ابزار زنبورداری (پارت دوم)

در مقاله ابزار زنبورداری (پارت اول) به برخی از ابزار زنبورداری اشاره کردیم، برای آشنایی با مابقی آن‌ها با ما همراه باشید:

ت – وسایل استفاده از موم برای ساختن قاب

بخش زیادی از ابزار زنبورداری برای برداشت موم از عسل استفاده می شود که در زیر بخش هایی از این ابزارها ذکر شده اند.

ا – موم بُر

چرخی است فلزی و لبه تیز که حول محوری مستقر در دسته چوبی اش می چرخد. با این چرخ می توان ورقه های مومی قالب زده را به اندازه دلخواه برید. برای صاف بریدن ورقه مومی می توان از خط کش استفاده کرد.

۲- ورقه ساز موم (قالب زن موم)

دو نوع وسیله برای تهیه موم ورقه ای در بازار موجود است:

(۱) قالب زن صفحه ای

(۲) قالب زن چرخی (دستی یا برقی).

۳- سیم گالوانیزه

از سایر ابزار زنبورداری می‌توان به سیم گالوانیزه اشاره کرد که از آن برای سیم کشی قاب ها استفاده می شود. این نوع سیم به صورت قرقره ای در بازار موجود است.

۴ – تخته موم دوز و چرخ موم دوز

پس از قرار دادن یک پارچه خیس روی تخته موم دوز، موم ورقه ای یا قالب زده را روی آن قرار می دهیم. سپس قاب سیم کشی شده را روی ورقه موم می گذارند. حال برای چسباندن ورقه موم به سیم قاب، چرخ موم دوز را روی سیم های قاب با فشار حرکت می دهیم. اکنون دیواره ساخته شده را با ریختن مقداری موم ذوب شده در گوشه های اضلاع بالایی و طرفی آن کاملا محکم می کنیم. ریختن موم در گوشه ضلع پایینی دیواره نیاز نیست، این کار به راحتی توسط خود زنبورها انجام می شود.

ث – وسایل و روش های تصفیه موم

ا- الک سوراخ ریز

شان های کهنه را در یک دیگ آلومینیمی ریخته و می جوشانند. سپس مخلوط موم و ناخالصی ها را از یک الک سوراخ ریز عبور می دهند. موم ذوب شده از الک عبور می کند و ناخالصی ها روی الک باقی می ماند.

۲- گونی

شان های فرسوده را داخل یک گونی ریخته و گونی را داخل ظرف آلومینیمی حاوی آب غوطه ور می کنند. با استفاده از حرارت ملایم، موم داخل گونی ذوب می شود و از سوراخهای گونی خارج می شود و به سطح آب می آید که می توان پس از سرد شدن، موم را از سطح آب جمع آوری کرد. این روش وقت زیادی می گیرد.

۳- جعبه آفتابی

جعبه آفتابی وسیله ای است که دیواره های آن از تخته، کف آن از آهن سفید ( آهن گالوانیزه) و سطح بالایی یا درب آن از شیشه دوجداره که فاصله دو جدار آن از هم یک سانتی متر است، تشکیل می شود. چنانچه تهیه درب شیشه ای دوجداره مقدور نباشد، می توان روی درب شیشه ای معمولی، یک چهارچوب شیشه ای قرار داد و دوجدار شیشه ای ایجاد کرد.

در تصفیه موم با این جعبه، باید شان های کهنه و غیر قابل استفاده و خرده شانها را داخل جعبه و روی کف فلزی آن بریزیم و درب آن را ببندیم و جعبه را زیر نور خورشید قرار دهیم حرارت آفتاب باعث داغ شدن موم ها و ذوب شدن آنها می شود. موم ذوب شده به تدریج در سطح شیب دار کف جعبه به طرف سوراخ تعبیه شده در قسمت جلوی آن روان می شود.

