آسم

آسم يكي از شايع ترين بيماري هاي مزمن تنفسي و يكي از معضلات اصلي سيستم هاي بهداشتي درماني در بسياري از جوامع دنيا و از جمله كشور ما محسوب مي شود.

بيش از ۵/۱ ميليارد نفر در سراسر دنيا به بيماري هاي مزمن تنفسي مبتلا هستند و سالانه بيش از ۴ ميليون مورد مرگ در دنيا در اثر اين گروه از بيماري ها رخ مي دهد. بیماری های مزمن تنفسی چهارمین علت مرگ ناشی از بیماری در دنیا محسوب شده و۴ درصد از علل مرگ را به خود اختصاص داده اند و پیش بینی می شود طی یک دهه آینده، سومین علت مرگ ناشی از بیماری گردند.

این بیماری زندگی میلیون ها کودك و بزرگسال را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار داده است. آسم یک اختلال التهابی مزمن همراه با واکنش و التهاب بیش از حد راه هوایی است که منجر به حملات مکرر خس خس سینه، تنگی نفس و سرفه به خصوص در هنگام شب و ابتداي صبح می شود.

طی چندین دهه اخیر شیوع آسم و چاقی افزایش چشمگیري پیدا کرده است. آسم بیماري التهابی رایج مزمن مجاري هوایی است که در حال حاضر حدود ۳۰۰ میلیون نفر به آن مبتلا هستند و پیش بینی شده که تا سال ۲۰۲۵حدود صد میلیون نفر دیگر نیز مبتلا شوند.

شیوع آسم در کشورهاي مختلف متفاوت می باشد که شامل ۶/۷ درصد در ایالت متحده، ۱۰ درصد در انگلستان، ۸/۴ درصد در فرانسه، ۴/۸ درصد در آلمان، ۷/۴ درصد در ایتالیا و ۸/۴ درصد در اسپانیا می باشد. ایالات متحده آمریکا به تنهایی داراي بیش از ۳۵ میلیون فرد مبتلا به آسم می باشد.

همچنین مطالعات نشان دهنده این است که شیوع علایم آسم در ایران (بزرگسالان۵/۵ درصد و بین کودکان ۱۰ درصد) بالاتر از میانگین جهانی است و هزینه هاي بهداشتی، اجتماعی و اقتصادي آن در کشور رو به افزایش است.

شیوع آسم در بین کودکان ایرانی از ۲۶/۱ تا۶/۱۱ درصد متغیر است که به دلیل تفاوت در جنسیت، قومیت، نژاد و سطح اجتماعی – اقتصادي جمعیت هاي ایرانی است در زمان قبل از بلوغ، فراوانی ابتلا به آسم در پسران دو برابر دختران است، با این وجود در زمان بعد از بلوغ در دختران رایج تر است.

شیوع آسم در مناطق شهري نسبت به مناطق روستایی بالاتر می باشد. مطالعات دوقلوها و مطالعات خانوادگی نشان می دهند که اجزاي ژنتیکی آسم روبه افزایش می باشد، اگر چه ژن هاي منحصر به فرد شناسایی شده داراي یک اثر متوسط و الگوي توارثی ناشناخته می باشند. همچنین نشان داده شده است که بروز آسم در خانواده و فرزندان داراي والدین مبتلا به آسم افزایش می یابد که این موضوع دال بر نقش ژنتیک در بروز آسم می باشد.

بیماري آسم به عنوان یک بیماري مزمن، بر سبک زندگی بیمار در ابعاد مختلف خصوصا بعد جسمی و تغذیه اي تاثیر بسزایی برجاي می گذارد. تاثیري که مشکلات آن نه تنها براي بیمار محدودیت هایی ایجاد می کند، بلکه اعضاي خانواده را نیز از جهات گوناگون درگیر می کند. بنابراین مشارکت آنها در کنترل این بیماري حایز اهمیت است.

افراد در معرض حمله آسم

بيشترين علل بيماري زايي و مرگ و مير در حملات آسم، ناشي از عدم شناسایی عوامل خطرزا و پرهیز از آنها، عدم تخمين صحيح شدت حملات، توجه ناكافي براي يافتن روش درماني مناسب در موارد اورژانس و درمان ناقص مي باشد. پيشگيري از حملات آسم بسيار مهم بوده و الزام آن شناختن بيماران در معرض خطر است. افراد در معرض خطر عبارتند از:

بيماري كه سابقه حمله آسم مرگبار داشته باشد. اين امر احتمال نياز به لوله گذاری مجدد را در حمله های بعدي بسيار بالا مي برد.
بيماري‌كه سابقه بستري در بيمارستان يا بخش اورژانس در طي سال گذشته به دليل آسم داشته باشد.
بیماري‌كه در حال مصرف استرویيد خوراكي بوده و يا اخيرا مصرف آن را متوقف كرده است.
بيماري كه اخيرا استرویيد استنشاقي را قطع كرده است.
بيماري‌كه به طور مكرر وابسته به مصرف بتا آگونيست استنشاقي زود اثر مي باشد، به خصوص كساني‌ كه مصرف اين دارو در آنها بيش از يك افشانه سالبوتامول در ماه است.
بيماران مبتلا به چاقی
بيماري‌كه سابقه بيماري رواني يا مشكلات خانوادگي و اقتصادي- اجتماعي و يا استفاده از آرام بخش ها را داشته باشد.
بيماراني كه سابقه اعتياد به مواد مخدر و الكل دارند.

