فرآورده های زنبور عسل

تولیدات کندو

کلنی زنبور عسل کارخانه بزرگ داروسازی طبیعت است که مواد بیولوژی را در فرم های مختلف مورد نیاز بدن انسان تهیه می کند. فرآورده های زنبور عسل در اشکال مختلف در آمد زا هستند عسل و عسل شان از غذاهای مورد علاقه و خوشمزه انسان های نخستین بودند. بیش از پانصد نسخه دست نویس از مصریان باستان موجود است که در آن ها به تولیدات مختلف زنبورها اشاره شده است. فراورده هایی که از زنبورها بدست می آیند عبارتند از :عسل، عسل شان، گرده گل، بره موم، نان زنبور، ژل رویال که نقش مهمی در بهبود زندگی ما دارند.

فرآورده های زنبور عسل -عسل

زنبورها با جدیت و پشتکار تلاش می کنند تا شهد را از روی گل ها جمع آوری و آن را به داخل کندو حمل کنند و آن جا تبدیل به عسل کنند. برای ذخیره عسل زنبورها شان ها را می سازند و سعی می کنند مقدار زیادی عسل در آن ها ذخیره کنند. قسمت عمده عسل از گلوکز و فروکتوز ساخته شده است که براحتی و بدون تغییر در بدن مصرف می شوند.

عسل غنی از مواد معدنی، اسیدهای آمینه، تخمیر کننده ها، هورمون ها، ویتامین ها ، اسیدها، میکروب کش ها و مواد معطر است. همچنین حاوی ترکیبات بسیار مفیدی است که به طرق مختلف می تواند مصرف شود. خواص عمده درمانی عسل بستگی به نوع گل هایی دارد که زنبورها شهد و گرده را از آن ها جمع آوری می کنند (۱۹۸۲ Iliesiu).

اگر زنبورها شهد و گرده را از گیاهان دارویی جمع آوری کنند اثرات دارویی این گیاهان به عسل اضافه می شود. پزشکان عسل را برای درمان بریدگی ها، سوختگی، زخم ها، اگزما و جراحت ها توصیه می کنند. امروزه از عسل برای درمان فشار خون، ادم، بیماری های پوستی، بیماری های تنفسی، نامنظمی ضربان قلب و… استفاده می شود. دانه های گرده گیاهان مختلف باعث بروز اثرات زیر در عسل حاصل از همان گیاهان می شود.

فراورده های زنبورها-عسل شان

زنبورها عسل را در شان کندوها ذخیره می کنند. شان نوساز و پر شده با عسل را می توان مصرف نمود. شان مومی غنی از ویتامین A و همچنین حاوی درصد کمی بره موم است. موم باعث تمیزی دندان ها، ضد میکروب و کمک کننده هضم غذاست. مصرف پولک های مومی که از روی قاب های عسل برداشته می شود بسیار سودمند است این پولک ها همچنین برای زخم های باز و خراش ها مفید هستند.

فرآورده های زنبور عسل که به عنوان مکمل های سالم غذایی استفاده می شوند عبارت اند از:

1.  گرده گل زنبورعسل؛
2. ژل رویال؛
3. پروپولیس؛
4. عسل مانوكا؛

که هر مورد را به تفکیک توضیح خواهیم داد.

گرده زنبور عسل

گرده ها،اولین فرآورده از فرآورده های زنبور عسل است که به ذرات بسیار ریزی گفته می شود که از یاخته های جنسی ساخته می شوند، که آنها در کیسه گرده گل نر تولید می شوند. وقتی که زنبور عسل به دنبال شهد می گردد به اندازه ۱۵۰۰ شکوفه را در طی زندگی خود بارور می کند.

گرده های جمع شده به شکل گرانول هایی فشرده هستند که گرده زنبورعسل نامیده و به کندوی زنبورها منتقل می شوند. هر گرانول حاوی ۵ میلیون دانه گرده زنده است که در حفره های کندوی زنبور عسل به نام نان زنبورعسل، ذخیره و برای تغذیه زنبورهای عسل جوان استفاده می شود.