ناخالصی های موم های ذوب شده در حین عبور از سوراخ، روی توری جمع می شود. مقداری از ناخالصی ها نیز با جریان موم به طرف سوراخ نرفته و روی کف فلزی جعبه باقی می ماند.

۴- صافی برقی موم

وسیله ای است مانند پرس صحاف ها. این وسیله از یک صفحه فلزی زیرین و یک صفحه فلزی با چهارچوب چوبی بالایی تشکیل شده است. صفحه زیرین توسط جریان برق داغ می شود و موم های روی آن با فشاری که صفحه بالایی وارد می کند، ذوب می شود و از طریق ناودان اطراف صفحه زیرین وارد یک سطل می شود.

۵- جوشاندن در دیگ آب

استفاده از این روش که وسایل آن در هر آشپزخانه ای یافت می شود، احتمالا برای زنبورداران عملی تر و آسان تر است. وسایل لازم شامل دو دیگ معمولی دهانه گشاد، یک صافی سوراخ ریز با سیم های فلزی و چند ورق روزنامه است. تمام مومهای آماده تصفیه، به جز موم سرپوش شان های عسل (موم مرغوب) را ابتدا با آب ولرم می شوییم تا عسل چسبیده به آنها کاملا شسته شود.

سپس یک دیگ را که تا حدود یک پنجم آن از آب پر شده است، روی شعله آتش می گذاریم تا جوش بیاید. شعله را چنان کم می کنیم که آب دیگ نجوشد، ولی نزدیک جوش باشد. حال کم کم موم ها را درون دیگ می ریزیم و مرتب به هم می زنیم. آنقدر به ریختن موم در آب داغ و هم زدن مخلوط موم و آب ادامه می دهیم تا سه چهارم دیگ پر شود. باید از جوشیدن مخلوط موم و آب جلوگیری کنیم.

اگر با شعله کم هم می جوشد، باید دیگ را از روی شعله برداریم. هم زدن را باید مرتب ادامه دهیم تا به ذوب شدن سریع تر موم ها کمک شود. حال روی دیگ دیگر که تا یک پنجم آن با آب جوش پر شده است، صافی را نگه می داریم و مخلوط موم و آب جوش دیگ قبلی را با یک ظرف داخل صافی می ریزیم.

در ابزار زنبورداری بخش اعظم موم و آب از صافی خارج می شود و مقدای موم مخلوط با کثافت روی صافی باقی می ماند که می توان با فشردن آن با یک قاشق غذاخوری، موم را از کثافت جدا کرده و با ریختن مخلوط آب و موم، موم های فشرده را هم وارد دیگ کنیم. كثافات باقی مانده در صافی را روی روزنامه می تکانیم.

عمل صاف کردن عسل را چند نوبت ادامه می دهیم تا دیگر هیچ مقدار كثافتی روی صافی جمع نشود و مخلوط موم و آب داغ به راحتی از صافی عبور کند. هر بار کار راحت تر می شود، زیرا به علت کم شدن کثافات، سوراخهای صافی کمتر بسته می شود و مخلوط موم ذوب شده و آب داغ با سرعت بیشتری از صافی عبور می کند.

حال در قسمت پایین دیگ آب داغ و در قسمت بالای آن موم تصفیه شده جمع شده است. این دیگ را در گوشه ای از اتاق می گذاریم و با پتو یا چیز مشابه پتو آن را گرم نگه می داریم. ظرف ۴۸ ساعت می توان موم را به صورت قالبی از آب دیگ خارج کنیم.

كثافات و مواد چسبیده به زیر قالب موم را با کاردک تراشیده و بیرون می ریزیم و سپس قالب مومی را زیر آب سرد به خوبی می شوییم. پس از آن موم تمیز را با پارچه ای تمیز خشک می کنیم و در انباری که مواد شیمیایی در آن نباشد، قرار می دهیم.