فاکتورهای بروز یا تشدید آسم

زمان بيماري آلرژي بسيار بيشتر از يك عطسه و ناراحتي دو يا چند هفته اي در فصل گرده افشاني است. كيفيت زندگي بيماراني كه از رينيت آلرژيك و آسم آلرژيك رنج مي برند اغلب در اجتماع، محيط كار و مدرسه به شدت افت پيدا مي كند. علي رغم گستردگي آلرژي هاي تنفسي و بار اقتصادي اجتماعي زياد آن ها، اغلب در جامعه به ميزان زيادي ناديده گرفته مي شوند. ميليون ها نفر از اين دست بيماري های تنفسي رنج مي برند و همچنان تعدادشان در حال افزايش است.

آسم یک بیماري تنفسی چند عللی است که شیوع آن در بسیاري کشورها طی سال هاي اخیر روند رو به رشدي داشته است.

فاکتورهاي مرتبط با بروز و تشدید آسم شامل:

عوامل ژنتیکی
عفونت مجراي تنفسی
استرس
تغذیه نامناسب
مواجهه با مواد آلرژي زا مانند گرده گل ها و اسپور قارچ ها
کشیدن سیگار
شرایط آب و هوایی نامطلوب، آلودگی هوا و… .

در بین همه فاکتورها آلودگی هوا و شرایط آب و هوایی نامساعد نقش مهمی در ایجاد و تشدید آسم دارند. آلاینده هاي هوا که در تشدید آسم نقش دارند شامل دي اکسیدگوگرد، منوکسیدکربن، دي اکسید نیتروژن، ازن، دود و ذرات میکرومتری هستند.

انواع مختلف آسم

در بسیاری از موارد، علت بروز آسم ناشناخته است، با این حال در بعضی موارد یک نوع ماده حساسیت زا (آلرژن) مسوول بروز حملات آسم می باشد.سایر انواع مختلف آسم عبارتند از :

آسم شکننده، آسم حساس به آسپرین و آسم شبانه. اگر شما احتمال می دهید که آسم شما به علت بعضی از مواد حساسیت زا مانند گیاهان با وجود حیواناتی مثل اسب یا سگ یا گربه در منزل ایجاد شده است، باید با انجام آزمایش آلرژی این موضوع را تایید کنید.

آسم آلرژیک

آلرژی به عنوان یکی از عوامل بیماری شما مطرح می باشد، لازم است که برای تایید این مساله و شناسایی ماده حساسیت زا (آلرژن) آزمایش هایی را به عمل بیاورید. این آزمایش ها ساده بوده و برای انجام آن حدود نیم ساعت وقت لازم است.

تعدادی از قطره ها که از مواد مختلف حساسیت زا تشکیل شده اند مثل مایت های گرد و غبار خانه، گرده علف ها، گرده درخت ها یا پوسته هایی از حیواناتی مثل گربه و غیره را بر روی ساعد دست قرار میدهند و با استفاده از نوک یک سوزن کوچک پوست زیر هر قطره را به آرامی سوراخ میکنند تا اجازه دهند که ماده حساسیت زا به زیر پوست نفوذ کند، بعد از حدود ۱۵ دقیقه یک واکنش موضعی در این محل می تواند رخ بدهد که مانند گزش یک حشره است.

رنگ آن قرمز بوده و معمولا هم دارای خارش است. فرو کردن سوزن به داخل پوست دردناک نمی باشد و فقط به صورت یک خراش است اما خارش آن می تواند خیلی شدید باشد و حدود نیم یا یک ساعت طول بکشد.

اندازه واکنش (یعنی اندازه قرمزی دور محل تزریق قطره) را می توان برای هر ماده حساسیت زایی اندازه گیری کرد که این کار می تواند نه فقط حساس بودن شما به آن ماده را نشان دهد بلکه می تواند بگوید که چقدر شما به فلان ماده خاص حساسیت دارید. گاهی اوقات از این اطلاعات می توان در درمان بیمار نیز استفاده کرد زیرا با این اطلاعات می فهمیم که از چه موادی باید دوری و پرهیز کنیم و چه موادی برای ما مشکلی ایجاد نمی کنند.