گرده زنبورعسل منبع غنی ویتامین های ب کمپلکس، اسیدهای چرب ضروری و ۲۸ ماده معدنی و حدود ۲۰ آمینو اسید و هزاران آنزیم و کوآنزیم است.

فواید

گرچه به طور وسیعی از گرده زنبور عسل به عنوان ماده انرژی زا مغذی استفاده می شود اما متأسفانه تحقیقات کمی روی اثرات مفيد آن انجام شده است.

بعضی از شواهد نشان می دهند که برای کاهش علائم حساسیتی مثل عطسه کردن، آبریزش بینی، ریزش اشک و احتقان بینی مفید است. شاید از راه حساسیت زدایی دستگاه دفاعی بدن، جمع آوری گرده زنبور عسل از محیط اطراف مؤثرترین راه باشد.

گرده زنبور عسل برای اینکه مواد مغذیش دست نخورده بماند، باید خشک و منجمد شود.

موارد مصرف

با گرانول هایی  کمی روزانه شروع کنید و اگر علائم حساسیت ایجاد نشد(مثل خس خس سینه، سر درد، خارش) مقدار را از ۲۵۰ میلی گرم تا ۲ گرم مصرف روزانه حداقل به مدت یک ماه، افزایش دهید.

موارد منع مصرف

گرده زنبور عسل در صورت حساسیت داشتن به فرآورده های زنبور عسل نباید مصرف شود به خصوص اگر شما مبتلا به آسم هستید یا به نیش زنبور عسل حساسیت دارید.

عسل مانوكا

عسل مانوکا یکی دیگر از فرآورده های زنبور عسل که حاصل تغذیه زنبورعسل از شهد گل مانوکا یا درخت چای نیوزیلند ایجاد می باشد. فواید این ماده تنها یک خاصیت منحصر به فرد ضد باکتریایی دارد که اغلب در ریشه کنی هلیکوباکترپیلوری مؤثر است.

این باکتری معده حداقل نیمی از جمعیت را عفونی و زخم پپتیک ایجاد می کند. از تمام انواع عسل هایی که بر علیه هلیکو باکتر آزمایش شدند، تنها عسل مانوكا قادر به درمان عفونت بود حتی وقتی به مقدار ۵% رقیق شد.

عسل مانوكا هم گاهی برای کمک به درمان زخم یا پیشگیری از ایجاد عفونت استفاده و به دلیل غلظت زیاد قند خود به صورت مایع جذب می شود.

این اثر اسموتیک رشد باکتری ها را مشکل می سازد. عسل مانوکا گندزدای طبیعی ایی است که اکسیدهیدروژن پر و گلوکونیک اسید رها می سازد که مانع رشد بسیاری از باکتری های شایع پوستی مخصوصا استافیلوکوکوس اورئوس می شود.

عسل مانوکا حاوی پادزی طبیعی اضافی است که عامل مانوكای یگانه (UMF) شناخته می شود. عسلی با مقدار حداقل ۱۰ واحد عامل مانوكا عليه باکتری پوستی استافیلوکوکوس مؤثر است مثل محلول فنل ۱۰٪ .

مقدار مصرف

برای ریشه کنی هلیکو باکترپیلوری، معمولا با معده خالی ۴ قاشق چایخوری، ۲ بار در روز، به مدت ۸ هفته.

این عسل حاوی حدود ۸۰ کیلوکالری در دوز است و تضمینی برای عملکرد آن وجود نخواهد داشت.

برای استعمال پوستی این عسل به عنوان گندزدا (مثل زخم پا) باید روی یک پانسمان جاذب، تحت نظر پزشک استفاده شود تا مایع از منطقه عفونت بیرون کشیده شود.

