برنجاسف و هر آنچه از آن می خواهید

نام فارسی: برنجاسف

نام های علمی: .Artemisia vulgaris L

نام انگلیسی: Mother Wort ،Mugwort

نام فرانسوی: Herbe aux cent gouts ،Ceinture de St. Jean ،Armoise commune

نام آلمانی: Mugwurz ،Gemeiner beifuss

نام ایتالیایی: Canapaccia ،Assenzio delle siepi ،Erba di S. Giovanni. Amarella

نام عربی: شویلا، حبق الراعی، برنجاسف

نام اصلی این گیاه به فارسی برنجاسپ است که در عربی برنجاسف خوانده می شود. برنجاسب هم به آن اطلاق می شود. برنجاسف گیاهی از تیره کاسنی و علفی است و ارتفاع آن به ۸۰ سانتی متر تا ۱.۵ متر می رسد. دارای طعم تلخ و بوی قوی است که به حالت خودرو و به حد وفور در کنار جاده ها، اراضی بایر و در دشت ها، تا ارتفاعات متوسط نواحی مختلف اروپا، آسیا و ایران می روید.

ریشه دراز به قطر یک سانتی متر و ساقه ای راست و استوانه ای شکل، به رنگ سبز نقره ای، گاهی مایل به قرمز و پوشیده از تارهای ظریف و مایل به سفید دارد. برگ های آن دارای بریدگی های عمیق و تقسیمات نامساوی و منتهی به نوک تیز به پهنای ۳ تا ۶ میلی متر است.

از مشخصات آن این است که سطح بالایی پهنک آن سبز رنگ و سطح زیرین آن، مایل به سفید پنبه ای است و این خود در تشخیص گیاه کمک موثر می نماید. کاپیتول های کوچک و متعدد آن که در فاصله ماه های تیر و شهریور ظاهر می گردد، شامل گل هایی به رنگ زرد مایل به قرمز، احاطه شده در انولوکری مرکب از براکته های پوشیده از تارهای سفید پنبه ای است. گل های میانی کاپیتول ها عموما نر – ماده ولی گل های کناری، ماده هستند.

میوه اش فندقه، استوانه ای شکل، صاف و منتهی به یک برجستگی مسطح در ناحیه راس است. برگ های این گیاه را معمولا قبل از گل دادن و سرشاخه گلدار آن را در فاصله ماه های تیر و مرداد ولی ریشه و ریزوم آن را در پاییز چیده و به دقت خشک می نمایند. قسمت مورد استفاده برنجاسف ، ریشه، برگ، سرشاخه های گلدار و تمامی قسمت های گیاه می باشد که همگی تلخ می باشند و به صورت تازه و خشک مورد استفاده است.

ترکیبات شیمیایی برنجاسف

سرشاخه گلدار و برگ این گیاه دارای موسیلاژ، رزین، قند، اینولین، ۰.۲۰ درصد اسانسی به وزن مخصوص ۰.۹۷۰، مرکب از سینئول، تویون، تانن ها و شیره های تلخ است.

خواص درمانی و طبیعت برنجاسف

طبیعت گیاه برنجاسف خیلی گرم و خشک است. در طب سوزنی و به خصوص در فتیله گذاری از برنجاسف استفاده می شود. به این صورت که آن را در مواقع خاص طب سوزنی بر روی بدن می سوزانند و از گرمای به دست آمده از آن برای تحریک جریان گردش خون، به منظور جلوگیری از حساسیت و برای درمان بیماری یا بی حس کردن موضع استفاده می کنند.

مقوی معده و ضد تشنج است و برای درمان ناراحتی‌های عصبی، بی خوابی، ناراحتی های زنانه استفاده می شود. کسانی که بیش از حد عرق می کنند از دم کرده برنجاسف استفاده کنند. بخور گیاه برنجاسف برای درمان سرماخوردگی و نزله‌های دماغی و دود آن برای درمان آسم موثر است. فراورده های این گیاه در برقراری قاعدگی، رفع سرگیجه و درمان حالات اضطرابی که در موارد بروز یک هیجان پیش می آید و با بی حالی و عرق سرد همراه است و همچنین رفع سوء هاضمه، اثرات مفید ظاهر می کند.

دم کرده ریشه این گیاه اثر مقوی بر دستگاه هضم دارد و در کم خونی و ضعف عمومی، اثر مفید ظاهر می کند. اطبای قدیم برنجاسف را در رفع اختلالات منشا عصبی مانند استفراغ ها، داء الرقص، دردهای عصبی، صرع و هیستری مفید می دانستند.

