نام فارسی: تاج الملوک
نام علمی: .Aquilegia vulgaris L
نام انگلیسی: Lady’ s slipper، Commnon C.، Columbine
نام فرانسوی: Cornette ،Aiglantine ،Gant de Notre – Dame ،Ancolie commune
نام آلمانی: Gemeine akelei
نام ایتالیایی: Fiore capuccio، Aquilina volgare، Guanta della madonna
نام عربی: اخیلیا (Akhilya)
تاج الملوک ، گیاهی پایا و به ارتفاع ۳۰ تا ۸۰ سانتی متر، از تیره آلاله است. برگ های نازک، نسبتا پهن، به رنگ سبز – قهوای و یا سبز تیره دارد. سطح بالایی پهنک برگ آن غبارآلود به نظر می رسد. گل های آن زیبا، نامنظم و به رنگ های مختلف ارغوانی و آبی (گاهی سفید) است. دمگل آن ابتدا حالت خمیده دارد، به صورتی که گل به صورت واژگون بر روی آن قرار می گیرد ولی پس از تشکیل میوه، از این حالت خارج شده و وضع ایستاده پیدا می کند. میوه آن فولیکول و پوشیده از کرک های کوچک نزدیک به هم است.
ترکیبات شیمیایی تاج الملوک
تمام قسمت های گیاه به خصوص میوه دانه دار آن، دارای مقدار جزیی از نوعی گلوکزید مولد اسید سیانیدریک است. در دانه اش علاوه بر گلوکزید گفته شده، مواد چرب، امولسین و دیاستازهای مختلف نیز یافت می شود.
خواص درمانی تاج الملوک
تاج الملوک در گذشته به عنوان مدر، معرق، ضد اسکوربوت و آرام کننده به کار می رفته و در مصارف خارجی نیز به عنوان التیام دهنده زخم ها و رفع خارش مصرف داشته است. چون دانه آن اثر تصفیه کننده خون دارد، در بیماری های جلدی مزمن، Impetigo و اگزماهایی که پس از خشک شدن لکه های شیری رنگ در پوست ایجاد می کند، می تواند مورد استفاده قرار گیرد.
بعضی از دانشمندان آن را در رفع یرقان، موثر ذکر کرده اند. در گذشته از شربتی که از گل های این گیاه تهیه می شد، برای آرام کردن سرفه در برونشیت و سل استفاده می شده است.
نسخه های دارویی تاج الملوک
چهار گرم گل را در ۳۰ گرم الکل (الکل اتیلیک یا اتانول)، به مدت چند روز خیس کرده، بعد از صاف کردن آن، یک قسمت از محلول را با دو قسمت آب و ۲ قسمت قند، مخلوط کرده و هر ۳۰ تا ۵۰ گرم از آن را در طول یک روز، به مرور مصرف کنید. برای تسکین سرفه در بیماری سل و برونشیت بسیار مفید است. در استعمال خارجی برای رفع خارش پوست، التیام زخم و انواع اگزما به صورت ضماد استفاده می شود. برای درمان یرقان، ۴ تا ۵ گرم تخم تاج الملوک را، در یک لیتر آب جوش، دم کنید و آن را بنوشید.
محل رویش تاج الملوک
گیاه تاج الملوک از تیره آلاله، در جنگل های دارای نور کافی، در دامنه ها و فواصل تخته سنگ ها، در دشت های سایه دار و به خصوص اگر جنس زمین آهکی باشد، به حالت خودرو می روید. در اروپا، آن را در ارتفاعات کشور فرانسه و در آسیا در بعضی مناطق معتدله می توان یافت. تاج الملوک در نواحی جنوب شرقی ایران (بلوچستان)، دامنه های البرز، آذربایجان و همدان نیز می روید. این گیاه و گونه های زینتی دیگر آن در ایران به نام تاج الملوک موسوم هستند.
عوارض جانبی و موارد احتیاط تاج الملوک
اعضای مختلف گیاه تاج الملوک ، به علت داشتن گلوكزید مولد اسید سیانیدی ممکن است، مسمومیت ایجاد کنند. به همین دلیل، مقادیر مصرفی آن باید طوری باشد، که ایجاد خطر نکند.