قند طبیعی عمل مفیدی دارد سبب تحریک رشد بافتی و تغذیه یاخته های جدید می شود. پانسمان ها باید ۳ بار در روز عوض شوند.

برای بیرون کشیدن مایعات جوش و کفگیرک، باید ضمادی ساخته شود که از مخلوطی مساوی از عسل مانوکا و روغن کبد ماهی روغنی باشد. این ضماد روی پانسمان گازی مالیده می شود و باید هر ۸ ساعت تعویض شود.

از آنجایی که بعضی از عسل ها حاوی اسپورباکتری کلسترویدیوم هستند در صورت استفاده توصیه می شود، برای پیشگیری از خطر عفونت، با اشعه گاما پرتوتابی شوند.

ژل رویال

ژل رویال، سومین محصول از فرآورده های زنبور عسل است که به ماده سفید مایل به شیری گفته می شود که در غدد بزاقی زنبورهای عسل کارگر ترشح و ژل سلطنتی هم نامیده می شود.

این ماده غذایی بسیار متراکمی است که به همه لاروها در روز اول زندگیشان داده می شود، بعد از این مدت، آنها با گرده زنبورعسل و آب تغذیه می شوند البته لاروهایی که قرار است ملکه زنبورعسل بشوند، با ژل رویال تغذیه می شوند.

این ژل منبع انرژی قوی و مغذی است که ملکه را ۵۰٪ بزرگ تر از سایر زنبورهای عسل ماده که از نظر ژنتیکی مشخص هستند و آنها ۴۰ برابر بیشتر از بقیه زنده می ماند.

فواید

ژل رويال غنی ترین منبع طبیعی ویتامین B5 (پانتوتنیک) است و همین طور حاوی ویتامین D، ویتامین E، ویتامین C، ویتامین B، بیست نوع آمینواسید، اسیدهای چرب ضروری، مواد معدنی مثل پتاسیم، کلسیم، روی، آهن، منگنز و استیل کولین (پیام بر عصبی مورد نیاز برای حمل منگنز از یک یاخته عصبی به یاخته دیگر) است.

این ماده حاوی پادزی قوی است که رویالی سین نام دارد و برعلیه باکتری های گرم مثبت (مثل استافیلوکوکسی و استرپتوکوکسی) مؤثر است و شاید هم روی پوست مؤثر باشد.البته این ماده وقتی از راه خوراکی استفاده شود به مقدار زیادی توسط آنزیم های معده غیر فعال می شود.

به نظر می رسد در آزمایشگاه ژل رویال اثر ضد توموری بر عليه نوعی از یاخته سرطانی دارد که سارکوما نامیده می شود.

ژل رویال به طور سنتی برای تقویت سطح انرژی و هوشیاری ذهنی و کاستن از فشارهای روحی، خستگی و بی خوابی، مصرف می شود.

چون ماده انرژی زایی است پس احساس نشاط را تقویت می کند، سرزندگی را افزایش می دهد، شکل ظاهری را بهبود می بخشد و پوست، مو و ناخن را سالم نگاه می دارد.

ژل سلطنتی شاید به حفاظت شریان ها از سخت و تنگ شدن ( آترواسکروز) کمک کند و این کار را از راه کاهش کم سال کلسترول غیر طبیعی و چربی خون انجام می دهد.

در مطالعات مقدار ۵۰ – ۱۰۰ میلی گرم ژل رویال روزانه، مقدار کلسترول را تا ۱۶٪ و چربی کل سرم را تا ۱۰٪ کاهش داد و احتمالا این کار را از راه افزایش ترشح کلسترول در صفرا و کاهش جذب آن در لوله گوارشی انجام می دهد پس چربیها کمتر وارد گردش خون می شوند.

مقدار مصرف

به طور عادی ۵۰ – ۱۰۰ میلی گرم روزانه ژل رویال باید با عسل یا انواع خشک و منجمد شده (به منظور نگه داشتن اجزای فعال آن) مخلوط شود. بهتر است در یخچال نگهداری و یا با معده خالی خورده شود.