حساسیت زدایی

اگر مشخص گردید که شما به یک ماده خاص حساسیت دارید (برای مثال به پوسته ریزی های گربه یا خرگوش) و نمی توانید از برخورد با این حیوانات پرهیز و دوری کنید و آسم شما نیز با درمان دارویی به خوبی کنترل نمیگردد، ممکن است لازم باشد که اقدام به حساسیت زدایی نسبت به این مواد خاص کنید.

حساسیت زدایی را فقط باید در مراکز تخصصی انجام داد و هر بار نیز فقط در مورد یک ماده اقدام به حساسیت زدایی شود. قطعا این کار برای بیمارانی که به آسم مبتلا هستند باید فقط در بیمارستان انجام شود زیرا بسیار اتفاق افتاده است که در هنگام حساسیت زدایی حملات شدید آسم رخ داده است که نیاز به اقدامات اورژانسی و بیمارستانی داشته و در صورت عدم انجام چنین اقدامات اورژانسی ممکن است جان بیمار تهدید شود.

در مورد حساسیت های فصلی (تب یونجه) این خطرات کمتر می باشند اما در مورد آسم مراقبت های شدیدی باید به عمل آید.

روش حساسیت زدایی به این صورت است که تزریقات متعددی از مقادیر کمی از ماده ای که به آن حساسیت دارید به شما تزریق میگردد (معمولا در زیر پوست قسمت بالایی بازو) برای شروع حساسیت زدایی مقادیر خیلی کمی از ماده حساسیت زا ابتدا تزریق می گردد و هر هفته کمی به مقدار غلظت آن افزوده میگردد تا فرد دچار واکنش های آلرژیک شدید نگردد.

واکنش های موضعی کوچک (قرمز شدن در محل تزریق) معمولا شایع نمی باشند اما در صورت وقوع نیز در همان روز از بین خواهند رفت.

وقتی یک دوره حساسیت زدایی به پایان رسید در صورت موفقیت آمیز بودن آن لازم است که در فواصل زمانی خاصی آن تزریقات دوباره انجام شود. برای انجام حساسیت زدایی از یک دوره تزریقات مکرر استفاده می شود، به طوری که مقادیر جزیی از ماده حساسیت زا به داخل پوست تزریق می گردد و این مقدار در تزریقات بعدی افزایش پیدا میکند تا فرد بتواند آن را تحمل نماید.

آسم شکننده

آسم شکننده نوع نادری از آسم می باشد. بیماران مبتلا به آسم شکننده دچار حملات شدید و ناگهانی می گردند، حتی در مواقعی که به نظر می رسد آسم آنها به خوبی کنترل شده است. بعضی از این بیماران قبلا دچار سابقه آسم بوده اند و اکنون دوباره حملات آسم آنها شروع شده است و پزشک نیز به سختی می تواند آن را کنترل کند.

چنین بیمارانی را در بیمارستان بستری میکنند زیرا خطر مرگ بر اثر آسم در این افراد زیاد میباشد. به نظر می رسد که آلرژی یا حساسیت در این بیماران بسیار شایع میباشد و گاهی اوقات حملات آسم آنها به علت استنشاق یا خوردن چیزی که به آن حساسیت دارند ایجاد می شود.

آسم حساس به آسپرین

حساسیت به آسپرین در پنج درصد بیماران بزرگسال مبتلا به آسم دیده می شود اما در کودکان بسیار نادر می باشد و اغلب این بیماران در آزمایش حساسیت پوستی نسبت به مواد حساسیت زا چیزی را نشان نمی دهند. (آزمایش منفی).

این بیماران ممکن است دچار پولیپ های بینی نیز باشند. اگر شما جزو چنین بیمارانی هستید باید از مصرف آسپرین و داروهایی که حاوی آسپرین و یا مشابه آن هستند مانند ایبوپروفن (بروفن)، دیکلوفناک سدیم، ایندومتاسین و مفنامیک اسید پرهیز کنید.

بیمارانی که دچار آسم حساس به آسپرین یا مشابه به آن هستند ممکن است بر اثر مصرف چنین داروهایی حتی جان خود را از دست دهند. در این بیماران نیز می توان از روش حساسیت زدایی استفاده کرد.

حساسیت زدایی برای بیمارانی که به آسم حساس به آسپرین مبتلا هستند با استفاده از مقادیر خیلی کم آسپرین به صورت خوراکی و در بیمارستان انجام میشود و در طی این مدت آزمایش های تنفسی متعددی به مدت چند ساعت بعد از هر بار مصرف آسپرین صورت می گیرد. این کار مدت زمانی طول خواهد کشید. اگر شما به آسپرین حساسیت دارید از مصرف آن و یا داروهایی که آسپرین در آنها به کار رفته است و از آنها نام برده شد خودداری کنید.

آسم شبانه

آسم هایی را گویند که در هنگام شب اتفاق می افتد. در حقیقت بیدار شدن از خواب در نیمه های شب به خاطر آسم نشان دهنده کنترل بد آسم در چنین افرادی میباشد و ممکن است در هر فردی با هر نوع آسمی ایجاد شود. در اکثر موارد با درمان مناسب می توان بر این مشکل غلبه کرد اما در بعضی از بیماران این کار به سختی انجام میشود.

در چنین بیمارانی برگشت اسید معده به سمت مری (ترش کردن در هنگام خوابیدن) ممکن است باعث تحریک سینه و بروز حملات آسم شود و لازم است که مشکل آن ها نیز درمان شود ضمن بهتر است در هنگام خواب از متکاهای بلند استفاده کنند.

هم چنین لازم است بالش یا متکا ، لحاف، تشک ، پتو و حتی فرش زیر پا خوب تکانده و شسته شوند که عاری از مایت ها و گرد و غبار گردند.بعضی داروهای گشاد کننده برونش ها هم اغلب در کنترل و درمان علایم آسم شبانه مفید خواهد بود.

عوامل بروز آسم شغلی:

شايع ترين عوامل ايجاد كننده آسم شغلي عبارتند از: ايزوسيانات (چسب، عايق، كفپوش و…)، آرد (غلات، حبوبات، گندم، سويا و…)، لاتكس (دستكش هاي استريل و غيراستريل، عروسك سازي، بادكنک و…)، حيوانات (پروتیين هاي حيواني، تخم مرغ و…)، آلدهيدها (عايق سازی)، خرده چوب.

محیط زیست و آسم

ظهور عصر صنعتی و معادن و افزایش عوامل آلاینده محیطی از جمله فلزات سنگین سلامت بشر را تهدید می کند. این عوامل بر سیستم های مختلف بدن تاثیرات سو فراوانی می گذارند. تحقیقات نشان می دهند که سموم محیطی در پیدایش انواع بیماری های تنفسی اثر مهمی دارند. در این زمینه تحقیقات گسترده ای در جهان ادامه دارد و درصدد هستند با شناخت عوامل آسیب رسان تنفسی، این معضل را کنترل نمایند.

مطالعات نشان داده است که در کشورهاي توسعه یافته واقع در اروپا و آمریکاي شمالی به دلیل قوانین زیست محیطی سختگیرانه در طی سال هاي اخیر از سرعت افزایش آلودگی هوا به عنوان یکی از فاکتورهاي مهم تشدید آسم کاسته شده است، گرچه به دلیل چند عاملی بودن بروز آسم، بیماري آسم در این کشورها هنوز به عنوان یک مساله عمده محسوب می گردد. در کشورهاي در حال توسعه نسبت به کشورهاي پیشرفته به دلیل عدم اجراي صحیح قوانین زیست محیطی و همچنین رشد سریع شهرسازي، روند افزایش آلودگی هوا از سرعت بیشتري برخوردار است.

ایران به عنوان یکی از کشورهاي در حال توسعه در سال هاي اخیر با آلودگی هوا در بسیاري از شهرهاي بزرگ و صنعتی خود روبرو بوده است. مطالعات نشان می دهد که شیوع آسم نیز در بسیاري از شهرهاي ایران بیش از میزان متوسط جهانی است و روند رو به رشدي دارد.

علایم آسم

سرفه خشک و یا تحریکی
تنگي نفس
خس خس سينه و خشن شدن صدای تنفسی
افزایش فشار خون سیستولی
فرد احساس گرفتگی در قفسه سینه دارد
التهاب و افزایش ترشح مخاط در شب ها

پیشگیری از آسم

پرهيز از سيگار كشيدن و تماس با هرگونه دود سيگار و ساير مواد دخانياتی نظير قليان، پيپ، … به ويژه در دوران بارداري و سنين خردسالي
عدم استفاده از هرگونه دخانيات در محيط هاي شغلي و فضاي سربسته
پرهیز از قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا در فضاهای باز و بسته
كاهش هر نوع آلاینده در محيط هاي مسكونی
تغذيه انحصاري شيرخواران با شير مادر تا پايان۶ماهگي و ادامه تغذيه با شير مادر پس از شروع غذای کمکی
كاهش تماس كودكان خردسال مستعد آلرژي و آسم با مواد حساسيت زاي (آلرژن) استنشاقي مانند ذره هاي گرد و غبار، سوسك و حيوانات خانگی
کاهش وزن در افراد چاق
درمان درماتيت آتوپيك (اگزماي حساسيتي) در شيرخواران و كودكان به منظور پيشگيري از بروز آلرژي هاي تنفسي و آسم
درمان آلرژي هاي تنفسي فوقاني (آلرژي بيني و چشم)
دارو درماني متناسب با شدت آسم در بيمار
پرهيز اكيد از آسپيرين يا ساير انواع NSAIDs در بيماران حساس به آنها
درمان بیماری های همزمان مانند آلرژی بینی، سینوزیت، ریفلاکس معده جهت پیشگیری و کنترل بهتر آسم

درمان آسم

بعضی افراد مبتلا به آسم احتیاج به درمان ندارند، اگر از عوامل تحریک کننده دوری کنند. البته تعداد زیادی تحریک کننده وجود دارند ودوری از تمام آن ها بسیار مشکل است و برای همین معمولا درمان لازم می باشد.

