آلزایمر

بیماري آلزایمر شایع ترین شکل زوال عقل مرتبط با سن بوده و از جمله بیماري هایی است که شیوع آن در سراسر جهان به سرعت در حال افزایش است. تاکنون بیش از 35 میلیون نفر در سراسر جهان را درگیر نموده است. حدود 5 تا 7 درصد افراد بالاي 65 سال و حدود 43 درصد از جمعیت بالاي 85 سال به این بیماري مبتلا هستند. تحقیقات نشان می دهند چنان که درمان هاي موثر براي درمان آلزایمر شناخته نشود، جمعیت بیماران آلزایمري در 30 سال آینده چهار برابر خواهد شد.

بیماري طی مراحل پیشرفت خود باعث نقایص رفتاري از جمله افسردگی، اضطراب، تعارض کلامی یا فیزیکی و مشکلات خواب و نیز نقایص شناختی شامل کاهش حافظه (خصوصا حافظه کوتاه مدت)، ناهنجاري هاي گفتاري، کلامی و مشکلاتی در حل مسائل زندگی در مبتلایان می شود. این بیماري یک اختلال عصبی تدریجی و پیشرونده سیستم عصبی مرکزي می باشد که به وسیله آسیب عمیق عملکرد شناختی و حافظه مشخص می شود. به علاوه، شامل یکسري فرآیندهاي التهابی با افزایش بیان پروتئین هاي فاز حاد اینترلوکین می باشد.

مشخص شده است که میزان سرمی اینتر لوکین هاي 1 ،4 و10 و اینتر فرون گاما مرتبط با شدت بیماري آلزایمر تغییر می کند. علل اصلی بروز این بیماري عبارت است از هایپرفسفوریله شدن پروتئین هاي تائو، تشکیل کلاف هاي نوروفیبریلاري داخل سلولی و تشکیل پلاك هاي بتا آمیلوئیدي در فضاي خارج سلولی که اغلب شامل پپتیدي متشکل از 40 یا 42 اسید آمینه می باشد.

به نظر می رسد که استرس اکسیداتیو نقش اصلی را در زمینه این بیماريزایی داشته باشد. پروتئین بتا آمیلوئید در داخل نورون ها و در فاصله بین آنها رسوب می کند و با ایجاد التهاب و واکنش استرس اکسیداتیو باعث کاهش یادگیري، حافظه و بروز نورودژنراسیون در هیپوکمپ، قشر مغز، کاهش انعطاف پذیري سیناپسی و اختلال عملکرد عصبی می گردد.

نشان داده شده که برخی بیماري هاي متابولیکی از جمله افزایش قند خون، افزایش چربی خون، مقاومت به انسولین، چاقی و بیماري هاي اتوایمیون با پیشرفت آلزایمر در ارتباط هستند. سه داروي مهار کننده کولین استراز (دونپزیل، ریواستیگمین و گالانتامین) در درمان آلزایمر خفیف تا شدید به کار می روند و آنتاگونیست گیرنده هاي ان متیل در آسپارتات (ممانتین) براي آلزایمر متوسط تا شدید کاربرد دارند.

پیش از آلزایمر:

اختلال شناختی خفیف (MCI) یک مرحله میانی بین زوال شناختی مورد انتظار در دوره پیري طبیعی و مراحل اولیه بیماري دمانس آلزایمر یا زوال عقل است که می تواند مشکلاتی در ارتباط با حافظه، زبان، تفکر و قضاوت ایجاد نماید که این نقصان عملکردهاي شناختی، بیشتر از تغییرات وابسته به سن طبیعی می باشند. به عبارتی، به شرایط بالینی که طیف حد واسط نقایص سن طبیعی و بیماري آلزایمر است، اطلاق می شود. اگر فردي به اختلال شناختی خفیف مبتلا باشد، ممکن است حافظه و عملکردهاي وابسته به ذهن دچار تضعیف گردد و حتی اعضاي خانواده و دوستان نیز ممکن است متوجه این تغییر گردند.

اما به طور کلی این تغییرات به اندازه کافی شدید نیستند که فعالیت هاي معمول زندگی دچار نقص اساسی گردد. به بیان دیگر، عبارت اختلال شناختی خفیف براي اشاره به حالت بیمار در مرحله قبل از زوال عقل استفاده می شود. درMCI ، اشخاص، کاهش حافظه را در یک محدوده ي وسیع تري نسبت به آنچه براي سن آنها انتظار می رود تجربه می کنند، اما در عین حال هنوز مشمول معیارهاي پذیرفته شده براي تشخیص دقیق بیماري آلزایمر نشده اند.

