آپاندیس

آپاندیس یک زائده کوچک است که به بخشی از روده بزرگ وصل است و در قسمت پایین و راست شکم قرار دارد. اغلب آپاندیس ها به طول 5-6 سانتی متر هستند. آپاندیس عضوی ایمونولوژیک بوده که در ترشح ایمونوگلوبولین ها بویژه نوع A شرکت می کند هر چند آپاندیس یک جزء صحیح از سیستم بافت لنفاوی گوارشی است اما عملکرد آن حیاتی نبوده و آپاندکتومی (در آوردن آپاندیس) با تظاهر نقص ایمنی همراه نیست.

آپاندیسیت حاد یا التهاب زایده آپاندیس هنوز شایع ترین بیماری حاد در جراحی می باشد. این بیماری در دهه دوم و سوم زندگی شیوع بیشتری دارد. آپاندیسیت حاد به طور عمده براساس شرح حال و یافته های بالینی تشخیص داده می شود و به کمک یافته های آزمایشگاهی و رادیولوژیک تشخیص آن تقویت می گردد. تخمين زده مي شود كه تشخيص صحيح آپانديسيت در بيماران آپاندكتومي شده بين 76 تا 92 درصد مي باشد.

تأخير در تشخيص باعث افزايش عوارض و مرگ در بيماران مي شود. از سوي ديگر در حدود 8 تا 25 درصد بيماران آپاندكتومي شده دچار آپانديسيت نبوده اند كه اين مسأله خود مشكلات تازه اي را از قبيل امكان چسبندگي هاي بعد از عمل، هزينه هاي اقتصادي و اجتماعي، از دست دادن روزهاي كار بيمار و… به بيمار و اجتماع تحميل مي كند. استفاده از سونوگرافي، باريم انما، لاپاراسكوپي و سيتي اسكن دقت تشخيص را بالا برده اند.

به طور مثال لاپاراسكوپ در زنان جوان در سنين باروري كه تشخيص آپانديسيت در آنها قطعي نيست ارزش بالايي دارد، مزاياي آن كاهش عفونت، درد كمتر، كاهش مدت بستري و نتايج بهتر از نظر زيبايي است. در صـورت عدم تشخیص صحیح و اقدام درمانی مناسب، آپاندیس ملتهب می تواند سوراخ یا پاره شود و موجب بروز عوارض و حتی مرگ گردد. در آپاندیسیت حاد ساده، احتمال ابتلا به عوارض 3 درصد و احتمال مرگ و میر 6/0 درصد است.

علت آپاندیسیت:

انسداد مجرای آپاندیس، عامل ایجاد کننده ی التهاب در آپاندیسیت حاد می باشد. علت متداول انسداد آپاندیس، سنگ های مدفوعی است و علل با شیوع کمتر شامل: هایپرتروفی بافت لنفوئیدی ، باریم تغلیظ شده از مطالعات رادیولوژی قبلی، تومورها و دانه ی سبزیجات و میوه جات و انگل های روده ای است.

آپاندیسیت حاد و مزمن:

اگر درطی چند ساعت علائم بیمار تشدید یافته، تشخیص آپاندیسیت حاد محرز تر می شود. پس از تشخیص آپاندیسیت حاد، درمان این بیماران آپاندکتومی (برداشتن آپاندیس) می باشد. درصورت عدم تشخیص به موقع و تاخیر در درمان، عوارضی چون پرفوراسیون آپاندیس و حتی مرگ و میر بیمار را تهدید خواهد نمود. از طرفی عدم مراجعه به موقع و مصرف داروهاي مسکن و آنتی بیوتیک احتمال بروز عوارض را بیشتر خواهد کرد. بروز عوارض در دو طیف سنی (سالمندان واطفال) نیز بیشتر است. این بیماري به علت شیوع وعلائم آن یک بیماري شناخته شده می باشد اما آپاندیسیت مزمن مانند آن شناخته شده نمی باشد.

