کندوهای قوی بیشترین اجاره بها و برای کندوهای ضعیف کمترین اجاره بها را باید بپردازد.
به هر حال در قرارداد زنبور دار با باغ دار یا کشاورز، تمام شرایط قید می شود و طرفین موظف به رعایت مفاد قرارداد هستند. به طور مثال، اگر مفاد قرار داد چنین باشد که زنبوردار موظف است در فروردین ماه مثلا ۵۰ کندوی قوی را در باغ یا مزرعه یک مالک مستقر کند، زنبوردار باید از مرداد ماه برنامه ریزی کند و به هر قیمت ممکن سر موقع به قرارداد خود عمل کند.
در غیراین صورت کشاورز یا باغ دار که عمده تولید خود را وابسته به عمل گرده افشانی توسط زنبور عسل می داند، طبق قرارداد از زنبوردار ادعای خسارت می کند و این خسارت ممکن است به هیچ وجه توسط زنبور دار قابل تأمین نباشد، زیرا ممکن است کشاورز یا باغ دار خسارت کاهش چندین هزار تن محصول خود را از زنبور دار طلب کند و این خسارت جبران ناپذیر، فقط به علت سهل انگاری در تغذیه دستی زنبوران عسل در مرداد و شهریور و مهر، به زنبور دار تحمیل خواهد شد.
۲- در تغذیه شهریور ماه مخلوطی متشکل از ۲ کیلوگرم شکر و یک لیتر آب یا ۳ کیلوگرم شکر و ۲ لیتر آب به علاوه یک یا دو قاشق غذاخوری عسل به ازای هر لیتر آب در هر دو فرمول مناسب است و اگر مقداری فوماژیلین نیز برای جلوگیری از بیماری نوزما به این فرمول ها اضافه شود، امکان بیمار شدن زنبورها در زمستان کمتر می شود.
٣- از کارهای زنبوردار در شهریور ، پس از پایان گرفتن تغذیه دستی زمستانی افت شدیدی در جمعیت کندو مشاهده خواهد شد که علت آن این است که در شروع تغذیه دستی بیشتر جمعیت از زنبورهای متولد شده در بهار و تابستان تشکیل شده بود که اغلب این زنبورها در طول مدت تغليظ شربت شکر و تبدیل آن به عسل و ذخیره سازی عسل شربت شکر برای تغذیه زمستانه تلف شده اند. به طور مثال، ممکن است در شروع تغذیه دستی دو طرف ۲۰ قاب (در ۲ طبقه) و از زنبور باشد که پس از ختم دوره تغذیه، جمعیت فقط روی ۱۴ قاب یا کمتر را بپوشاند.
۴- جمعیت باقی مانده شامل مابقی زنبورهای بهاره و تابستانه و نیز زنبورهای می میرند و فقط جمعیت زنبورهای زمستانه باید بماند که میزان قوی ماندن این جمعیت برای تولید اوایل بهار آینده اهمیت سرنوشت ساز دارد.
۵- چنان چه جمعیت زمستان گذران به ۱۰ قاب پشت و رو پر برسد، طبقه دوم برداشته شود و اگر جمعیت کمتر از آن شد، برای این که مسئله گرم کردن کندو حاد نشود، باید فضای داخلی کندو را به تناسب تعداد قاب های موجود و فضای خالی تنگ کرد. برای زمستانی کردن کندو، قاعده این است که تمام شان های پر از زنبور به علاوه یک شان عسل بدون زنبور در طرف راست و یک شان عسل بدون زنبور در طرف چپ قرار می گیرد.
فضای خالی توسط یک تخته از فضای قابها جدا می شود و سپس داخل فضا خالی با کاغذ روزنامه مچاله شده پر می شود. چنانچه جمعیت قوی دو طرف ۱۰ قاب کندو را پر کرده باشد، تنگ کردن کندو ضرورت ندارد، اما می توان روی قاب ها یک پارچه کتانی دولا پهن کرد و روی آن مقداری روزنامه ریخت و درب کندو را روی آن گذاشت.
به جای پارچه هرگز نباید از نایلون استفاده کنید، زیرا آب تبخیر شده از عسل و رطوبت حاصل از عمل تنفس زنبوران که به طرف بالا؛ یعنی، سقف کندو متصاعد می شود، در برخورد با ورقه نایلونی به صورت قطرات آب جمع می شود و قطرات آب چکه چکه روی شانهای عسل می ریزد و با مرطوب شدن شانها، محیط مناسبی برای رشد و تکثیر قارچها فرآهم می شود.
اما وقتی از پارچه کتانی استفاده شود، رطوبت ناشی از تبخیر در برخورد با لایه پارچه ای جذب آن شده و گرمای داخل کند و باعث می شود که پارچه مذکور به نوبه خود و به تدریج، رطوبت جذب کرده را در حین عمل تهویه کندو از دست بدهد.
۶- در برخی مناطق؛ مثل، استان های گیلان و مازندران، در ماههای دی و بهمن یک یا چند نوبت باد گرم می وزد و در هر نوبت به مدت ۷ تا ۱۴ روز هوا کاملا بهاری می شود.
تحت این شرایط زنبورهای کارگر خوشه زمستانی را رها کرده و حتی به خارج از کندو به پرواز در می آیند و ملکه شروع به تخم گذاری می کند. مشکل وقتی ایجاد می شود که هوا دوباره به طور ناگهانی سردشود که با شروع سرمای مجدد، زنبورها دوباره خوشه تشکیل می دهند و این بار هیچ زنبور پرستاری وجود ندار که از لاروهای خارج خوشه مراقبت کند.