همچنین، وقتی بیماران مبتلا به MCI با بیماران آلزایمر مقایسه می شوند، افراد MCI داراي حالت هاي طبیعی از فعالیت هاي زندگی روزمره ي خود بوده و عملکرد شناختی آنها به غیر از نقص حافظه ي کوتاه مدت، بقیه حالت طبیعی دارند.

تحقیقات نشان داده اند که اختلال شناختی خفیف ممکن است خطر ابتلا به زوال عقل ناشی از بیماري آلزایمر و یا دیگر وضعیت هاي دمانس عصبی پیشرفته را افزایش دهد، به نحوي که بیماران مبتلا به MCI به احتمال 50 درصد در یک دوره یک الی چهار ساله به بیماري آلزایمر مبتلا می شوند.

علائم آلزایمر:

از دست دادن حافظه یعنی فراموش کردن مطالب و وقایعی که اخیراً به حافظه سپرده شده اند از اولین علائم معمول زوال عقلی دمانس است.
اختلال در انجام فعالیت هاي روزانه: افرادي که دچار فراموشی شده اند برنامه ریزي و انجام امور روزانه برایشان دشوار است.
اختلال در زبان گویش: افرادي که دچار آلزایمر می شوند لغات ساده را فراموش کرده و یا کلمات غیر معمول را جایگزین می نمایند و طوري که صحبت ها و نوشته هاي آنها قابل درك نمی باشد.
سردرگمی در زمان و مکان (اشکال در جهت یابی و گم کردن زمان و مکان)
اختلال در جداسازي و دسته بندي افکار (تفکر انتزاعی): افرادي که دچار آلزایمر هستند ممکن است در انجام امور ذهنی پیچیده دچار مشکلات غیر طبیعی شوند.
ضعف یا کاهش قضاوت: کسانی که مبتلا به آلزایمر هستند ممکن است نتوانند لباس مناسب فصل را تشخیص داده و بپوشند بدین صورت که در یک روز گرم چندین لباس یا در یک روز سرد لباس کمی می پوشند.
جابه جا گذاشتن اشیاء
تغییرات در خلق و خوي رفتار: افراد مبتلا به آلزایمر دچار نوسانات سریع خلقی می شوند مثلاً زمانی آرام هستند ولی بدون هیچ دلیل مشخصی اشک ریخته یا خشمگین می شوند.
تغییرات در شخصیت: افرادي که مبتلا به فراموشی هستند ممکن است به طور سریع و ناراحت کننده دچار تغییرات شخصیتی شوند آنها ممکن است به شدت گیج و سردرگم بدبین، نگران و محتاط یا وابسته به فردي در خانواده شوند.

علل بیماری آلزایمر:

از دلایل این بیماری می توان به عوامل ژنتیکی، اختلال در نوعی پروتئین های داخل مغز که باعث رسوب پلاک های پیری در بافت مغز می شوند، یک واسطه شیمیایی به نام استیل کولین که در مبتلایان به آلزایمر کاهش پیدا می کند و دیگر دلایل این بیماری کمبود ویتامین B1 یا ویتامین C ، کم کاری تیروئید و تعدادی از بیماری های متابولیک ارثی است. کسانی که سابقه مصرف الکل دارند یا ضربات شدید مغزی به آن ها وارد شده بیش از دیگران در خطر آلزایمر قرار دارند.

به طور کلی و خلاصه عوامل در دسته های زیر جای می گیرند:

ژنتیک: بیش از 5 درصد بستگان درجه اول فرد مبتلا به این بیماري هستند ژن هاي موجود در کرموزوم 14، 19، 21 در این بیماري دخالت دارند.
فرایند هاي عصبی: بیماري آلزایمر نتیجه تخریب سیستم هاي مغزي است. مهم ترین انتقال دهنده عصبی که به بیماري آلزایمر مرتبط است استیل کولین می باشد. سطح استیل کولین با بالا رفتن سن کاهش می یابد.
سبک زندگی: عوامل خطر ابتلا به بیماري آلزایمر تا حدودي به وسیله سبک زندگی تعیین می شود. رژیم غذایی، رفتارهای روزانه، تحرک و ورزش، دخانیات، مواد مخدر و الکل نیز از عوامل این بیماری می باشند.