(داء الرقص یک بیماری ارثی است که با حرکات عجیب و غیر قابل مهار؛ شکلک در آوردن، ابهامات تکلمی و نهایتا زوال عقلی مشخص می شود. عبارت داء الرقص از شیوه گام برداشتن این بیماران گرفته شده است که گاهی به نظر می رسد شبیه یک نوع رقص عجیب است. شروع علایم معمولا در میانسالی بروز می کند و همواره بیماری سابقه خانوادگی دارد. درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد)

اسانسی که از سرشاخه های برنجاسف به دست می آید، نرم کننده و ضدعفونی کننده‌ جهاز هاضمه و ضد انگل است. برای پوست‌های آلرژی زا و صدمه دیده می توان از تهیه کرمی از برنجاسف استفاده کرد. کرم و صابون برنجاسف از چین و چروک پوست جلوگیری می کند.

نسخه های دارویی برنجاسف

برای تسکین درد نقرس، مفاصل و رماتیسم ۲۰ تا ۴۰ گرم برگ و گل برنجاسف را در وان حمام بریزید، سپس به مدت ۲۰ دقیقه در آب گرم آن استراحت کنید.
برای پیچ خوردگی و رگ به رگ شدن، برگ های برنجاسف را بکوبید و به صورت ضماد در محل درد بگذارید و هر ۸ ساعت آن را تعویض کنید. یا برگ برنجاسف را در سرکه خیسکنید و در محل درد بگذارید.
برای نرم و لطیف شدن پوست دست و صورت، ۱۵ گرم گل و برگ برنجاسف را با ۱۵ گرم گل ختمی در یک لیتر آب خیس کنید، بعد ۱۵ دقیقه آن را بجوشانید، سپس آن را صاف و دست و صورت را با این محلول بشویید.
برای رفع سنگ مثانه، ۲۰ گرم برنجاسف را در یک لیتر آب جوش به مدت ۱۵ دقیقه دم کنید و هر ۴ ساعت یک لیوان، به مدت ۳ روز بنوشید.
خشک شده گیاه برنجاسف را دود کنید و دود آن را استشمام کنید. برای تسکین تنگی نفس و آسم مفید است.
برای درمان گلو درد، ۱۵ گرم برنجاسف را در یک لیتر آب دم کنید و به مرور بنوشید و آب جوشانده‌ آن را کم کم غرغره کنید.
برای شستشوی زخم و جراحت، ۳۰ گرم تخم برنجاسف را در یک لیتر آب سرد بریزید، سپس حرارت دهید تا به جوش آید،۲۰ دقیقه آن را دم و سپس صاف کنید. آن گاه یک قاشق مرباخوری نمک به آن اضافه و صبح و شب کمپرس کنید.
برای دفع انگل ۳۰ گرم برنجاسف را در یک لیتر آب جوش به مدت ۲۰ دقیقه دم کنید، سپس صبح، ظهر و شب قبل از غذا یک فنجان بنوشید.

براى بند آوردن انواع خون ريزى، از جمله خون ريزى از بينى مفيد است. هر روز مقدار ۱۰ گرم خشک آن را دم و صاف‌ كنید و آب صاف شده آن را بنوشيد.
برای تسکین سر درد، گیاه تازه برنجاسف را له كنيد و به صورت ضماد روی سر بگذارید.
جهت برقراری قاعدگی و رفع سرگیجه از دم کرده ۱ تا ۱.۵ درصد سرشاخه گل دار (مدت دم کردن ۱۰ دقیقه)، به مقدار ۳ فنجان در روز استفاده کنید.
برای رفع اختلالات عصبی، ۱۵ گرم گرد ریشه برنجاسف را در ۳۰ گرم گرد قند مخلوط کنید، به مقدار یک قاشق چای خوری، ۴ مرتبه در روز میل نمایید.
برای بازشدن قاعدگی می توانید در ۱۰ روز متوالی، از شیره تازه گیاه به مقدار ۳۰ تا ۸۰ گرم به صورت ناشتا استفاده کنید.
استفاده از شيره‌ شاخه‌ های تازه و سبز يا آب جوشانده‌ خشک شاخه های برنجاسف در استعمال خارجى براى معالجه‌ التهاب مهبل مصرف مى‌شود.
مقدار ۱۰ گرم از گل برنجاسف را دم كنيد و آب صاف كرده‌اش را بنوشيد و در آب دم‌ كرده‌ آن نیز می توانید بنشينيد. براى رفع بند آمدگى ادرار و عادت ماهيانه و باز كردن دهانه رحم و تسهيل تولد و اخراج جنين و مشيمه و پاک كردن جراحت‌های رحم و رفع ورم آن بسيار موثر است.
براى كشتن اقسام كرم معده و كرم كدو، مقدار ۸ گرم از گل برنجاسف را نرم بساييد و با عسل مخلوط نموده و بخوريد.
بخور گل برنجاسف در بينى براى رفع زكام و امراض دماغى موثر مى‌باشد.

