نام فارسی: چشم خروس
نام علمی: .Adonis aestivalis L
نام فرانسه: Goutte de sang, Adonided’été, Adonide aestivale
نام انگلیسی: Summur adonis, Pheasant’s eye
نام ایتالیایی: Adonided’estate
نام آلمانی: Sommer Teufelsauge
عربی: ادونس استفالس (adonis istifalis)
چشم خروس از تیره آلاله، گیاهی علفی، یک ساله یا دو ساله و دارای ساقه ای به ارتفاع ۲۰ تا ۵۰ سانتی متر است. در مزارع، کنار جاده ها و اماکن مرطوب می روید. گل های زیبای آن که رنگ قرمز خونی دارند در ماه های اردیبهشت تا مرداد ظاهر می گردند. به ندرت نیز بعضی از پایه های آن ممکن است گل های قرمز مایل به زرد پیدا نمایند. در منطقه وسیعی از اروپا، شمال آفریقا و نواحی غربی و مرکزی آسیا از جمله ایران پراکندگی دارد.
از مشخصات آن این است که ریشه باریک دراز و برگ هایی با بریدگی های بسیار، نخی شکل و عاری از تار دارد ضمنا لکه تیره رنگی در قاعده گلبرگ های آن دیده می شود که بهترین وسیله تشخیص گیاه است. میوه اش از فندقه هایی تشکیل می یابد که مجموعا ظاهر استوانه ای شکل پیدا می کند. با پرورش این گیاه، نمونه هایی با گلبرگ های مضاعف، پرپر و به رنگ های متفاوت به دست آمده است.
ترکیبات شیمیایی چشم خروس
خاکستر گیاه چشم خروس ، معادل ۰.۴۵ درصد اکسید منگنز در بر دارد ضمنا بررسی های دقیق، وجود مقدار کم لیتیوم را در اعضای گیاه مشخص داشته است.
به علاوه N. Komer، گلوکزیدی با ترکیب شیمیایی نامعین از آن به دست آورده است که اثر درمانی آن ۲۰۰ مرتبه کم تر از آدونیدین گیاه افي سينال (یعنی A. vernalis) طبق بررسی های Kobert در سال ۱۹۱۶ تشخیص داده شده است.
خواص درمانی چشم خروس
از کلیه قسمت های گیاه چشم خروس به عنوان مدر و مقوی قلب استفاده به عمل می آید. برای گل های آن اثر ملین، مدر و حل کننده سنگ کلیه قائل هستند.
محل رویش چشم خروس
اطراف تهران: کرج، ورامین. دزفول: هفت تپه (کنار جاده). گیلان: عمارلو (ایسبیلی). خرم آباد، بروجرد، اصفهان، نزدیک بوشهر، شیراز، بلوچستان.
از .A. flammea L و .A. microcarpa Jacq نیز برای مصارف درمانی مشابه، استفاده به عمل می آید. گونه اول از دو گیاه اخیر در کرج، اطراف سفیدرود، منجیل، پاچنار، بروجرد و گونه دوم در کرج شهرستانک، آذربایجان، اراک، کوه خرقان، همدان، بوشهر، مسجد سلیمان و شیراز می روید. از گونه دوم بیشتر جهت رفع آب آوردن انساج، در گذشته استفاده به عمل می آمده است.