تشخیص آلزایمر:

شرح حال مفسر و دقیق وضعیت طبی بیمار بهتر است هم از خود او و هم از بستگان یا دوستان نزدیکش گرفته شود.
معاینه کامل جسمی و عصبی شامل ارزیابی وضعیت حسی و حرکتی بیمار به منظور تأیید یا رد سایر بیماري ها و اختلالات و تشخیص عوامل که احتمال دارد در وخامت حال بیمار دچار آلزایمر نقش داشته باشد.
آزمایشات مختلف از خون و ادرار براي کمک به تشخیص بیماري هاي احتمالی توجیه کننده علایم
سایر آزمایشات تخصصی مانند عکس قفسه سینه نوار قلب و مغز سیتی اسکن و ام ار اي مغزي
اجراي آزمون هاي شناختی به منظور ارزیابی وضعیت حافظه توجه و تمرکز توانایی نوشتن و حساب کردن
ارزیابی عصبی روان شناختی که به تعیین نواحی مغزي درگیر توانایی هاي از دست رفته و توانایی هاي باقی کمک می کند
معاینه روانی به منظور اختلالاتی مانند افسردگی که علایم مشابه زول عقل دارند و ارزیابی پدید هاي مانند اضطراب توهم وهذیان

درمان روانشناختی:

تحریک شناختی: این روش بیشتر در مراحل آغاز بیماري و زمانی که هنوز توانایی هاي شناختی افت چشمگیري نکرده، موثر است. فعالیت هاي ذهنی از قبیل خواندن کتاب و روزنامه،گوش کردن به رادیو، تماشاي تلویزیون، حل جدول و بازي هاي فکر مانند شطرنج و نظایر آن سبب تحریک قواي شناختی شده و از طریق تحکیم اتصالات عصبی موجود و ایجاد اتصالات عصبی تازه پیشرفت بیماري را تا حدودي کم می کند.
کاربرد علایم و اشارات راهنما: این روش در مرحله ي خفیف تا متوسط بیماري که در آن بیمار بر اثر افت حافظه در انجام کارهاي روزمره با مشکلات فراوان روبرو می شود کاربرد دارد. الصاق برچسب هاي نوشتاري یا تصویري بر روي در کشوهاي کابینت ها که در آن محتویات گنجه ذکر شده و…
واقعیت در مانی: اختلال در تشخیص موقعیت زمانی و مکانی و تشخیص افراد از جمله علایمی که ممکن از همان مراحل خفیف بیماري آلزایمر ظاهر می شود برخی بیماران هویت افراد زنده را با مرده اشتباه می گیرند.
خاطره گویی: در بیمار آلزایمر ابتدا حافظه نزدیک کوتاه مدت مختل می شود و حافظه دور ممکن تا مدت ها کارایی خود را حفظ کند از این رو بیماران علاقه مند است که درباره گذشته صحبت کنند که این کار اعتماد از دست رفته را به آنان باز می گرداند. خاطره گویی در جمع که می توان با ارائه تصاویر یا آهنگ ها یادآور خاطرات خوش گذشته به بیماران را ترغیب و تشویق کرد.
موسیقی درمانی: تحقیقات نشان داده اند که موسیقی حتی در مراحل پیشرفته بیماري بر بیماران تأثیري مثبت دارد استفاده از موسیقی سبک و ملایم در هنگام صرف غذا توصیه شده است علاوه بر آن می توان ترانه اي که در دوران جوانی و میانسالی بیمار مورد علاقه او بوده نیز استفاده کرد.

نقش ویتامین ها و اسید آمینه ها در الزایمر:

بیماري آلزایمر و کاهش شناختی از اختلالات چند فاکتوري هستند که علل تحلیل مغزي در این بیماري ها مبهم باقی مانده است اما مطالعات مختلف نشان دادند که افزایش هموسیستئین قطعاً یکی از این علل است. هموسیستئین یک آمینو اسید غیر ضروري حاوي سولفور است که از متابولیسم اسید آمینه ضروري متیونین تولید می شود. هموسیستئین به طور معمول از طریق ري متیلاسیون دو مسیر بیوشیمیایی که هموسیستئین را به متیونین تبدیل می کند و ترانسسولفوراسیون که هموسیستئنین را به سیستئین و تائورین تبدیل می کند، به وجود می آید.