برخلاف بیماران مبتلا به آپاندیسیت حاد بیماران مبتلا به آپاندیسیت مزمن از دردهاي مزمن شکمی که از هفته ها تا سال ها هم طول می کشد، رنج می برند. درد ها خیلی شدید نبوده و پیش رونده نمی باشند  همچنین محل این درد معمولا مانند بیماران مبتلا به آپاندیسیت حاد در RLQ می باشد. معمولاٌ این بیماران تحت معاینات مکرر و طولانی مدت، تحت اقدامات تشخیصی مختلف (آزمایش خون، ادرار، مدفوع، گرافی شکم و….) قرار می گیرند و نکته خاصی حاصل نمی شود.

همچنین براي برخی از بیماران درخواست باریم انجام می شود که تمام روده بزرگ از باریم پرشده و مشکلی ندارد در صورتی که آپاندیس از باریم پر نشود این گونه بیماران مشکوک به آپاندیسیت مزمن می باشند. درصورت تشخیص و محرز شدن آپاندیسیت مزمن، بیماران پس از عمل آپاندکتومی احساس بهبودي می نمایند و علائم آنها نیز رفع می گردد.

روش های تشخیص آپاندیسیت:

امروزه از روش های تشخیصی بیشتری مانند رادیوگرافی، سونوگرافی، سیتی اسکن شکم و اسکن ایزوتوپ استفاده می شود که در موارد مشکوک و در شرایط خاص، می توانند به تشخیص صحیح کمک نمایند. با وجود پیشرفت هاي حاصل در زمینه تکنولوژي پزشکی، روش هاي تشخیصی تصویربرداري و امتحانات آزمایشگاهی، تشخیص آپاندیسیت حاد در برخی از موارد همچنان دشوار است و میزان آپاندکتومی هاي غیر ضروري حدود 20 تا 25 درصد است.

اگرچه تشخیص بالینی این بیماري بر اساس شرح حال بیمار و معاینات فیزیکی صورت می گیرد ولی برخی بیماران فاقد علائم تیپیک آپاندیسیت حاد هستند و نتایج روش هاي تشخیصی اولیه نظیر امتحانات آزمایشگاهی و فرمول شمارش گلبولهاي سفید خون در آنها نامشخص و دو پهلو است. در این گروه از بیماران ضروري است که براي تشخیص آپاندیسیت حاد و افتراق آن از بیماری هاي با تابلوي بالینی مشابه از روش هاي تشخیصی تصویربرداري نظیر سونوگرافی، کامپیوتد توموگرافی و سینتی گرافی استفاده شود.

بیماری هاي مختلفی می توانند علائم بالینی مشابه آپاندیسیت حاد را تقلید کنند که بسیاري از آنها با سونوگرافی قابل تشخیص هستند و بیماری هاي دستگاه تناسلی نظیر سالپنژیت حاد، آبسه توبو اوارین، حاملگی خارج رحمی، کیست هاي تخمدانی بدون عارضه یا با عارضه (نظیر پارگی یا چرخش کیست) و همچنین بیماری هاي کیسه صفرا به ویژه سنگ، سیستیت حاد، زخم پپتیک پاره شده، کارسینوم سکوم، تومور آپاندیس، دیورتیکولیت کولون، بیماري کرون، سنگ هاي سیستم ادراري و عفونت هاي کلیوي از آن جمله می باشند.

علائم آپاندیسیت:

1. علائم آن به صورت درد منتشر شکمی در ابتدا و سپس به طور مشخص در قسمت های میانی و فوقانی شکم است که در مرحله بعد در ربع تحتانی راست شکم RLQ تجمع می یابد. (درد لوکالیزه)
2. بی اشتهایی، تهوع و استفراغ همراه با درد
3. حساسیت موضعی، حساسیت برگشتی و پیدایش علائم تحریک
4. ابتراتور، سرفه های پسواس
5. ایجاد تب و لکوسیتوز به خصوص در صورت عدم وجود یافته هایی برای بیماری دیگر، تشخیص آپاندیست حاد را تا حدودی به طور قطعی مطرح می کند.

درمان آپاندیسیت:

درمان جراحی آپاندیسیت آپاندکتومی نام دارد و برای آپاندیسیت متداول ترین عمل جراحی است. بعلاوه، آپاندیسیت بیماری سنین جوانی است و 41 درصد موارد در بیماران بین سنین 10 تا 29 سال رخ می دهد. در سال 1886، میزان مرگ و میر همراه آپاندیسیت را بدون عمل جراحی حداقل 67 درصد گزارش کردند. در حال حاضر میزان مرگ و میر ناشی از آپاندیسیت حاد کمتر از 1 درصد گزارش می گردد. در ایالات متحده سالانه بیش از 260000 آپاندکتومی انجام می شود.

بيماران كه تحت عمل آپاندكتومي قرار مي گيرند بهبودي علائم حياتي و كلينيكي طي ٤٨ ساعت مورد انتظار است، بنابراين اگر پس از اين مدت علائم بهبودي قابل ملاحظه مشاهده نگرديد با توجه به يافته هاي هنگام عمل و همچنين انجام معاينه كلينيكي دقيق و كامل بيمار مي توان نتيجه گرفت كه:

1. بيماري، آپانديسيت حاد نبوده است كه براساس يافته هاي ضمن عمل و نتيجة پاتولوژي اثبات مي گردد.
2. تشخيص آپانديسيت حاد صحيح بوده است اما بيمـار احتمالا دچار عوارض ناشي از بيماري اوليه يا بيهوشي يا جراحي شده است.
3. آپانديسيت حاد در زمينه بيماري وسيع تر و سيستميك ديگر ايجاد شده است.

درمان جراحی آپاندکتومی باز به عنوان درمان مناسبی برای آپاندیسیت حاد شناخته شده است و معمولاً با کمترین عارضه ای در اکثر مراکز جراحی دنیا انجام می شود. عارضه نادر بروز آپاندیسیت مجدد در استامپ آپاندیس که ناشی از برداشته نشدن کامل طول آپاندیس است، بسیار نادر بوده ولی دیده شده است. اخیراً با علاقه روز افزونی که به انجام عمل جراحی به روش لاپاراسکوپیک وجود دارد شیوع این عارضه بیشتر شده است اما هنوز هم نادر می باشد.

بدخیمی آپاندیس:

آدنوكارسينوماي آپانديس از بيماري هاي نادر در دستگاه گوارش مي باشد به طوري كه كمتر از 1 تا 2 نفر در 10000  بدخيمي ها را تشكيل مي دهد. علائم عمده باليني بيمار، شكم درد و در مواردى توده هاي قابل لمس در شكم مي باشد. غالباً با تشخيص آپانديسيت حاد تحت عمل جراحي قرار مي گيرند. زيرا تشخيص كارسينوم آپانديس قبل از جراحي و گزارش پاتولوژي بسيار مشكل است و هيچ روش تشخيصي قطعي و اختصاصي قبل از انجام جراحي براي آن وجود ندارد. به عبارتى به علت عدم وجود معيارهاى تشخيصى قطعى قبل از جراحى و پس از آپاندكتومي (در حين جراحی)، عمدتا باعث می شود که جراحي اوليه، كافي نبوده و احتياج به جراحي تكميلي باشد.

به طور كلي بدخيمي هاي آپانديس جزء نادرترين نئوپلاسم ها و كمتر از 1 درصد تمام موارد آپاندكتومي می باشد و در موارد بدخيمي هاي GI كمتر از 5/0 درصد است. معمولأ بيماران در50 درصد موارد با علائم و تظاهرات التهاب آپانديس مراجعه مي كنند. قسمت اعظم اين تومورها بي علامت بوده و به طور اتفاقي كشف مي شوند و يا با علائم يك آپانديسيت ساده تظاهر پيدا كرده و پس از جراحي كشف مي شوند. ساير تظاهرات به صورت توده قابل لمس، Intussusption، علائم اورولوژيك و نيز كشف تصادفي در بررسي هاي راديوگرافيك و يا يافته اتفاقي در لاپاراتومي مي باشد. به طور تيپيك تشخيص تا قبل از لاپاراتومي و بررسي پاتولوژيك مقدور نمي باشد.

نئوپلاسم هاي آپانديس عمدتاً شامل تومورهاي كارسينوئيد، نئوپلاسم هاي سيستيك و آدنوكارسيوم ها مي باشد. ضايعات نئوپلاستيك اوليه آپانديس كه به صورت موكوسل تظاهر مي كنند بسيار نادرند و مي توان آنها را به انواع خوش خيم موسينوس آدنوما و سيست آدنوما با استعداد ذاتي براي تبديل به بدخيمي و موسينوس سيست آدنوكارسينوما تقسيم كرد.

طب سنتی و آپاندیسیت:

امروزه استفاده از ظرفیت های طب سنتی و طب مکمل برای کنترل یا درمان بسیاری از اختلالات مطرح شده است که بسیاری از این اختلالات جزء مشکلات رایج بوده و در عین حال در طب نوین برای آنها درمان مؤثر یا قانع کنندهای وجود ندارد. از آن جمله می توان به اثرات گیاه کبر و گیاه گلرنگ بر انحلال لخته های خونی، گیاهان دارویی مؤثر بر بیماری های کبد مانند خار مریم، درمان های گیاهی مؤثر بر چاقی، درمان های گیاهی مطرح در بیماری های شایع اطفال، کارایی مقل در همورئید، درمانهای گیاهی مؤثر بر یبوست و اثر معجون لبوب در ناباروری مردان اشاره کرد.

علاوه بر نگرش نوين در مورد نقش تغذيه در سبب شناسي و درمان بيماري ها، طب سنتي نيز داراي عقايد خود در مورد نقش تغذيه در ايجاد و درمان بيماري ها مي باشد. از اين ديدگاه غذاها اهميت خاصي در حفظ و سلامتي انسان ها دارند. هر نوع خوردني با مزاج مخصوص خود مي تواند بر مزاج بدن انسان اثر بگذارد. از نظر طب سنتي ايران، انسان ها با يكديگر تفاوت مزاجي و ساختاري دارند، بنابراين لازم است پزشك بر اساس تشخيص مزاج و توجه كامل به ويژگي هاي ساختاري هر فرد، براي وی تدبير غذايي مناسب اتخاذ کند.

درمان های توصیه شده برای آپاندیسیت:

1. جینسنگ: این گیاه در طب سنتی شرق برای کاهش درد، التهاب دستگاه گوارش توصیه شده است و همچنین می تواند درد آپاندیس را آرام کند.
2. سیر: دارای پتانسیل ضد التهابی بوده که به درمان آپاندیسیت و کاهش التهاب و درد کمک شایانی می کند. هر روز۲ تا ۳ حبه سیر خام یا پخته در غذا استفاده کنید.
3. زنجبیل:با خواص ضد التهابی، درد و التهاب آپاندیس را کاهش می دهد و به درمان آپاندیسیت کمک می کند.
4. لیمو: در طب سنتی آب مرکباتی مانند لیمو باعث کاهش درد، پیشگیری از سو هاضمه و یبوست می شود. مخلوط آبلیمو و عسل در تقویت سیستم ایمنی نیز بسیار موثر می باشد.
5. روغن کرچک: روغن کرچک انسداد و التهاب آپاندیس را کم می کند، در مصارف خوراکی نیز یبوست را کاهش می دهد و باعث شدت گرفتن حرکات دستگاه گوارش می شود.
6. دانه شنبلیله: از تجمع  موکوس اضافی در روده ها جلوگیری می کند، در نتیجه به کاهش درد کمک می کند. این دانه می تواند به صورت دم کرده میل شود.
7. نعنا می تواند گازروده و همچنین استفراغ و حالت تهوع را درمان نماید. نعنا همچنین درد به آپاندیسیت را کاهش می دهد. این گیاه را به صورت تازه یا خشک در غذاها، چای و نوشیدنی ها می توان مصرف کرد.

با توجه به اینکه درمان های طب سنتی بیشتر جنبه پیشگیری یا درمان طولانی دارند در موارد حاد با توجه به علائم ذکر شده بهتر است بیمار به سرعت به مراکز پزشکی مراجعه کند، چرا که مراجعه زودتر با درمان بهتر همراه است.