برنجاسف را مخلوط با گیاهان دیگر می توان به شرح زیر مورد استفاده قرار داد:

در مواقع قطع حالت قاعدگی می توان دم کرده مقدار ۱ تا ۱.۵ درصد سرشاخه گل دار گیاه را، به مقدار ۳ فنجان در روز و به مدت ۱۰ روز قبل از وقوع قاعدگی مصرف کرد. اگر این دم کرده با افزودن مقداری پونه Mentha pulegium و Artemisia abrotanum تهیه شود، اثر قطعی تر ظاهر می کند.
در موارد قطع حالت قاعدگی می توان مقدار ۲ گرم از ساقه گل دار و برگ دار گیاهانی مانند برنجاسف، بابونه، بادرنجبویه، Marrubium vulgare، سداب، افسنطین و همچنین کاپیتول گل همیشه بهار را با یک دیگر مخلوط نموده و دم کرده ای در یک لیتر آب از آن ها تهیه کرد. مقدار مصرف این دم کرده، ۳ فنجان در شبانه روز در فاصله بین غذاهاست.
برای تسکین درد و ناراحتی ها در قاعدگی های دردناک از دم کرده مخلوط ۳۰ گرم کیسه کشیش و برنجاسف در یک لیتر آب، به مقدار ۲ فنجان در روز می توان استفاده کرد. به علاوه مقدار دفع را اگر زیادتر از معمول باشد کم می کند.

باید توجه داشت که گیاه برنجاسف و یا فراورده های آن، زیادتر از مقادیر درمانی، مصرف نگردند زیرا ایجاد مسمومیت می نمایند.

بهداشت پوست با برنجاسف

از مخلوط کردن ۱۵ گرم برگ و گل های برنجاسف با ۱۵ گرم برگ و گل پنیرک یا ختمی که به مدت ۱۵ دقیقه در یک لیتر آب جوشیده باشند، محلولی به دست می آید که پس از صاف کردن، اگر به ملایمت به پوست دست مالیده شود و یا دست ها را در داخل محلول، به مدت کوتاهی نگه دارند، در لطافت پوست دست ها اثرگذاری مفیدی دارد.
از جوشانده ۳ درصد برگ و گل برنجاسف، که با جوشاندن به مدت ۱۵ دقیقه در یک لیتر آب به دست آمده باشد نیز می توان همان نتیجه فوق را گرفت.
از مخلوط برگ و گل های برنجاسف با برگ و گل پنیرک، کرم هایی ( با حالت روان) تهیه می شود که در نرم نگه داشتن پوست دست و تامین لطافت آن ها موثر واقع می شود.
در استعمال خارجی، حمام این گیاه که با وارد کردن ۲ تا ۳ مشت گیاه تازه در آب گرم تهیه می شود، در رفع رماتیسم، نقرس، خستگی اعضای سافله و باز شدن قاعدگی موثر است.

نحوه مصرف ‌برنجاسف

این گیاه را به صورت دم کرده، به مقدار ۱ قاشق مرباخوری و به صورت نیم کوب در یک فنجان آب جوش به مدت ۱۰ دقیقه، ۲ تا ۳ بار در روز مصرف می کنند.
برای تهیه دارو سرشاخه های گل دار آن را جمع آوری و خشک می کنند.

محل رویش برنجاسف

محل رشد برنجاسف این گیاه از تیره کاسنی در نواحی شمالی ایران در مناطق گرگان، رامسر، آذربایجان در۲۰ کیلومتری جنوب رضاییه و در ارتفاع ۱۶۰۰ متری کاظم لو است.

عوارض جانبی، موارد احتیاط و منع مصرف ‌برنجاسف

براى كليه مضر است. به علت سمی بودن تویون موجود در اسانس گیاه برنجاسف، باید در مقدار و مدت مصرف آن احتیاط کرد. مصرف زیاد برنجاسف ممکن است مسمومیت و اسپاسم‌‌های صرعى ايجاد مى‌كند.