چندین ویتامینB ، از جمله B9 (اسید فولیک) و B12 (کوبالامین)، می توانند سطح هموسیستئین را کاهش دهند. اسید فولیک و ویتامین B12 از جمله مواد مغذي مهم هستند که به واسطه رژیم غذایی براي انجام تعدادي از فرآیندهاي سلولی مربوط به متیلاسیون و سنتز DNA دریافت می شوند. اسید فولیک یک ویتامین محلول در آب است که نقش موثري در متیلاسیون اسیدهاي نوکلئیک و پروتئین ها و همچنین در بیوسنتز پورینها و پریمیدین ایفا می کند. ویتامین B12 یک ترکیب ارگانیک فلزي است که نقش ضروري در عملکرد سیستم عصبی مرکزي دارد و در تبدیل هموسیستئین به متیونین توسط آنزیم متیونین سنتتاز دخیل است. متیونین براي سنتز نوکلئوتید و متیلاسیون ژنومی و غیرژنومی ضروري می باشد.

کمبود ویتامین منجر به افزایش سطوح هموسیستئین می گردد. مکانیسم هایی که کاهش اسید فولیک و ویتامین B12 منجر به بیماري آلزایمر می شوند در حال بررسی است. با این وجود، ارتباط معکوسی بین اسید فولیک و مکمل هاي ویتامین B و سطح هموسیستئین وجود دارد، زیرا اسید فولیک و ویتامین B12 به عنوان کوفاکتور در تولید مجدد متیونین از هموسیستین عمل می نمایند. بنابراین، در بیماران با سطح پائین اسید فولیک و یا ویتامین B12 ممکن است غلظت هموسیستئین افزایش یابد. افزایش سطح هموسیستئین میتواند منجر به کاهش نورونی گردد.

پروبیوتیک و آلزایمر:

پروبیوتیک ها، میکروارگانیسم هاي زنده اي هستند که در صورت مصرف به اندازه کافی، سبب بهبود سلامت میزبان می شوند و در برخی مواد غذایی غنی شده مانند: ماست و پنیر نیز وجود دارد. به منظور بهبود اثر پروبیوتیکها ترکیب مختلفی از گونه هاي باکتریایی مورد استفاده قرار گرفته است که شایع ترین آنها، مخلوطی از لاکتوباسیلوس ها و بیفیدو باکترها است. پروبیوتیکها از طریق کاهش آسیب هاي التهابی و افزایش سطح آنزیمهاي آنتی اکسیدان مانند سوپر اکسید دیسموتاز و گلوتاتیون پراکسیداز ، استرس اکسیداتیو را مهار می کنند و در پیشگیری از آلزایمر مفید می باشند.

درمان الزایمر در طب سنتی

طب سنتی، طب مكمل و جايگزين به ويژه داروهاي مشتق شده از گياهان از حوزه هايي است كه در سال هاي اخير در اين زمينه مورد توجه قرار گرفته است. بسياري از داروهايي كه امروزه در درمان اختلالات دستگاه اعصاب مركزي به كار برده مي شود، نخستين بار از گياهان دارويي استخراج شده كه با گذشت زمان به توليد انبوه صنعتي رسيده است. داشتن عوارض جانبي كمتر، پاسخ درماني بهتر و هزينه هاي درماني كمتر از مهم ترين ويژگي هايي است كه موجب شده گياهان دارويي و مواد مشتق شده از آنها در درمان بيماري آلزايمر مورد توجه قرار گيرد.

از منظر طب سنتی مزاج مغز، سرد و تر است. اگر مغز به طور طبیعی با مزاج سرد و تر آفریده نمی شد، با وجود حجم عظیم اطلاعات وارد شده به آن و پردازش آنها دچار حرارت و خشکی بیش از حد می شد.

در طب سنتي غرب آمده است كه دو گياه مریم گلی و بادرنجبویه احتمالاً در تقويت حافظه موثر مي باشند. اخيراً يك مقاله در مطالعه كلينيكي اوليه نشان داده است كه اين دو گياه بر روي رسپتورهاي استيلكولين موثر مي باشند و همچنين گروه در ماه هاي گذشته نشان داده كه اين دو گياه باعث تقويت عوامل شناختي در افراد سالم مي شوند. به طور خلاصه مواردی که برای پیشگیری از آلزایمر توصیه شدند به شرح زیر می باشد: