آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر 21 
نام فارسی: آرگان ، آرقان
نام علمی: .Argania Sideroxylon Roem. et Schult
نام فرانسه: Olivier de Maroc، Bois de fer، Argan
نام آلمانی: Arganbaum
نام انگلیسی: Maroc Iron wood، Argan tree
نام ایتالیایی: Albero lego ferro
نام عربی: ارجان، ارقان (Arqan)
آرگان درختی کوچک از تیره ساپوتاسه، زیبا، دارای ظاهری شبیه درخت زیتون و ارتفاعی حداکثر ۶ متر است. از مغز دانه آن روغن آرگان Huile d’Argan استخراج می شود که در مراکش به مصرف تغذیه می رسد. میوه این درخت، به بزرگی یک زیتون درشت، به رنگ سبز مایل به زرد و دارای خطوط قرمز پس از رسیدن است.
روغن حاصل از مغز دانه گیاه آرگان دارای اسیدهای چرب مركب از اسید اولئیک به مقدار ۲۵ درصد، اسید پالمیتیک، اسید استئاریک به مقدار ۱.۵ درصد و اسیدهای لینولنیک و آراشیدیک است. وزن مخصوص این روغن در گرمای ۱۵ درجه، بین ۰.۹۱۷ تا ۰.۹۱۹، اندیس صابونی آن بین ۱۸۹ و ۱۹۳ و اندیس ید آن بین ۹۲ تا ۱۰۲ است. به مصارف درمانی نمی رسد. گیاه آرگان در ایران نمی روید.
از دانه .Bassia longifolia L که در مدرس، سیلان و سواحل مالابر می روید، ماده ای به نام Beurre d’Illipt استخراج می شود که دارای ۵۰ درصد ماده روغنی است. بومیان محل، از روغن دانه این گیاه برای تغذیه استفاده می کنند و به علاوه آن را به پوست بدن خود می مالند.
از دانه .Bassia latifolia Roxb نیز نوعی ماده روغنی در هند تهیه می شود که مصارفی شبیه روغن گیاه قبلی دارد و به Beurre de Mohwra موسوم است.
از دانه .Bassia latifolia butyracea Roxb، نوعی ماده روغنی به نام Beurre de Ghee تهیه می شود که به مصرف تغذیه می رسد.
گیاهان مفید دیگری نیز وجود دارند که علاوه بر اثر درمانی، از میوه های خوراکی و یا دانه های روغن دار آن ها به شرح زیر استفاده به عمل می آید:
.Synsepalum dulcificum (Schum.) Daniel، گیاهی است بوته مانند و دارای ساقه چوبی که در نواحی غربی و مرکزی افریقا می روید. میوه اش که به ميوه معجزه (Fruit miracle) موسوم است، به صورت سته و به رنگ قرمز می باشد. از آن، نوعی ماده پروتئینی به نام میرا کولین (miraculine)، با طعم بسیار شیرین به دست می آورند که احتمالا به وزن ملکولی ۴۴۰۰۰ است. قسمت گوشت دار و لعابی میوه، در آغاز بدون طعم می باشد ولی اگر جویده شود، طعم ترش و سپس بسیار شیرین پیدا می کند که ۲۰ – ۳۰ دقیقه دوام دارد.
میراکولین (Miraculine)، که نخستین بررسی آن توسط Inglette و همکارانش صورت گرفت، استخراج و تصفیه آن بعدا توسط محققین مختلف انجام شد. درباره تبدیل طعم ترش میوه به طعم شیرین، نظریه های متفاوتی وجود دارد که یکی از آن ها چنین است که میوه اصولا طعم ترش دارد ولی بر اثر جویدن و پایین آمدن pH، این تغییر در آن ظاهر می شود. میراکولین. در آغاز در کشور سوئد، جنبه تجارتی پیدا نمود ولی بعدا جمع آوری شد زیرا بیم آن می رفت که ماده مضری باشد. از میراکولین می توان به عنوان یک عامل شیرین کننده استفاده به عمل آورد.
.Lucuna glycyphloea Mart.، Chrysophyllum glycyphloeum Casar، گیاهی است که در برزیل می روید و پوست ساقه آن که به صورت قطعات مسطح، شکننده و به ضخامت ۱.۵ – ۲ میلی متر، در معرض استفاده قرار می گیرد. فاقد بو و دارای طعم قابض – تلخ و کمی شیرین مزه است. سطح خارجی آن، حالت خشن، رنگ قهوه ای و لکه هایی به رنگ های سفید و سیاه دارد. دارای ۷ – ۸ درصد تانن، یک ماده رنگی به نام اسید روبی نیک (acide rubinique)، گلیسرین (۱ – ۲ درصد)، یک ماده تلخ، اسیدهای مالیک، پکتیک و املاح مختلف است.
از نظر درمانی به علت دارا بودن تانن، اثر قابض دارد و مصرف آن در رفع اخلاط خونی (Hemoptysie)، خون روی در فواصل قاعدگی، ضعف معده، درمان اسهال های ساده، اسکوربوت و رفع ترشحات مهبلی، موثر ذکر شده است. در دباغی مصرف دارد. از پوست این گیاه که Mont sia نام دارد، عصاره ای تهیه می شود که از آن در تهیه شربت، پماد، تنطور و قرص استفاده می گردد. مقدار مصرف عصاره خشک آن، ۰.۲۰ تا ۲ گرم در روز است.
نوع دیگر آن .Chrysophyllum cainito L است که در آنتیل می روید و در نواحی مختلف امریکا پرورش می یابد. درختی به ارتفاع ۱۰ – ۱۵ متر، دارای گل های کوچک و سفید رنگ و میوه مدور به بزرگی یک گوجه تا یک سیب است. دانه خوراکی دارد به مصارف تغذیه می رسد و از آن مربا و کمپوت تهیه می شود.
.Lucuna mammose Gaertn، درختی است به ارتفاع ۲۵ متر که در آنتیل می روید ولی امروزه در غالب نواحی حاره پرورش می یابد. برگ های آن بیضوی، بی کرک، دمبرگ دار و میوه آن به صورت سته، به رنگ قهوه ای قرمز، به درازای ۸ تا ۲۰، به پهنای ۶ تا ۱۲ سانتی متر و محتوی ۶ تا ۸ دانه به رنگ قهوه ای یا زرد است. دانه اش معادل ۵۰ تا ۶۰ درصد، اندوخته مواد روغنی دارد که پس از استخراج، به حالت روان و دارای وزن مخصوصی بین ۰.۹۱۰ تا ۰.۹۱۳ در گرمای ۲۵ درجه است. اندیس انکسار روغن در گرمای ۲۵ درجه، بین ۱.۴۶۵۲ و ۱.۴۶۹۰ اندیس صابونی شدن بین ۱۸۸ و ۱۹۰ و اندیس ید آن بین ۷۰ تا ۷۴ می باشد.
مقدار درصد اسیدهای چرب اشباع شده آن ، ۲۱ تا ۳۷ درصد است که آن را اسید استئاریک تشکیل می دهد. اسیدهای چرب اشباع نشده آن عبارت از اسید اولئیک به مقدار ۳۷ تا ۵۳ درصد و اسید لینولئیک به مقدار ۱۲ تا ۲۴ درصد است. میوه این گیاه، خوراکی و دارای طعم مطبوع مشابه ازگیل ولی بسیار شیرین است. روغن حاصله از دانه آن، از بهترین روغن های خوراکی است. بویی مشابه روغن بادام و طعمی ملایم و مطبوع دارد. از این روغن می توان در صابون سازی استفاده به عمل آورد.
.Omphalocarpus procerus Gaertn، در نواحی حاره افريقا می روید و دانه اش جهت رفع دل پیچه و ناراحتی های هضمی به کار می رود. بعضی از انواع گیاه اخیر که عموما در نواحی حاره افریقا می رویند، میوه محتوی دانه های روغن دار می باشند.