حذف عامل یا عوامل مسبب آسم از محیط فرد مبتلا به آلرژی موفق ترین روش درمان محسوب می شود.

امروزه حملات آسم را می توان با داروهای زود اثر برطرف کرد. علاوه بر آن درمان های طولانی مدت و ماندگار نیز می توانند مانع حملات آسم گردند. راه حل فعلی برای درمان آسم دادن اطلاعات کافی به شما برای کنترل وضعیت هر روز خود همراه با پزشک تان می باشد و مهم ترین دیدگاه در مورد کنترل آسم استفاده دقیق از داروها و اندازه گیری مداوم و منظم وضعیت خود می باشد.

هدف تمام درمان های دارویی، برطرف کردن علایم و کاهش دفعات و شدت حملات آسم است تا این که دیگر نیازی به مشاهده حالات خطرناک ناگهانی و اضطراری و نباشد. حملات کشنده شدید به ندرت بدون هشدار و آگاهی به وجود می آیند و درک این تغییر مهم در حالات شما و انجام عمل مناسب به وسیله تنظیم شیوه درمان و یا ارتباط با پزشک برای جلوگیری از وقوع حمله الزامی است.

تغذیه، طب سنتی و آسم

افزایش چشمگیر شیوع آسم در بسیاری کشورها نشان می دهد که عوامل محیطی مرتبط با سبک زندگی امروزی نقش مهمی در سبب شناسی این بیماری دارد. تغییرات رژیم غذایی یکی از چندین عامل دخیل در ایجاد بیماری آسم است.

در طی دو دهه ی اخیر شواهد مبنی بر رابطه ی بین رژیم غذایی و آسم به طور قابل ملاحظه ای افزایش یافته است. نقش استرس اکسیداتیو به صورت سیستمیک و موضعی نیز در پاتوژنز این بیماری مطرح شده است. به هم خوردن تعادل میان اکسیدان ها و آنتی اکسیدان ها در ایجاد و کنترل علایم آسم نقش چشمگیری دارد.

آنتی اکسیدان ها و اسید های چرب ضروری مهم ترین اجزا رژیم غذایی می باشند که اثرات آنها بر بیماری آسم مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس تحقیقات اخیر رعایت الگوی غذایی سالم شامل مصرف کافی و متعادل میوه و سبزی، ماهی و غذاهای دریایی و انواع روغن های گیاهی نقش موثری در بهبود عملکرد ریوی و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به آسم دارد.

میوه ها و سبزی ها منابع غنی از آنتی اکسیدان ها همچون ویتامین C و کارتنوییدها هستند و نقش آنها در جلوگیری از آسیب اکسیداتیو بافتی و کاهش التهاب راه های هوایی گزارش شده است.

از طرفی طبق سند ملی توسعه فرابخشی مقدار مطلوب مصرف میوه و سبزی به ترتیب ۲۶۰و ۲۸۰گرم در روز باید باشد. این در حالی است که طبق بررسی های انجام شده میزان مصرف میوه و سبزی در خانوارهای شهری و روستایی ایران به ترتیب ۱۴۲ و ۲۲۹گرم در روز برآورد شده است.

روغن های گیاهی نیز جز ضروری رژیم غذایی و از منابع خوب ویتامین E، آنتی اکسیدان ها و اسیدهای چرب ضروری هستند که دریافت متعادل آن در راهنماهای رژیمی مورد تاکید قرار گرفته است. ماهی و غذاهای دریایی نیز از منابع عمده اسیدهای چرب ضروری امگا ۳ محسوب می شوند و نقش محافظتی آنها در بیماری های ریوی همچون آسم آلرژیک در برخی مطالعات گزارش شده است.

در طب رازی و سایر دانشمندان گذشته جهت درمان بیماری آسم بیشتر از گیاهان خلط آور استفاده شده است، به طور کلی در طب سنتی ایران و جهان گیاهان زیر به منظور درمان آسم بسیار مورد استفاده قرار میگرفته اند:

شیرین بیان: به صورت ترکیب با هندوانه ابوجهل
حب الرشاد (به نقل ابی بیطار از جالینوس)
میوه غار یا برگ بو: به صورت ترکیب با عسل
استوخدوس: به همراه دانه گشنیز، مرزنجوش به صورت جوشانده و صاف شده قبل خواب
اشقیل (عنصل): برگ آن به همراه عسل میل شود.
صعتر: همراه با انجیر جوشانده شود.
اکلیل الملک: به صورت جوشانده
عناب، به دانه، اثل و…

مبتلایان به اسم یا تنگی نفس باید همیشه قبل از سیر شدن از غذا دست بکشند و نباید بلافاصله بعد از غذا آب بنوشند و پس از دو ساعت بهتر است آب مصرف کنند. در نوشیدن آب نبایستی افراط کنند و تقلیل شرب لازم است.