موارد منع مصرف

در بعضی از مبتلایان به آسم، ژل رویال عامل شروع کننده حمله های شدید آسمی است بنابراین در افرادی که به فرآورده های زنبور عسل حساس اند یا اگر مبتلا به آسم یا مبتلا به انواع دیگری از حساسیت ها هستند، نباید مصرف شود.

بره موم

پروپولیس رزین چسبنده ای  زرد مایل به قهوه ای است که گاه آن را چسب زنبور عسل هم می نامند و از مقداری موم زنبور عسل مخلوط با شیره گیاهی رزینی از انواع درختها (مثل شاه بلوط، راش، توس، مخروطیان) درست می شود.

بیش از ۱۸۰ نوع ترکیب در پرو پولیس یافت می شود که بسیاری از آنها خواص ضدالتهابی، ضد اکسیدانی و ضدسرطانی دارند.

زنبورهای عسل از پروپولیس به عنوان سیمانی برای ترمیم درزها و شکاف های شانه و کندوی عسل استفاده می کنند همین طور در اطراف ورودی شانه زنبورعسل گذاشته می شود تا عفونت را محدود نگه دارد.

یک نوع شانه زنبور عسل حاوی  ۵۰۰،۰۰۰  زنبورعسل است که درجه حرارتی حدود ۹۵ درجه و رطوبتی معادل ۹۰٪ دارد. این وضعیت کاملا برای رشد کپک و قارچ و باکتری مناسب است و گذاشتن سیمان کاملا در ورود این عوامل مؤثر است.

فواید

پروپولیس منبع غنی ایی از ویتامینهای گروه ب است و حاوی بیوفلاوونوئیدهاست (که غلظت آن ۵۰۰ برابر بیشتر از پرتقال است) که به بهبود جذب و عمل ویتامین ث کمک می کند.

پروپولیس از طریق جلوگیری از تقسیم یاخته باکتری و تجزیه دیواره های باکتری و سیتوپلاسم بر علیه باکتری عمل می کند. مخصوصا روی باکتری هایی اثر می گذارد که عفونتهای پوستی و لوله فوقانی تنفسی را ایجاد می کنند و به پنی سیلین مقاوم هستند.

پروپولیس به مدت بیش از ۲۰۰۰ سال به عنوان مرهم گند زدا برای تسریع ترمیم زخم، درمان زخم های گلو و معده استفاده می شد. این ماده به درمان عفونت های پوستی، گوش، بینی، دهان و سینوس ها کمک می کند و مکررا برای تقویت ایمنی بدن در برابر سرماخوردگی و آنفلوآنزا در زمستان مصرف می شود.

یک جزء از پروپولیس به نام استرفنن تیل کافئیک اسید خواص تقویت کننده ایمنی، ضد التهابی و ضد سرطان دارد. این ماده ترمیم بافت ها از جمله استخوان را افزایش می دهد.

شاید مانع لخته شدن خون به طور ناخواسته و سبب کاهش فشار خون بالا شود. مقدار مصرف ۲۵۰ – ۵۰۰ میلی گرم روزانه. در موارد عفونت های حاد دوزهای بالاتری از آن ممکن است مصرف شود (مثل ۴ – ۸ کپسول، ۴۰۰-۶۰۰ میلی گرم روزانه به مدت دو هفته).

چون پروپولیس محلول در آب نیست، معمولا در الكل حل می شود و به شکل تنتور آن را می سازند. همچنین به عنوان صمغ های جویدنی، چیپس، قرص های مکیدنی و پودر در کپسولها، قابل دسترسی است.

موارد منع مصرف

پروپولیس نباید در هر فردی که به فرآورده های زنبور عسل حساسیت دارد، مصرف شود. این ماده سبب ایجاد واکنش های حساسیتی بین ۱٪- ۷٪ از جمله درماتیت تماسی در مبتلایان به اگزما می شود.