آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر 27 
اکثر مسمومیت زنبورعسل زمانی اتفاق می افتد که زنبور در حال جمع آوری شهد و گرده است. در مسمومیت غذایی، با ورود ماده به همراه شهد یا گرده به دستگاه گوارشی، باعث مسمومیت زنبور می شود. همچنین ممکن است غذا به داخل کندو حمل و با تغذیه به سایر زنبورهای عسل ، باعث مسمومیت آن ها گردد. در مورد بعضی سموم زودتر اثر کرده، و زنبورها ممکن است در بیرون از کندو بمیرند و یا از سوراخ پرواز خزیده و مجاورت کندو بمیرند.
ماده سمی ممکن است از کشت زار گیاهان غیر جذاب آلوده مانند کاهو یا گوجه فرنگی، توسط باد به روی گیاهان جذاب در گل مانند یونجه، خربزه و علف های هرز منتقل و غذای زنبورها را آلوده نماید. همچنین باور بر این است که زنبورها با آشامیدن آب تشکیل شده به صورت شبنم روی گیاهان یا محل های آبی داخل محدوده سم پاشی شده مسموم شوند، اما دلایل کمی در این مورد وجود دارد.
زنبورها در منطقه ای که سموم نوع عصبی نظیر پاراتیون به شکل گازی در هوای آن وجود دارد، به آسانی مسموم می شوند. هنگامی که هوا به شدت گرم می گردد، اگر منبع آب برای چند ساعت قطع شود، یک کلنی ممکن است تلفات شدیدی را متحمل شود. اگر منبع آب چنان قرار گیرد که آب آورنده ها در هنگام پرواز مسموم شوند، کلنی ممکن است به طور مستقیم با از دست دادن آب آورنده ها و غیر مستقیم به خاطر فقدان آب ضرر ببیند، حتی اگر آفت کش کلا روی یک محصول غیر جذاب به کار رفته باشد.
آفت کش های به کار رفته روی گیاهان ممکن است به طور مستقیم به شهد بریزند یا این که به طور غیرمستقیم از قسمت های آلوده از طریق سیستم گیاهی حرکت کرده و به شهد برسند، احتمال کشته شدن زنبورها به تعداد اقتصادی توسط روش اخیر به ویژه با موادی که اخیرا به کار می روند، خیلی کم بوده و احتمال رسیدن چنین موادی به عسل قابل عرضه، در واقع ضعیف است.
به همراه گرده، مواد مختلف می توانند به مقدار زیاد وارد کندو شده و باعث مسمومیت جدی لاروهای در حال رشد تغذیه شده با آن شوند. همچنین هنگامی که گیاهان سم پاشی می شوند جمع آوری گرده کاهش می یابد. این وقفه در نهایت باعث کاهش پرورش لارو و تضعیف کلنی می گردد.
علائم مسمومیت در زنبورعسل
علائم مسمومیت در تک تک زنبورعسل ها
زنبورها در مقابل اثر حشره کش های مختلف واکنش های متفاوتی انجام می دهند. علائم مسمومیت آرسنیکی در زنبورعسل خیلی مشخص است. در مراحل اولیه زنبورها بالغ فعالیتشان کم و کند می شوند و به زودی از انجام وظایف خود ناتوان می شوند. بنابراین لاروها در معرض گرسنگی قرار گرفته و سپس شکم آن ها متورم و پر از مایع زرد آبکی می شود.
بعد از آن پاها و بال ها فلج می شوند و سرانجام زنبورها در حالت كما قرار می گیرند. ولی زنبورهای عسلی که تحت تاثیر د.د.ت قرار گرفته اند، طوری عمل می کنند که انگار هوا سرد است. روی برگ ها، شاخه های کوچک و یا کلوخ های خاک فرود می آیند. محل های گرم را انتخاب می کنند و معمولا بدون حرکت می نشینند مگر این که مضطرب شوند. بعضی وقت ها از این نشیمنگاه های خود می افتند وسپس نیروی تازه ای می گیرند و به آرامی روانهی کندو می شوند، نظیر آن چه که یک زنبور سرما خورده انجام می دهد. یا با یک پرواز سریع دوباره در چند متر دورتر فرود می آیند.
خزیدن آن ها خیلی آرام تر از زنبورهای مسموم شده با آرسنیک است. بعد از این که برای زیستن ناتوان شدند آن ها ناعلاج می شوند. بعضی مواقع اگر از تابش مستقیم خورشیدی در امان باشند ساعت ها به پشت یا به پهلوی خود دراز می کشند در حالی که حرکات ضعیفی را با پاها یا شاخک هایشان انجام می دهند و نهایتا می میرند. مواد دیگر به روش های دیگری روی زنبورها تاثیر می گذارند. مثلا وقتی که زنبوران در معرض حشره کش BHC قرار می گیرند تمایل به نیش زنی شان زیاد می شود.
علائم مسمومیت در خوشه زنبورعسل ها
معمولا اولین علامت قابل توجه مسمومیت کلنی توسط حشره کش ها، دیدن زنبورهای تازه مرده یا در حال مرگ روی زمین نزدیک ورودی کندو است. ولی این امر همیشه اتفاق نمی افتد. اگر مسمومیت زنبورعسل شدید باشد زنبورها خواهند مرد، و اگر قدری تحت تاثیر قرار گرفته باشند، به سرعت روی کف کندو جمع می شوند به طوری که زنبورهای سالم فرصت انتقال آن ها را به خارج از کندو پیدا نمی کنند.
ورود و خروج از ورودی کندو کاهش می یابد و شهد تازه در شان های لاروی بسیار کاهش یافته، جمعیت و تراکم زنبورهای داخل خوشه نیز کاهش می یابد. لاروها را رها می کنند، لاروهای کوچک تر شروع به مردن می کنند. و اغلب لاروهای بزرگتر قبل از مردن، از سلول های خودشان بیرون خزیده و در کف کند و می افتند. لاروهای سر بسته شروع به مردن می کنند و با مردن آن ها سلول های سربسته تیره رنگ تر می شوند.
با ادامه کم شدن خوشه و از دست رفتن سازمان آن ها، شان های داخل کندو در معرض گرمای خورشید قرار گرفته و شروع به ذوب شدن می کنند. به زودی عسل مایع شروع به روان شدن کرده و روی کف کندو جاری گردیده و با آغشته کردن زنبورهای مرده از سوراخ پرواز کندو خارج شده، روی زمین پخش می شود. غالبا آخرین فردی که می میرد ملکه است. پروانه های موم خوار سريعا کلنی نابود شده را پیدا می کنند و در داخل آن ها تخم ریزی می کنند. و لاروهای در حال رشد آن ها به زودی شان های باقی مانده را سوراخ سوراخ و خراب می کنند.
زنبورها اغلب گرده های آلوده شده به سم، مانند گرده جمع آوری شده از ذرت که به صورت اسپری با کارباریل روی ذرت ها پاشیده می گردد، را در شان ها ذخیره می کنند. این گرده آلوده ماه ها خواص سمی بودن خود را حفظ کرده، حتی در شان هایی که از کلنی های ضعیف شده یا خراب شده خارج شده اند. اگر چنین شان های پر از گردهای در داخل یک کلنی مسموم نشده قرار داده شوند، این گرده ممکن است که باعث مسمومیت جدی لاروهای جوانی که با آن تغذیه می گردند، بشود. در نتیجه ممکن است از آن کلنی از بین رفته یا ضعیف گردد.
اگر کلنی در معرض یک سم پاشی خفیف قرار گیرد، ممکن است زنبورهای مسن ( مزرعه رو ) را از دست بدهند، در این وضعیت کلنی هایی که دارای مقدار زیادی لارو در حال تولد هستند، سریعا جمعیت از دست رفته را جبران می نمایند. مسمومیت شدیدتر از رشد سریع جمعیت جلوگیری کرده و کلنی بدون ذخائر کافی غذایی و زنبورهای جوان وارد زمستان می شود. چنین کلنی هایی ممکن است در زمستان بمیرند یا در چنان وضعیت ضعیفی قرار گیرند که در سال بعد فاقد ارزش باشند.
کشاورزان بعضی مواقع قبول نمی کنند، وقتی به او گفته می شود که کلنی ها توسط آفت کش های مورد استفاده در مزرعه وی تلف شده اند. هنوز او شاید به این دلیل که او اطلاع کافی از زنبورداری نداشته و با دیدن تردد زنبورها از سوراخ پرواز کندوها قبول کردن این امر برایش مشکل است. ولی امکان دارد با توضیح بیشتر درباره این که این زنبورهای جوان هستند که دارند پرواز جهت یابی انجام می دهند تا جای زنبورهای مسن از دست رفته را پر کنند، قانع شود.
سیر تقسیم وظایف در کلنی زنبورعسل ایجاب می کند که کارگران صرف نظر از سن و مراحل فیزیولوژیکی بدن خود به انجام کارهایی بپردازند که از همه بیشتر اهمیت دارد. زمانی که کلنی به دلیل از دست دادن زنبورهای مزرعه رو خودش نتوانسته باشد غذایی ذخیره نماید، با تبدیل زود هنگام زنبورهای جوان تر به زنبورهای مزرعه رو، تا حدودی نسبت به جمع آوری ذخایر زمستانی قبل از پایان فصل گل دهی گیاهان اقدام می کند.
البته یک زنبوردار مجرب تفاوت بین کلنی هایی که قادر به جمع آوری ذخایر زمستانی جهت زنده ماندن خود هستند و کلنی هایی که محصول عسل مازاد برای زنبوردار تولید می کنند، را می داند، ممکن است از دست دادن تنها چند هزار زنبور، یا حتی از دست دادن تعداد کمی از زنبورها کارگر مزرعه رو در هر فصلی از سال، به طور مستقیم یا غیر مستقیم باعث کاهش تولید عسل گردد.
مشکل برآورد میزان خسارت به زنبوردار در مسمومیت زنبورعسل
اغلب زنبورداران سعی می کنند وقوع خسارت به کلنی هایشان در اثر کاربرد آفت کش ها و میزان آن را اثبات نمایند. چنین کاری واقعا سخت است حتی اگر کلنی به طور کامل از بین رفته باشد. اگر صدمه بلافاصله قبل از جریان عسل اتفاق بیافتد، هیچ عسلی ذخیره نمی شود و تمام تلاش ها و مراقبت های زنبوردار برای به حداکثر رساندن قدرت کلنی قبل از جریان اصلی شهد به هدر می رود.
صدمه چند هفته بعد از جریان شهد ممکن است نتیجه اش کندویی با ذخایر قابل ملاحظه ای از عسل باشد، که اغلب زنبورها خود را از دست داده و فقط باید آن عسل ها از هجوم آفات و ذوب شدن در اثر گرما نجات داده شوند. اگر کلنی به طور کامل خسارت ندیده است، دوباره زمان خسارت روی میزان تلفات تاثیر می گذارد. کاهش چند هزار زنبور مزرعه رو از یک کلنی قوی معمولا توسط یک زنبوردار متوسط تشخیص داده نمی شود.
با وجود این، تلفات درست قبل از یک جریان شهد، نتیجه اش ممکن است عدم وجود ذخایر عسل مازاد برای زنبوردار باشد. همان تلفات چند هفته بعد ممکن است هیچ اثر اقتصادی معنی داری روی تولید نداشته باشد. ولی می تواند روی توان زمستان گذرانی کلنی تاثیر بگذارد.
زنبورهای عسل مانند گله گاو نیاز به مراقبت روزانه توسط صاحبش ندارند. با وجود این زنبورداران، زمان های بحرانی زندگی و رشد حیوانات خود را می دانند و بازدیدها و مدیریت خود را بر اساس آن زمان بندی می نمایند. دستکاری روزانه کلنی ها صحیح نیست. زنبوردار از روی تجربه می داند که چه زمانی جریان عسل برقرار می شود. او در زمان مناسب کلنی های خودش را به حداکثر قدرت می رساند و به آن فضای لازم برای ذخیره عسل پیش بینی شده را می دهد.
پس کلنی را بدون مضطرب کردن روزها و حتی هفته ها به حال خود می گذارد. بنابراین ممکن است زنبوردار نداند که زنبورانش کی خسارت دیده اند. اگر تنها زنبورهای مزرعه رو از بین رفته و تجمع زنبورهای مرده در سوراخ ورودی وجود نداشته باشد، تعداد زنبورهای داخل کندو نسبتا ثابت می ماند. یک زنبوردار خبره نیز ممکن است با بازدید کلنی نتواند فقدان آن زنبورها را تشخیص دهد.
فقط اگر میزان معمولی ذخیره کلنی برای آن زمان و محل خاص را بداند، ممکن است بتواند تشخیص بدهد که ذخیره نرمال کاهش یافته است، و اثرات آن را تشخیص بدهد. تشخیص منبع آفت کش، حتی مشکل تر است. اگر بیش از یک مزرعه در همان روز خسارت، سم پاشی شده است و یا اگر در تعدادی از مزارع موجود در منطقه، سم پاشی های دوره ای انجام شود، زنبوردار معمولا راهی برای تشخیص این که زنبورها در کدام منطقه در حال پروازند و منبع ماده خسارت زننده کدام مزرعه است، ندارد.
اگر در منطقه فقط یک منبع عمده شهد وجود داشته باشد (تنها یک زنبوردار با تجربه می تواند این مسئله را تشخیص دهد) و اگر فقط یک مزرعه وجود دارد که از آن این شهد می آید و آن مزرعه در روزی که زنبورها چنین علائم مسمومیت جدی را نشان می دهند سم پاشی شده باشد، می توان گمان برد که آن مزرعه خاص منبع خسارت است.
آنالیز شیمیایی مسمومیت زنبورعسل
خود زنبورها بیشتر از شهد یا گرده تحت تاثیر سم قرار می گیرند. تشخیص ماده در ارگان های داخلی یا روی زنبورها، اگر همراه با شناسایی ماده به کار رفته در مزرعه باشد، به احتمال قریب به یقین می توان گفت که منبع سم کدام است. با وجود این اغلب آفت کش ها، هنگامی که در معرض عوامل طبیعی قرار می گیرند، به سرعت تجزیه می شوند. یا اینکه نمونه برداری و یا انتقال نمونه ها به محل آنالیز توسط زنبوردار یا افراد مسئول به طور صحیح انجام نشده است.
برای تشخیص صحیح شیمیایی، نمونه باید بلافاصله بعد از مسمومیت زنبور عسل برداشته شده و تا زمان آنالیز به حالت یخ زده نگهداری شود. حتی با این پیش گیری ها، آنالیز ممکن است تشخیص ماهیت ماده را امکان پذیر نسازد. از سوی دیگر متاسفانه آزمایشگاه مجهز مخصوص برای تشخیص بقایای تمام آفت کش ها در کشور وجود ندارد. در مورد بعضی موارد خاص ممکن است از آزمایشگاه ها یا افراد متخصص در سایر علوم تا حدودی مرتبط استفاده شود.
به دلیل گرانی آزمایشات، حتی در کشورهای پیشرفته نیز آزمایشگاه های تجاری آنالیز بقایای سموم کمی وجود دارد. به هر حال اگر انجام آنالیز ضروری باشد قبل از انجام نمونه برداری، باید با آنالیز کننده در مورد لزوم و نحوه نمونه برداری مشورت شود.