نکاتی که در تصفیه و تهیه موم تمیز باید رعایت شود:

١ – هرگز مومهای آغشته به عسل را برای پاکسازی از عسل در اختیار زنبورها قرار ندهید، زیرا اگر یکی از کلنیها آلوده به بیماری لوک آمریکایی باشد، تمام کلنیها آلوده خواهدشد.

۲ – در تهیه موم از زنبور دار های دیگر، مطمئن شوید کلنی های آنها به لوک آمریکایی آلوده نباشد. در صورت مشکوک بودن، هرگز چنان موم هایی را خریداری نکنید.

۳- در هنگام قرار دادن دیگ مخلوط آب و موم، مواظب باشید حرارت زیاد نباشد، زیرا هم موم خراب می شود و هم ممکن است موم آتش بگیرد.

۴- وقتی موم را داخل دیگ بدون آب حرارت دهید، اگر حرارت آن به ۸۵ درجه سانتی گراد برسد، رنگ موم عوض می شود. بهتر است عمل تصفیه موم را به کمک آب انجام دهید. دهید.

۵- موم را فقط در دیگ های آلومینیمی یا استیل (فولاد ضد زنگ) حرارت دهید و از دیگهای آهنی، مسی و برنزی استفاده نکنید، زیرا رنگ موم با فلزات آهن و مس و برنز تغییر می کند.

۶- مواظب باشید موم با بره موم مخلوط نشود، زیرا در هنگام تصفیه باعث تغییر رنگ و چسبناک شدن آن می شود.

۷- موم را در مجاورت سموم شیمیایی انبار نکنید، زیرا در صورت آغشته شدن موم با سموم، بعد از ساختن شان با موم های آغشته به سموم، چنان شان هایی برای زنبورها خطرناک است.

س – انواع کندوها

• کندوهای اسمیت (Smith)
• لانگستروت (Langstroth)
• و دادانت  (Dadant)

مهمترین بخش در ابزار زنبورداری کندو می باشد که شکل های مختلفی دارد. کندوهای لانگستروت، دادانت و اسمیت یک جداره اند و طرح و اصول کار با آنها مشابه کندوی ملی انگلیسی است. کار با این کندوها آسان تر از کندوی دوجداره ویلیام بروقام کار (WBC) است و قیمت آن ها نیز کمتر است. این کندوها از یک جعبه پرورش نوزادان (طبقه اول)، کف، طبقات و سقف تشکیل می شوند و به راحتی توسط نجارهای معمولی قابل ساخت است.

در آمریکا و بسیاری از کشورهای دیگر، کندوی لانگستروت به علت ظرفیت بالا از محبوبیت بیشتری برخوردار است البته عیب این کندو در این است که وقتی پراز عسل باشد، جابه جایی آن نسبت به کندوهای اسمیت، ویلیام بروقام کار و ملی سخت تر است.

دیگر موارد ابزار زنبورداری

چاقوهای درپوش زدایی برقی

از این چاقوها برای برداشتن درپوش مومی حجره‌ها قبل از استخراج عسل مایع استفاده می‌شود. مدل های مختلفی از این نوع چاقو ساخته شده است. در شکل چپ بالا، چاقویی با یک تیغه فولادی ضد زنگ تیز و کلید روشن-خاموش روی دسته آن دیده می شود. در شکل چپ – پایین، چاقویی با یک تیغه فولادی ضدزنگ و مجهز به ترموستات برای کنترل آسان و خودکار درجه حرارت دیده می شود.

چنگال درپوش زدایی شانه ای

زنبورداران خبره می توانند در ابزار زنبورداری از چنگال درپوش زدایی شانه ای برای درپوش زدایی شان های عسل قبل از استخراج عسل مایع، از این چنگال با سرعت عملی معادل چاقوهای درپوش زدایی استفاده کنند. در استفاده از این نوع چنگال، دندانه ها زیر درپوش های مومی سطح حجرات شان می لغزند و بدون جمع شدن موم در پایه دندانه ها به سرعت عمل درپوش زدایی انجام می شود.

