این گیاه در جنگل های اسالم گیلان با نام محلی سیاه گیله یا انگور خرس و در مراکز فروش داروهای گیاهی (عطاریها) قره قات نامیده می شود؛ زیرا خواص آن شبیه به قره قات است.
نام های دیگر: بچ خرس، سیاه گیله
نام فارسی : انگور خرس
تیره : اریکاسه .Ericaceae
نام انگلیسی : Bearberry- Uva ursi
نام علمی : Arctostaphylosuva- ursi L
مشخصات گیاه
انگورخرس درختچه ی کوچک و خزندهای است که دارای شاخه های فراوانی به رنگ تیره، بندبند و از تیره اریکاسه یا آزالیا است.
برگهای گیاه انگورخرس به رنگ سبز تیره، بیضی شکل، مقاوم، سفت و حالت چرمی دارند و سر برگ به شکل نیم دایره است.
گل های این گیاه به شکل زنگ، ریز، کوچک و سفید یا صورتی با رگه های قرمز به صورت خوشه ی باز روی گیاه قرار دارند. گل ها در فصل پاییز تبدیل به میوه میشوند.
میوه های آن به رنگ قرمز روشن و به اندازه ی مویز و دارای ۵ هسته است.
این گیاه در جنگل های کوهستانی تنگ و اراضی رها شده ای که دارای خاک اسیدی و مرطوب باشد، می روید. در بعضی از کشورها این گیاه جز گیاهان حفاظت شده است.
گیاه انگور خرس، به صورت درختچه ای، در اروپا و شمال آفریقا میروید. این گیاه در شرایط آب و هوای سرد مثل مناطق اروپای شمالی، قسمتهای شمالی امریکای شمالی و نیز شمال کشور خودمان ایران یافت می شود.
در جنگل های کاج، زمینهای صخره ای و شنی- خاکی به خوبی می روید. انگورخرس گیاهی است که به شکل زینتی نیز کاشته می شود. دوران گلدهی آن فروردین و اردیبهشت و زمان برداشت آن فروردین تا اواخر خرداد است.
قسمتهای مورد استفاده:
فقط برگ گیاه انگور خرس در دارو سازی و اشکال دارویی استفاده می شود. نکته مهم در جمع آوری برگهای گیاه این است که باید خیلی با احتیاط و از هر بوته به تعداد کم چیده شود تا باعث کاهش رشد بوته نشود.
همچنین چیدن برگهای این گیاه باید در آفتاب داغ و شدید و یا با دستگاههای مخصوص خشک کن در درجه حرارت ۵۵ درجه سانتی گراد، با سرعت آن را خشک کرد.
ترکیبات شیمیایی:
آربوتین مهم ترین ترکیب در برگ این گیاه است (مدر و ضد عفونی کننده مجاری ادراری)، اسانس وینتر گرین (ضد عفونی کننده و ضد درد) و نیز دارای تانن و میرتین لین است. میوه ی این گیاه دارای قندهای مختلف و اسیدهای آلی است.
طرز استفاده و مقدار مصرف:
انگور خرس به شکل برگ خرد شده که پودر شده است در دسترس عموم قرار دارد. از آنجا که انگور خرس می تواند سمی باشد، باید زیر نظر پزشک مصرف شود.
کپسول: شاخ و برگ گیاه خشک شده انگور خرس را پودر و به صورت کپسول (۲ تا ۴ گرم) در روز قابل استفاده است.
چای انگورخرس: ۳ گرم برگ خشک شده انگورخرس را خیس کنید و در ۱۵۰ سی سی آب به مدت یک ساعت، بجوشانید و ۳ تا ۴ بار در روز میل کنید.
انگور خرس را نباید بیش از ۵ روز استفاده کرد.
خواص درمانی و طبیعت انگور خرس
طبیعت داروی گیاهی انگور خرس سرد و خشک است.
خواص دارویی این گیاه به طور خلاصه عبارتند از: برگهای این گیاه مدر، قابض، مفید برای درمان عفونت های دستگاه ادراری مانند التهاب مثانه، آرتریت و نفریت، و در پیلونفریت بسیار موثر است. کاهش دهنده تجمع اسید اوریک، تسکین دهنده درد ناشی از سنگ مثانه، مفید برای اسهال مزمن، شل کننده عضلانی، درمان عفونت پس از زایمان، ادرار آور و کاهش دهنده وزن است.