در نتیجه الاروها در داخل حجره ها از سرما می میرند و تعفن ایجاد می شود که زنبورهای مجتمع شده در خوشه را به شدت معذب می کند. علاوه بر آن تخمهایی که ملکه گذاشته است و در اثر سرما تلف شده اند، هدر می رود.
برای احتراز از پیش آمد فوق در زمستان نقاط باد گرم خیز، یک راه مناسب، استفاده از کندوهای دوطبقه برای زمستان گذرانی است که در این کندوها با گرم شدن هوا در اثر باد گرم، خوشه باز نمی شود. در این کندوها، در طبقه پایین فقط یک شان خالی آویزان می شود که زنبورها از آن به عنوان نردبان استفاده می کنند.
۷- زنبور عسل موجودی بسیار نظیف است و قواعد بهداشتی را از ما آدمها بسیار دقی رعایت می کند. مثلا در هنگام مدفوع کردن، حتما به خارج از کند و می رود و درحال با مدفوع می کند و هنگامی که مرگش را حس می کند، از کندو خارج می شود و دیگر برنمیگردد تا مباد آن که داخل کندو بمیرد و موجب ناراحتی همنوعان خود بشود بانعش که دست آنها بگذارد. در واقع فقط زمانی ممکن است زنبور عسل در داخل کندو بمیرد که مرگش به طور ناگهانی فرارسد؛ مثل، نیش خوردن از یک زنبور دیگر.
۸- در ادامه کارهای زنبوردار در شهریور ماه قبل از شروع تغذیه زمستانی، جمعیت های ضعیف را باید با یک بچه مصنوعی ادغام کرد. چنان چه بچه مصنوعی وجود نداشته باشد، جمعیت های ضعیف را باید با جمعیت های قوی ادغام کرد. در هر صورت نباید اجازه داد که جمعیت های ضعیف زمستان را بدون تقویت شدن بگذرانند، زیرا اولا قادر به گرم کردن خود در سرمای زمستان نخواهند بود و ثانیا به سهولت آماج حمله آفات و بیماریها قرار می گیرند و ممکن است در اثر بیماری از بین بروند. علاوه بر آن هرجمعیتی که بیمار شود، عامل شایع کننده بیماری می شود.
9- طبق کارهای زنبوردار در شهریور تا اواسط شهریور، تمام جمعیتهای مستقر در یک زنبورستان باید از وجود زنبوران نر عاری شده باشد. چنانچه در اواخر شهریور و اوایل مهرماه، زنبور های نر دیده شود. باید درب کلنیها را باز کرد و به جستجوی ملکه پرداخت و از وجود آن مطمئن شد. دیدن تخم و الارو در شهریور ماه دلیل موجود بودن ملکه نیست، زیرا ممکن است ملکه مدت ها پیش کندو را ترک کرده باشد و تخمها و لاروهای موجود مربوط به تخم گذاری کارگران باشد.
۱۰- کارهای زنبوردار در شهریور ، آخرین کوچ؛ یعنی، کوچ زنبورستان به محل اصلی انجام می شود و زنبورستان تا پایان فصل شهد زایی آن منطقه؛ یعنی، اواخر اردیبهشت یا خرداد، در همان مکان باقی می ماند. پس از کوچ، برخی از زنبورداران سوراخ پرواز کندوها را به سمت شرق مستقر می کنند تا زنبورها صبح ها کار خود را زودتر شروع کنند.
البته با توجه به ۱۰ ساعت کار روزانه، ۱۰ یا ۱۵ دقیقه زودتر شروع به کار کردن، چندان تاثیری روی فعالیت زنبورها و مقدار تولید عسل ندارد. اما استقرار کندوها با سوراخ پرواز آنها به سمت شرق، این عیب را دارد که باد به سمت سوراخ پرواز می وزد. در زمستان، وزش باد به طور مستقیم به طرف سوراخ پرواز باعث سردشدن کندو می شود و در بهار نیز به طور کم و بیش تعادل حرارتی کندوها را به هم می زند و احتمالا این مشکل تاثیر منفی روی تولید عسل خواهد داشت.
بنابراین اگرچه ممکن است استقرار کندوها در جهتی که سوراخ پرواز به سمت شرق باشد، باعث شود که زنبورها در صبح ها کار خود را زودتر شروع کنند و این مقدار کار اضافی احتمالا موجب جزیی افزایش تولید عسل شود، ولی ضرر وزش مستقیم باد در کندو و سردشدن کندو و در نتیجه مصرف عسل بیشتر توسط زنبورها و به طور کلی کاهش محصول در این مدت هم باید در نظر گرفت.
به هرحال مولف توصیه می کند که زنبورداران کندوهای خود را در جهت باد قرار دهند تا از وزش مستقیم بادهای تند و سرد زمستانی از طریق سوراخ پرواز روی جمعیت داخل کندو جلوگیری شود.
از دیگر کارهای زنبوردار در شهریور تعویض ملکه است که باید در شهریور یا مهر انجام شود. جمعیت درون کندو در پاییز دشوارتر جوان را می پذیرد تا در بهار و اگرچه همواره برخی از ملکه های جوان شده به کندو در پاییز تلف می شوند، ولی مزیت آن بیشتر از تعویض بهاره ملکه است. تعويض پاییزه ملکه سبب قوی شدن سریع تر جمعیت در بهار می شود.
