آناغالیس (Anagallis arvensis)

نام فارسی: آناغالیس

نام علمی: .Anagallis arvensis L

نام فرانسه: Miroir du temps، Morgeline d’é té، Mouron rouge des champs

نام انگلیسی: Red pimpernel، Scarlet pimpernel

نام آلمانی: Roter Gauchheil

نام ایتالیایی: Bellichina، Centonchio rosso، Grisettina، Anagallo، Anagallide

نام عربی: عين الجمل، لبين (Lubbayn)، زغليله، آذان الفار النبطي

آناغالیس گیاهی است از تیره پامچال، علفی، یک ساله و دارای ساقه چهارگوش و منشعب، به طول ۱۰ تا ۳۰ سانتی متر که در مزارع و چمن زارهای غالب نواحی اروپا و آسیا یافت می شود به علاوه پیوسته بر وسعت پراکندگی آن، در کره زمین افزوده می گردد.

از مشخصات آناغالیس این است که اولا انشعابات ساقه اش حالت خمیده و یا گسترده در سطح زمین پیدا می کند و ثانیا شکفتن و جمع شدن جام گل آن، به تناسب خشکی و رطوبت هوا و یا نور، روزانه تغییر محسوس حاصل می نماید. برگ های آن عاری از دمبرگ، متقابل و دارای ظاهری بیضوی مثلث شکل است. در سطح تحتانی پهنک برگ های آن نیز، نقاط ریز و کوچک تشخیص داده می شود. گل های آن وضع متقابل در کناره برگ ها دارد. رنگ آن ها قرمز زیبا است و پس از تبدیل به میوه نیز حالت آویخته، بر روی دمگل نسبتا دراز خود پیدا می کند. قسمت مورد استفاده این گیاه، کلیه اندام های آن است.

ترکیبات شیمیایی آناغالیس

اعضای مختلف گیاه دارای ۲ نوع ساپونین، فرمانی به نام پریمه وراز (primeverase) و گلوکزیدی به نام سیكلامین است. این گلوکزید اختصاصا در ریشه های گیاه یافت می شود. ساپونین های موجود در گیاه، دارای اثر تحریک کننده پوست بدن و مخاطها است. از این جهت، مصرف آن نباید بی رویه صورت گیرد.

خواص درمانی آناغالیس

آناغالیس خلط آور و مدر است از این جهت در بیماری های سینه و دستگاه دفع ادرار می تواند مورد استفاده قرار گیرد. با مصرف آن، اخلاط سینه حالت روان پیدا می کند و به سهولت دفع می شود به علاوه سرفه و ناراحتی های دیگر بیمار از بین می رود.

نسخه زیر که با عصاره گیاه مخلوط با مواد دیگر تهیه می شود، در دفع اخلاط سینه اثر مفيد ظاهر می نماید:

مواد مذکور را باید به خوبی مخلوط کرده در هر دو ساعت، مقدار یک قاشق چای خوری آن را مصرف نمود. در کشور آلمان، دم کرده این گیاه را برای رفع زردی، تشمع کبدی، دفع رسوبات صفراوی، درمان نفریت، استسقاء و غیره به کار می برند.

در رفع ناراحتی های روحی، حالات مالیخولیایی و همچنین صرع، اثر درمانی دارد. در استعمال خارج، له شده اعضای گیاه آناغالیس به صورت ضماد یا شیره و یا جوشانده های غلیظ آن بر روی زخم های دردناک، اولسرها و Escarre جهت درمان اثر داده می شود و نتایج مفید نیز حاصل می گردد. مالیدن آن بر روی پوست، اثر تسکین دهنده خارش، درمان سوداها (dartrcs) و ناراحتی های جلدی دارد.

جوشانده اعضای گیاه به صورت لوسیون، بر روی زخم های ملتهب و محل گزیدگی حشرات اثر داده می شود. به علاوه به صورت حمام موضعی یا (قرار دادن پا در جوشانده) در نقرس مورد استفاده قرار می گیرد.

صور دارویی آناغالیس

در مصارف داخلی به صورت عصاره روان و به مقدار ۰.۵ تا یک گرم، منقسم به ۲۰ قطره در هر دفعه قبل از غذای صبح، ظهر و شب (یا مخلوط در یک شربت) – تنطور به مقدار ۱۰ تا ۱۵ قطره، مخلوط در نصف لیوان آب و ۳ یا ۴ دفعه در روز. در استعمال خارج بهتر است از آن به صورت زیر، استفاده درمانی به عمل آورد:

مقدار ۱۵۰ گرم گیاه خشک را باید در یک لیتر شراب قرمز ریخته، به خوبی بخیسانند سپس محل زخم و جراحات را با خیسانده به دست آمده بشویند بعدا زخم را پس از خشک کردن، به ملایمت با کمپرس هایی که در سطح آن ها پماد زیر به طور یکنواخت مالیده شده است بپوشانند:

طریقه دیگر آن است که گرد گیاه مذکور را در نوشیدنی بپزند و از آن به صورت غرغره جهت رفع گرفتگی صدا استفاده به عمل می آورند.

خیسانده اعضای گیاه Anagallis arvensis در سرکه نیز می تواند به صورت کمپرس در ضدعفونی کردن زخم های عفونی و آلوده به قارچ های بیماری زا و شست شوی دهان به کار رود.

توجه: چون اعضای گیاه مذکور به علت دارا بودن ساپونین ها، سمیت دارد، به کار بردن آن مخصوصا در مصارف داخلی باید در نهایت احتیاط صورت گیرد.

محل رویش آناغالیس‌

آذربایجان: تبریز، دیزه سیامک، سواحل شمال ایران، گرگان، بندرگز، مازندران: محمود آباد، دره هراز، ۳۰ کیلومتری مشرق چالوس، گیلان: جنوب آستارا، دره سفیدرود، جنوب رشت، لاهیجان، بندر انزلی، کرمانشاه، کرند، اراک: کوه رزوند. لرستان: بين خرم آباد و اندیمشک، پشت کوه، شهبازان خوزستان: اهواز، دزفول، شوشتر، کرمان بين بم و جیرفت. فارس: کازرون، دالکی، بوشهر، جزیره قشم، جزیره هرمز. بلوچستان: بازنان، مکران: نیکشهر، چاه بهار، جاسک، بشاگرد. خراسان. تهران، کرج و قزوین.

.Anagallis tenella L، گیاهی زیبا، چند ساله، به ارتفاع ۵ – ۱۲ سانتی متر و دارای برگ های تقریبا مدور، به قطر ۵ میلی متر است. گل های کوچک و گلی رنگ آن، دارای تزییناتی از رنگ گلی تیره است. غالبا در سواحل دریاها و نواحی مرطوب یا حاشیه آب های راکد نواحی مختلف اروپا و شمال غربی افریقا می روید. در ایران یافت نمی گردد. برای آن اثر درمان بیماری هاری و مارگزیدگی قائل بوده اند و بدین منظور مورد استفاده قرار می گرفته است.

گونه .Anagallis coerulea Sch در جنوب غربی ایران، بین دالکی و کازرون، شهبازان در ۵۰۰ متری، بوشهر، آبادان مسجد سلیمان. شمال غربی ایران: آذربایجان، اطراف تهران، و همچنین بلوچستان و مکران می روید. برای آن اثر مدر قائل هستند.