سینی در پوشش زدایی (uncapping trays)

درپوش های مومی زدوده شده توسط چاقو یا چنگال؛ در پوش زدایی قبل از عبور از صافی این سینی ذوب می شود. پس از سرد شدن، موم ها به صورت تکه ای در می آید که می توان آن را از عسل جدا کرد. در این شکل یک سینی در پوش زدایی پلاستیکی و سبد آن و یک سینی فلزی دیده می شود.

دستگاه درپوش زدایی برقی (Electric uncapping machine)

دستگاه درپوش زدایی برقی نیز از ابزار زنبورداری به شمار می رود. این دستگاه از سه قسمت تشکیل شد است:

• ذوب کننده کوچک موم
• پایه ذوب کننده کوچک
• مخزن جمع آوری شان های درپوش زدایی شده

که از این دستگاه برای حمل شان های بی درپوش شده به اتاق استخراج عسل یا محل استقرار دستگاه استخراج عسل استفاده می شود. این دستگاه، روی یک ضربه گیر لاستیکی سوار می شود و با استفاده از یک تیغه برقی با فرکانس بالا عمل درپوش زدایی را انجام می دهد. در کار کردن با این دستگاه قاب ها به سادگی از روی تیغه عبور داده می شوند. کار با این دستگاه بسیار ساده است و در سراسر دنیا زنبورداران عمده از آن استفاده می کنند.

دستگاه استخراج عسل دستی

با این دستگاه که شبیه یک سطل پلاستیکی است، می توان در هر نوبت، چهار قاب در پوش زدایی شده را به طور دستی از عسل تهی کرد. در این شکل، یک دسته گرداننده محور گیرنده قاب ها و شیر تخلیه عسل مایع دیده می شود.

دستگاه استخراج عسل دستی با بدنه فلزی

این دستگاه با ظرفیت‌های مختلف برای استخراح عسل مورد استفاده قرار می گیرد. بدنه دستگاه روی پایه مخصوص مستقر می شود و پس از نهادن قاب ها در گیره های حول محور گردان وسط، با چرخاندن دسته محور به گردش در می آید و به علت ایجاد نیروی گریز از مرکز، عسل درون حجره های شان ها به طرف خارج؛ يعني، بدنه داخلی پر تاب و به سمت کف دستگاه جاری می شود که می توان با باز کردن شیر دستگاه عسل مایع را از آن خارج کرد.

دستگاه استخراج عسل برقی

دستگلاه استخراج عسل برقی از دیگر موارد ابزار زنبورداری می باشد که در آن ۲۰ قاب کوچک عسل به صورت دایره ای حول محور گردان وسط قرار می گیرد. انتخاب نوع و ظرفیت دستگاه استخراج عسل و دستی یا برقی بودن آن بستگی به نیاز زنبور دار دارد. زنبوردارانی با تعداد اندک کندو ممکن است نیاز خود را با یک فشار دهنده دستی برطرف کنند، در حالی که زنبور داران تجارتی ممکن است به دستگاه های بزرگ تری نیاز داشته باشند.

محافظ سلول ملکه و سوزن های پیوند

• در پرورش مصنوعی ملکه، اگر سلول ملکه بدون محافظ به کلنی معرفی شود، ممکن است زنبورهای کارگر آن را تخریب کنند. قرار دادن سلول ملکه در یک محافظ باعث می شود تا زمانی که ملکه از سلول خارج نشده، کارگران نتوانند آن را تخریب کنند.
• یک سوزن پیوند سلول ملکه مجهز به شیشه ذره بین
• نوع دیگری از سوزن پیوند سلول ملکه
• دقیق ترین نوع سوزن پیوند سلول ملکه که برای افراد چپ دست یا راست دست باید نوع مناسب خریداری شود .

برای مشاهده بخش اول ابزار زنبورداری لطفا به مقاله ابزار زنبورداری (پارت اول) مراجعه کنید.