فارسی: قره تاج
نام علمی: .Anagyris foetida L
فرانسه: Anagyris ،Pois puant ،Bois puant ،Pudis ،Anagyre fe tide
انگلیسی: Stinking wood ،Bean Clover
آلمانی :Stinkbaum ،Stinkstrauch
ایتالیایی: Fascolaria ،Legno fetido ،Legno putente ،Anagiride fetida
عربی : ام کلب، اناغورس (Anagharas)، جرود
قره تاج از تیره پروانه واران درختچه ای به ارتفاع ۱ تا ۳ متر حتی بیشتر و دارای برگ هایی مرکب از ۳ برگچه با دمبرگ دراز است. در منطقه مدیترانه و بعضی نواحی آسیا و ایران، به حالت وحشی می روید. گل های آن به رنگ زرد و میوه اش به صورت نیام، قوسی شکل، به درازای ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر و منتهی به نوک باریک و دراز است. در داخل میوه آن، ۳ تا ۸ دانه به رنگ بنفش و شبیه دانه لوبیا جای دارد. از تمام قسمت های گیاه بوی نامطبوع استشمام می شود.
دانه این گیاه دارای اثر سمی می باشد و خطر آن نیز در این است که اطفال آن را اشتباها با دانه لوبیا مخلوط نمایند. با مصرف دانه آن، استفراغ های منجر به حالت خونی پیش آمده است. شیر حیواناتی که از این گیاه مصرف نمایند، بوی ناپسند دارد.
قسمت های مورد استفاده قره تاج
دانه، ریشه و برگ.
ضمنا قره تاج، خوراک مناسبی برای چرای دام است.
ترکیبات شیمیایی قره تاج
در اعضای مختلف گیاه قره تاج ، دو ماده سمی یکی به نام سیتیزین (cytisine) و دیگری آناژیرین (anagyrine) وجود دارد. الكالوئيد اخیر که توسط Hardy و Gallois در سال ۱۸۸۵ از گیاه مذکور به دست آمد، در اندام های مختلف گیاه مخصوصا دربرگ و پارانشیم اعضای مسن، اشعه مغزی واقع در بین آوندهای آبکش و بیشتر از همه، در لپه های دانه یافت می شود. در دانه این گیاه علاوه بر آناژیرین، ماده روغنی و یک ماده ملون به رنگ زرد نیز وجود دارد.
سیتیزین Cytisine (اولكسين ulexine، سوفورين sophorine ، باپ تیتوکسین baptitoxine )، به فرمول C۱۱H۱۴N۲O و به وزن ملکولی ۱۹۰.۲۴ است. ماده ای است سمی که در اعضای مختلف .Anagyris foetida L ، دانه .Laburnum anagyroides Medik و گیاهان دیگری از تیره Papilionaceae یافت می شود و استخراج شده است. سنتز آن توسط Bohlmann و همکارانش انجام گرفته است.
سیتیزین موجود در ترکیبات گیاه قره تاج ، به صورت بلوری های منشوری شکل کوچک وارتورومبیک در استن به دست می آید. در گرمای ۱۵۲-۱۵۳ درجه نیز ذوب می شود. در آب، متانول، الكل اتیلیک وکلروفرم، به مقادیر زیاد حل می گردد ولی در اتر دوپترول غیر محلول است.
کلریدرات آن، حالت متبلور پیدا می کند ولی به سهولت جذب آب و رطوبت می نماید. محلول در آب و الکل است. نیترات آن با یک ملکول آب تبلور، به فرمول C۱۱H۱۴N۲O ,HNO۳ ,H۲O است و به صورت بلوری های سوزنی شکل یا ورقه های کوچک، متبلور می شود و مانند ملح كلریدرات در آب محلول است ولی در اتر عملا حل نمی شود.
آناژیرین Anagyrine (مونولوپین Monolupine، رومبی نین Rhombinine)، به فرمول C۱۵H۲۰N۲O و به وزن ملکولی ۲۴۴.۳۳ است. در دانه .Anagyris foetida L و گیاهان دیگر این تیره مانند .Ulex europaeus L وجود دارد. استخراج آن توسط Ing و محققین دیگر صورت گرفت و بعد سنتز گردید.
آناژیرین موجود در ترکیبات گیاه قره تاج ، به صورت ذرات ریز و متبلور، به رنگ زرد روشن به دست می آید. در گرمای ۲۱۵ – ۲۱۰ درجه ودر فشار ۴ میلی متر جیوه به جوش می آید. درآب، الكل وكلروفرم محلول است ولی دراتر و بنزین، به مقادیر بسیار کم حل می شود. کلریدرات آن به حالت متبلور به دست می آید. از آناژیرین در پزشکی برای درمان خیز اندام ها (Oede me)، استفاده به عمل می آید.
طرز استفاده و مقدار مصرف قره تاج
اثر دانه گیاه قره تاج ، قوی تر از اعضای دیگر آن است. له شده برگ گیاه تازه را به صورت «ضماد» بر روی «زخم ها» و «تومورها»، برای بهبود آن ها قرار می دهند و نیز دم کرده ساقه (۸ تا ۱۶ گرم)، برگ و ریشه، مسهل خوبی می تواند باشد.
مقدار خوراک از برگ، ساقه و یا ریشه آن حدود ۱۰ گرم است که به صورت دم کرده مخلوط با عسل و یا شربت مصرف می شود.
خواص درمانی و طبیعت قره تاج
طبیعت گیاه قره تاج گرم و خشک است. خواص دارویی این گیاه به طور خلاصه عبارتند از: برگ، ساقه و ریشه این گیاه به مقادیر درمانی، اثر مسهلی وضد کرم دارند. مصرف مقادیر زیاد تر آن ها، قی آور و قاعده آوراست. اثر دانه گیاه قوی تر از اعضای دیگر آن است. برای التیام آماس و ورم، خشک کردن جراحت، دانه آن قی آور و ملین، تسکین سردرد، خارج کردن جنین و قاعده آور است.
ضماد له شده ی برگ تازهی آن برای التيام ورمها مفید است و ضماد برگ خشک آن قوی تر است و برای خشک کردن جراحت نیز به کار می رود. در استعمال خارج، له شده برگ گیاه تازه را به صورت ضماد بر روی زخم ها، اولسرها و تومورها جهت بهبود آن ها، قرار می دهند.
دانه قره تاج قی آور و ملین است. اسراف در خوردن آن قی شدید و آشفتگی می آورد. اگر مقدار ۴ گرم از آب برگ آن با سرکه خورده شود سردرد را تسکین می دهد و خروج جنین مرده را آسان می کند و قاعده آور است. مالیدن عصارهی ریشه ی گیاه برای تحلیل ورمها بسیار مفید است. مقدار خوراک از برگ، ساقه و یا ریشه آن حدود ۱۰ گرم است که به صورت دم کرده مخلوط با عسل و یا شربت مصرف می شود و مسهل است.
صور دارویی قره تاج
دم کرده ۸ تا ۱۶ گرم ساقه، برگ و یا ریشه گیاه قره تاج ، به عنوان مسهل به کار می رود. این دم کرده را باید با عسل یا کمی شربت ساده مخلوط کرد و سپس مصرف نمود.
عوارض جانبی، موارد احتیاط و منع مصرف قره تاج
در خوردن دانه ی آن باید احتیاط شود چون سمی است و چون شباهت به لوبیا دارد کودکان ممکن است به جای لوبیا بخورند، در این صورت فرد دچار استفراغ خونی می شود.
سابقه ی تاریخی قره تاج
قره تاج ، گونه ای مدیترانه ای است که باقی مانده از دوران سوم زمین شناسی است. این گیاه در اسپانیا در چند دوره مورد مطالعه قرار گرفته است.
محل رویش قره تاج
جنگل های کردستان، کرمانشاه، بین شاه آباد و گیلان غرب، بین شالان ودالاهو، سراب اسکندر، مجاور ریجاب، کاسه گران. در کردستان به قره تاج موسوم است.