بیماران مبتلا به آسم نبایستی بلافاصله پس از صرف طعام به خواب روند. اگر بتوانند در روز خواب نروند بهتر است. مالیدن سینه و پهلوها با کف دست یا با حوله به صورت ماساژ مفید است. این عامل در حکم بادکش است و اگر محل گفته شده را با کوبیده و نرم شده کف دریا ماساژ دهند بهتر است.

در صورتی که از از ماساژ ناراحت شوند می توانند محل های مذکور را با روغن یاسمین یا روغن گل شب بو ماساژ دهند و مالش بایستی به تدریج از ملایم شروع شده کم کم با قوت بیشتری ادامه داده شود. با آب جوشانده درمنه یا روغن آن نیز ماساژ مفید است. هم چنین بادکش و در بعضی موارد حجامت نیز موثر می باشد.

مبتلایان به تنگی نفس باید از یبوست طبع بپرهیزند و با خوردن ملينات طبع را لینت دهند (به قسمت مربوط به درمان یبوست مراجعه شود).

هوای بسیار سرد و بسیار گرم برای ریه مضر است اگر مزاج بیمار گرم و یا بیمار مبتلا به تب باشد هرچه زودتر در رفع آن بکوشد و از نسخه های زیر استفاده کند.

به عنوان درمان گل بنفشه و عصاره شیرین بیان از هر کدام ۱۰ گرم. غاریقون و کتیرا از هر کدام ۵ گرم. همه را نرم کوبیده، روزی سه قاشق مرباخوری میل کنید، یا اینکه پس از نرم کوبیده شدن داروها را با ۲۰۰ گرم عسل مخلوط و هر صبح، ظهر و شب هرمرتبه یک قاشق قاشق مرباخوری مصرف کنید.

مخلوط غاریقون ۱۰ گرم افتیمون ۱۵ گرم عسل ۲۵۰ گرم برای بیماران بسیار نافع است (که هر دو دارو را نرم کوبیده با عسل به کار برند).

پنج گرم زیره را نرم بسایید در نصف استکان سرکه حل کرده همه را در یک لیوان آب جوشیده ریخته روزی چهار قاشق غذاخوری میل کنید.

صدگرم گل زوفا را بجوشانید و آب صاف کرده آن را در ۲۵۰ گرم نبات ریخته و آن مقدار را به مدت ۲ هفته هر صبح، ظهر و شب هربار مقداری از آن مصرف کنید.

انجیر ۲۰ دانه، مویز ۵۰ گرم، تخم شنبلیله، گل زوفا و ریشه شیرین بیان از هر کدام ۱۵ گرم. ریشه ایرسا ۲۰ گرم. ریشه کرفس و ریشه بادیان از هر کدام ۱۰ گرم. تخم کرفس، تخم بادیان، تخم انجره، پودینه و فراسیون هر کدام ۱۵ گرم. پر سیاوشان ۲۰ گرم همه را نیم کوب کرده به ۲۰ قسمت مساوی تقسیم کنید سپس انجیرهای قطعه قطعه شده و مویز را به هر قسمت اضافه کرده و هر روز یک قسمت از آن را جوشانده صبح و عصر آبش را میل کنید.

هر روز دایم سه پستان را زیر زبان گذارید و آب آن را فرو برید و پس از نرم شدن دور هسته را بجوید و بخورید.

و هر روز بارهنگ، قدومه شیرازی، بالنگو و تخم مرو از هر کدام مساوی تمیز کرده و بجوشانید. و تا گرم است دانه، آب و لعاب آن را با هم یک استکان بخورید.

سریشم ماهی را در آب بجوشانید و حل شده آن را میل کنید.

مقدار زیادی به دانه را در آب جوش ریخته و در ۲۴ ساعت ۴۸ مرتبه و هر بار یک قاشق مرباخوری از لعاب آن را بخورید.

یک هفته ناشتا هر روز مقداری ریشه شیرین بیان پوست کنده را با مقداری تخم شلغم بجوشانید و آب صاف کرده آن را بخورید.

هر روز شیر خنک را به مقدار زیاد بخورید.

هر روز مرزه را با انجیر بپزید و بخورید.

همه روزه مویز بدون هسته را با خرمای سبز و گل گاوزبان بجوشانید و آب صاف کرده آن را بخورید.

هر روز مقداری شاخ و برگ مریم گلی را بسوزانید و دود آن را به بینی بکشید.

چند شب دوغ درست کنید و در هوای آزاد بگذارید و صبح ناشتا آب زرد روی آن را بخورید.

یک عدد به رسیده معطر را میان آتش بپزید و گرم گرم بخورید.

آب پیاز را بگیرید و با آب لیموی تازه مخلوط کنید و بنوشید.

هر روز آب شلغم، آب هویج، آب کرفس خام و آب لیمو را مخلوط کرده و بنوشید.

