سیرک (Alliaria petiolata)

نام فارسی: سیرک (مخفف سیر) 

نام علمی: Alliaria petiolata

نام فرانسه: Herbe aux Aulx, Alliaire officinale , Herbe à l’ail, Vé lar alliaire

نام انگلیسی: English – treacle, Sauce alone, Garlic mustard  Jack in the bush,

نام آلمانی: Knoblauches hederich, Knoblauchskraut

نام ایتالیایی: Erba alliania

نام عربي: حشيشة الثوميه

گیاه سیرک از تیره شب بو، گیاهی است علفی و پایا که ساقه راست آن به ارتفاع ۳۰ تا ۸۰ سانتی متر و حتی بیشتر می رسد. از اختصاصات آن این است که اولا ساقه اش معمولا بدون انشعاب است و ثانيا برگ هایی با پهنک بزرگ قلبی شکل و نوک تیز (در قسمت بالای ساقه)، یا کلیوی (در قاعاده ساقه) و دندانه دار دارد. وجه تشابه آن به سیرک، از این نظر است که اگر برگ و ریشه گیاه را در بین انگشتان بفشارند و له کنند، بوی محسوس سیر از آن ها استشمام می شود. گل های این گیاه، سفید رنگ و مجتمع در قسمت انتهایی ساقه و میوه اش، سیلیک و باریک است. دانه آن دارای طعمی تند شبیه دانه خردل می باشد.

سیرک ، در اماکن مرطوب، کنار دیوارها، حاشیه جاده ها و زیر سایه درختان می روید. با آن که محل رویش آن تا ارتفاعات ۷۰۰-۸۰۰ متری نواحی کوهستانی ذکر شده است اما در نقاط مرتفع تر ایران از جمله شمیرانات، در ناحیه ای به نام اوسون، زیر درختان مجاور رودخانه، به حد فراوان یافت می شود. زنبور عسل از گل های آن، نوش فراوان به دست می آورد و به همین جهت، در زمانی که گیاه دارای گل است، مورد هجوم آن ها قرار می گیرد. قسمت مورد استفاده این گیاه کلیه اندام های آن است.

ترکیبات شیمیایی سیرک

کلیه قسمت های گیاه سیرک به حالت تازه دارای موادی نظیر موم، کاروتین، ساپونارین (saponarine)، قندهای مختلف مانند ساکارز، پنتانوز و گلوکزیدی است که تحت اثر میروزین و در مجاورت آب، تجزیه شده، سنه ول اليليک (Sé né vohllylique)، سولفورالیل و غیره از آن نتیجه می شود.

خواص درمانی سیرک

گیاه سیرک از تیره شب بو، نیرو دهنده، معرق، مدر و ضد اسکوربوت است. شیره تازه گیاه تیره شب بو، اثر خلط آور دارد و در بیماری سینه می تواند مورد استفاده قرار گیرد. مصرف آن در اخلاط خونی، حبس البول و قطع حالت قاعدگی در زنان جوان توصیه گردیده به علاوه تجربیات مختلف نشان داده است که اثر ضد کرم دارد.

مصرف سیرک در استعمال خارج نیز دارای اهمیت زیاد است. آزمایش های متعدد نشان داده است که شیره تازه گیاه، در التیام و بهبود زخم های چرکین و غانقرایایی اثر مفید دارد. دانه این گیاه، اثر قرمز کننده پوست بدن دارد و از این جهت سابقا به جای گرد خردل از آن استفاده به عمل می آمده است. دم کرده گیاه کامل در استعمال خارج در تقویت لثه ها موثر است و برای این کار نیز باید دم کرده گیاه را غرغره کرد.

صور دارویی سیرک

سیرک را باید به حالت تازه و یا شیره آن را در مصارف درمانی به کار برد زیرا گیاه خشک شده دارای اثر درمانی کم تر است. دم کرده ۲۰ تا ۶۰ در هزار گیاه و یا شیره تازه آن به مقدار ۱۵ تا ۳۰ گرم در یک پوسیون در مصارف داخلی به کار می رود. شیر گاوهایی که از این گیاه تغذیه می نمایند، دارای بوی سیر است.

خمیر دارویی جهت درمان اگزمای مرطوب

خمیر تهیه شده را باید به ملایمت بر روی عضو ماليد.

محل رویش سیر‌ک

نواحی شمالی ایران، گرگان: بندرگز، جنگل گلستان ، ۹ کیلومتری مغرب قایم شهر، مازندران: دره هراز، جنگل کندوان در ارتفاعات ۲۴۰۰ متری، ۲۵ کیلومتری جنوب قایم شهر، ۴۰ کیلومتری جنوب چالوس. گیلان: رشت، لاهیجان، آذربایجان: سلماس، بختیاری. لرستان: درود، ۲۵ کیلومتری مشرق خرم آباد در ۱۹۰۰ متری، خراسان: کوه نیشابور، دره آبشار اخلمد (احمد ماهوان) در ارتفاعات ۱۶۰۰ تا ۱۸۰۰ متری. اطراف تهران: دره جاجرود، لشکرگ، کرج. قزوين.

از انواع مفید دیگر سیرک ، .Barbarea vulgaris R. Br است. این گیاه تیره شب بو پهنگی منقسم به قطعات نامنظم و منتهی به دمبرگ دراز در قاعاده ساقه دارد. از مشخصات آن این است که آخرین قطعه پهنک برگ که در انتها جای دارد، بزرگ تر از سایر قطعات است. گل های زرد رنگ آن، وضع مجتمع به صورت خوشه های دراز، در راس انشعابات ساقه دارد. برگ قسمت های انتهایی ساقه آن نیز تیرکمانی و عاری از دمبرگ می باشد. در کنار جاده ها، جاهای مرطوب و در جنگل ها می روید. طعم آن تند و کمی تلخ است. دارای گلوکزید گوگرد دار مشابه سایر انواع گیاهان این تیره است.