انگور خرس همچنین در استعمال خارجی برای رگ به رگ شدن پشت اعمال می شود. همچنین آنتی اکسیدانی قوی، ضدمیکروب، مفید برای روماتیسم و آرتروز، ضد قند خون، التیام دهنده زخم، التيام زخم های دهان و لثه، ضد باکتری، ضد میکرب، بی اختیاری ادرار و قطع خونریزی از سینه.
انگور خرس آنتی اکسیدانی بسیار عالی است. که مانع آسیبهای پوستی می شود.
برگ انگور خرس قابضی فوق العاده قوی و ضدمیکروب است.
از این گیاه برای درمان عفونت های مثانه و دفع سنگ کلیه از قدیم الایام استفاده می شده است.
در بعضی از کشورها از این گیاه برای درمان کمردرد، روماتیسم و آرتروز استفاده میشود.
زمانی که پوست بدن در اثر تماس با نوعی پیچک مسموم می شود، بدن مصدوم را با برگهای این گیاه شستشو می دهند (توسط بومیان آمریکا).
از دم کرده ی برگ این گیاه برای کاهش قند خون استفاده میشود.دم کرده برگ این گیاه برای ناراحتی مثانه بسیار مفید است.
همچنین ضدعفونی کننده مجاری ادرار است (بومیان اروپا برای درمان بیماریهای مثانه از آب جوشاندهی این گیاه استفاده می کردند).
ضماد برگ این گیاه التیام دهندهی زخم و دم کردهی برگهای آن برای بی اختیاری ادرار مفید است. در صورت استفاده منظم از این گیاه که خاصیت سفید کننده دارد، لکه های پاک نشدنی صورت به مرور از بین می روند.
جوشانده انگور خرس برای درمان زخم دهان، لثه، سوختگی و خراشهای جزیی موثر است. میوه این گیاه برای قطع خونریزی از سینه بسیار مفید است.
قرن ها است که چای انگور خرس در شمال اروپا استفاده دارویی می شود (تاثیر این چای در افراد گیاه خوار بیشتر است).
برگهای این گیاه حاوی ترکیب شیمیایی قوی ضدباکتریایی به نام هیدروکوینونز است.مصرف این گیاه باعث دفع سنگهای مجاری ادراری میشود.
نکته: خاصیت این گیاه بسیار شبیه به قره قاط است، لذا آن را در ردیف قره قاط قرار داده اند و در عطاری ها معمولا به جای این گیاه قره قاط عرضه می شود.
عوارض جانبی، موارد احتیاط و منع مصرف:
از آنجا که انگور خرس می تواند سمی باشد، قبل از استفاده حتما با افراد متخصص مشورت شود.
زنان باردار، شیرده و یا مبتلا به فشار خون بالا نباید از انگور خرس استفاده کنند، همچنین مبتلایان به مشکلات گوارشی، بیماری کرون، مبتلایان به بیماری های کلیه و کبد نباید استفاده شود.
تداخلات دارویی:
به میرتین لین، انسولین گیاهی می گویند چون دارای اثری شبیه انسولین است. باید توجه کرد که از گیاهان دارویی از جمله قره قاط در دیابت غیر وابسته به انسولین و تحت نظر پزشک می توان استفاده کرد.
دیورتیکها اغلب برای درمان فشار خون بالا تجویز می شوند. با این حال بهتر است آن را با سبزیجات تازه و موز مصرف کنید. دیورتیکها نیز برای نارسایی احتقانی قلب تجویز می شوند و احتمال دارد با انگور خرس تداخل دارویی داشته باشد لذا حتما با پزشک مشورت شود.
سابقه تاریخی
انگور خرس قریب به دو قرن به عنوان داروی گیاهی مورد استفاده قرار می گرفته است. سرخپوستان آمریکا در گذشته از آن برای درمان عفونت های دستگاه ادراری استفاده می کردند. در واقع تا زمانی که داروهای شیمیایی و آنتی بیوتیک ها، کشف نشده بودند از انگور خرس در درمان معمول ناراحتی های مثانه و عفونت های ادراری استفاده میشد.