گل های شقایق را دم کنید و آب آن را با شکر شیرین کنید و بنوشید.

گوشت جوجه مرغ را با کره سرخ کنید و بعد آن را بپزید و بخورید.

برگ گزنه را با جوشانده جو بپزید و بخورید.

دو مثقال ریشه درخت فندق تلخ را بجوشانید و آب آن را بخورید.

براسیون را با انجير بجوشانید بعد آب آن را با عسل شیرین کرده و بنوشید.

راتیانج را دردهان بریزید و خوب بجوید و بخورید.

یک مثقال تنباکو را بکوبید. ۸ قسمت کنید و هر روز صبح ناشتا یک قسمت آن را بخورید.

تره را با جو بپزید و مانند سوپ بخورید.

زرده تخم مرغ را با بزرک و یا تخم کتان ساییده مخلوط کنید و بخورید.

رازیانه، پرسیاوشان و انجیر را با هم بجوشانید و آب آن را بخورید.

برگ نعناع و مسطکی رومی را با هم بکوبید و بخورید.

ریشه شیرین بیان ۵ مثقال، عناب ۴۰ عدد سه پستان ۳۰ عدد، انجیر ۴۰ عدد، گل زوفا، تخم ختمی، گل پنیرک، پرسیاوش و رازیانه از هر کدام ۲ مثقال همه را جوشانده و آب آن را صاف کنید و در يخچال نگه دارید و آن مقدار را هفت روز بخورید.

تخم مرو، تخم کاسنی، تخم خشخاش، به دانه و ریشه ختمی و مغز بادام شیرین را بکوبید و با آب میل کنید و هر روز ادامه دهید.

قاریقون، شهم حنظل، فراسیون، انزوت، بنفشه، شیرین بیان، بادیان، گل زوفا، تربد و زراوند همه را نیم کوب و با گلاب خمیر کنید. با آن قرص هایی بسازید به اندازه یک نخود و روزی ۶ قرص به تدریج میل کنید.

گل زوفا، ریشه ی شیرین بیان، پر سیاوش، اسطوخدوس هندی، ریشه ی اریسا، زراوند، افتیمون، گل گاوزبان، رازیانه، انیسون و آویشن شیرازی را جوشانده و صاف کنید. بعد کمی سکبینج و کمی پیاز عنصل و مقداری قاریقون را نرم و با عسل مخلوط کنید سپس به آن جوشانده اضافه کرده و روزی سه قاشق مرباخوری از آن را به نوبت میل کنید.

جعفری خشک کرده را بکوبید و صبح ناشتا در شیر گرم بریزید و بخورید.

یک قاشق غذاخوری رازیانه را در یک فنجان آب گرم ۱۰ دقیقه دم کنید. آب آن را با عسل شیرین و هر روز پس از هر غذا یک فنجان بخورید.

یک قاشق چای خوری تخم کاهو را در یک فنجان آب بجوشانید. آب آن را صاف کرده و بخورید.

هر روز تخم بالنگو، تاجریزی، خارخاسک 2 بنفشه و تاج خروس از هر کدام ۱ مثقال همه را با هم مخلوط و بجوشانید. آب آن را صاف کنید و ۴مثقال شکر تیقال پاک کرده و ساییده شده را داخل آن بریزید و به مرور بخورید.
گل زوفا، گل بنفشه، گل نیلوفر، گل پنیرک، قرقات، کاکل ذرت، شکر تیقال تمیز شده و برگ اوکالیپتوس از هر کدام ۱ مثقال را باهم مخلوط و بجوشانید. سپس آن را صاف کنید. سه روز صبح ناشتا آب آن را بخورید.

ده گرم پیاز عنصل را خرد کنید و با یک سیر قاریقون و چهار استکان سرکه در ظرفی چینی یا لعابی ریخته و ۴ روز بماند (البته درب آن بسته باشد) بعد بجوشانید و آن را صاف کنید. هم وزن صاف کرده آن عسل اضافه شود و کمی حرارت داده تا مخلوط شود. در شیشه ای نگه دارید و هر روز صبح ناشتا یک قاشق مرباخوری از آن را در یک استکان چای مخلوط کرده و بخورید و ۴۰ روز ادامه دهید به کلی بهبود می یابید.

مغز ریشه شیرین بیان را با برگ توت فرنگی بجوشانید و بخورید.

سوخته تریاک را با پیه بز مخلوط و هر شب سینه را با آن چرب کنید.

مغز وسط برگ های کلم را با تعدادی مغز بادام شیرین بجوشانید تا دو سوم آب آن بخار شود بعد مقداری نیشکر به آن اضافه کنید و روزی دو استکان صبح و عصر بنوشید.

شصت گرم ریشه سنبل الطیب را در یک لیتر آب گرم یک روز بخیسانید بعد صاف کنید. آب آن را با عسل شیرین و قبل از هر غذا یک فنجان بخورید.

موقع حمله آسم برگ های آویشن را دم کنید و آن را صاف کرده و بنوشید، یا از شربت توسیان استفاده کنید.

ده گرم زرشک را بکوبید و در یک لیتر آب خیس کنید. بعد از دو ساعت در پارچه ای ریخته با فشار آبش را بگیرید. سپس آب آن را با شکر مخلوط و بجوشانید تا نصف شود. هر روز دو یا سه بار چند قاشق آب آن را در یک لیوان آب مخلوط و بخورید.

ده گرم برگ خشک سوسنبر را در یک فنجان آب جوش ۱۲ دقیقه دم کنید. آب آن را با عسل شیرین و بنوشید و در هر روز چهار مرتبه تکرار کنید.

هر روز صبح آب پیاز را با شیر مخلوط کنید و بخورید.

هر روز صبح دو حبه سیر را در یک فنجان شیر بجوشانید و تا گرم است بخورید.

وسط یک شلغم را سوراخ و گود کنید. در آن شکر بریزید و مدتی بماند وقتی به آب افتاد آب شکر را بخورید.

در هر ساعت یک لیوان آب پرتقال را با کمی آب لیمو مخلوط و بنوشید. در این مدت از خوردن گوشت، چربی، برنج، سیب زمینی و تخم مرغ کاملا بپرهیزید. ولی در صورتی که خواستید چیز دیگری هم به عنوان درمان بخورید مقدار کمی عسل یا شکر سرخ را با آب مخلوط و میل کنید. این کار را تا بهبودی کامل ادامه دهید.

مغز ناخنک، انیسون، انجره، گل زوفا، شنبلیله و گل بنفشه را بجوشانید. صمغ عربی ساییده شده را روی آب صاف کرده آن بپاشید و بنوشید.

پودر عصاره شیرین بیان و پودر بادیان را به نسبت مساوی مخلوط و به مدت ۳۰ روز صبح، ظهر و شب قبل از هر غذا یک قاشق چای خوری از آن را با آب میل کنید.

پودر عصاره شیرین بیان را با شکر و کمی آب بپزید تا بسیار سفت شود. بعد از سرد شدن آن را به وسیله دست های خود به صورت گلوله هایی به شکل دانه های تسبیح درست کنید و در ظرفی نگه دارید. به طور مداوم یکی از آنها را در دهان نگه دارید تا به مرور آب شده و تمام گردد، یا یک قطعه رب اصل سوس را در دهان نگه دارید تا تمام شود.

هفت مثقال اسفند را در یک لیوان آب بجوشانید. آب صاف کرده آن را درروغن کنجد و یا عسل مخلوط کنید و به مدت یک ماه به مرور آن را بخورید.

سنا، صمغ عربی، کتیرا پیچ، تخم مرو، تخم بزرگ سفید، نشاسته، قدومه، به دانه، تخم شربتی، سه پستان، پوست هلیله زرد، هلیله سیاه، آمله مقشر، ریوند چینی، سنامکی، گل سرخ، انقوزه، انجدان رومی، سکنجبین، گل خطمی سفید، گل پنیرک، گل بنفشه، بالنگو، کوکنار، کاکنج، تاجریزی، مسطکی رومی، عصاره شیرین بیان، کندر، تخم خشخاش، تخم خرفه، تخم گشنیز، تخم کاهو و تخم کاسنی، از هر کدام ۱ مثقال کوبیده و با کمی آب آن را خمیر و قرص هایی به اندازه نخود بسازید هر روز صبح، ظهر و شب هر بار دو قرص با هم میل کنید.

ضمنا برای بهبود بیماری آسم باید از دخانیات، گرد و غبار، سرما و استحمام در آب سرد پرهیز کنید و از خوراکی های زیر بیشتر استفاده کنید.

آب انار شیرین، پرتقال، آب هویج، توت فرنگی، گیلاس، لیمو شیرین، مغز خیار، آب زردک، سیب درختی، پالوده سیب سرخ با عسل، آب به، سیر، پیاز، ترب سیاه، تره فرنگی، کاهوی پخته، آش کدو با گشنیز، آش جو با تره، والک، کرفس، آب دم کرده گزنه، شنبلیله کوبیده با عسل، مخلوط برگ نعناع با مسطکی رومی، اسفناج، ریحان، نعناع، پونه، شوید، سوپ سیر، جوانه گندم، آب دم کرده هزار چشم، شربت زرشک، سنجد، آب دم کرده سنبل الطیب، انقوزه، پاچه گوسفند، آب جوشانده شکر تیقال، کمی بادام تلخ با نشاسته، شیر خشت، آب دم کرده تخم کاسنی، عصاره شیرین بیان، شلغم پخته، آب دم کرده ثمره چنار، شربت به، تمرهندی، آب دم کرده شنبلیله با پرسیاوش، آب دم کرده قهوه، سرکه گرم با عسل، آب دم کرده تخم گشنیز.