توت مار (Actaea spicata)

نام فارسی: توت مار

نام علمی: .Actaea spicata Lam

نام فرانسه: Acté een épi, Raisin de loup, Herbe de St. Christophe

نام انگلیسی: Baneberry, Grapewort, Herb Christopher

نام ایتالیایی: Cristoforiana

نام آلمانی: Christophskraut

نام عربی: اقتی (Aqti)

توت مار از تیره آلاله، گیاهی علفی، چند ساله، دارای ریشه ای به رنگ قهوه ای و ساقه های قائم متعاد به ارتفاع ۳۰ – ۸۰ سانتی متر است. در قسمت انتهایی ساقه های آن، برگ های معدود و ۱ – ۲ گل آذین خوشه، مرکب از گل های سفید رنگ و به تعداد کم دیده می شود. پهنک برگ های آن به ۳ – ۵ برگچه بیضوی مثلث شکل با کناره دندانه دار، منقسم می باشد. گل های آن که در اواخر اردیبهشت تا اواسط تیر ظاهر می شود. منظم و مرکب از ۴ – ۶ کاسبرگ، ۴ – ۶ گلبرگ سفید رنگ یا سفید مایل به بنفش و تعداد زیادی پرچم است.

از تمام قسمت های گیاه، مخصوصا اگر آن را در بین انگشتان بفشارند، بوی ناپسند استشمام می شود. در جنگل ها، نواحی مرطوب، کنار جویبارها مخصوصا اگر زمین، آهکی باشد می روید. در نواحی مختلف اروپا و مناطق نیمه معتدله آسيا پراکندگی دارد. در آستارا نیز یافت می شود. گل های آن مواد قندی و نوش ترشح نمی نماید از این جهت حشرات و زنبور عسل به سمت آن ها جلب نمی گردند. میوه اش سته، کوچک، بیضوی به طول تقریبا یک سانتی متر و محتوی ۱۰ دانه است.

ترکیبات شیمیایی توت مار

فاقد هرگونه ماده الكالوئیدی است. گلوکزیدی با ترکیب شیمیایی نامعین که هنوز مورد بررسی کامل قرار نگرفته در آن وجود دارد.

خواص درمانی توت مار

قسمت های مختلف گیاه توت مار اثری شبیه آکونیت و خربق دارد و اگر به مقدار زیاد و به حالت تازه، مخصوصا میوه آن مصرف گردد، تحریکات شدید دستگاه هضم و نوعی مدهوشی ایجاد می نماید که موجب هذیان گفتن و مرگ می شود. ریشه آن که سابقا در طبابت مصرف داشته، ایجاد حالت اسهالی و استفراغ می کند از این جهت مصرف اعضای این گیاه تدریج در طبابت متروک شده است.

گیاه خشک شده، سمیت کم تری از گیاه تازه دارد. گرد اعضای خشک شده گیاه در گذشته جهت درمان رماتیسم به کار می رفته است. دم کرده ۲ گرم آن در روز به مصرف رفع سرفه مسلولین و درمان آسم و خنازیر می رسیده است. بعضی از محققین برای آن اثر خلط آور و ضد تشنج قائل بوده اند. به طور کلی به نظر می رسد که اعضای گیاه اثرات درمانی مشابه آکونیت داشته باشد ولی چون هنوز ترکیب شیمیایی آن به تحقيق معلوم نگردیده، نمی توان درباره آن اظهار نظر قطعی نمود.

در استعمال خارج، از آن برای رفع بیماری های پوستی (Hegi)، دفع شپش و درمان جرب استفاده به عمل می آمده است. این گیاه در راه اسالم به خلخال ( دره خزی) می روید.

.Actaea pachypoda Ebl

گیاهی است چند ساله، از گونه توت مار که در نواحی مختلف امریکا پراکندگی دارد ولی در ایران نمی روید. از نظر درمانی اثر تصفیه کننده خون، نرم کننده و مسکن عصبی دارد. مصارف آن در طب عوام نسبتا زیاد است به طوری که از آن، جهت درمان سرماخوردگی ، سرفه، احتقان، اسهال، درد معده، سر درد و رماتیسم استفاده به عمل می آید.

مردم نواحی مختلف امریکا، از آن در طبابت های سنتی استفاده های درمانی نسبتا فراوان به عمل می آورند. مانند آن که در ناحیه ای به نام Arikas، گرد ریشه خشک شده گیاه را جهت رفع خون مردگی و درمان التهاب به کار می برند. چای ریشه گیاه نیز در گذشته به صورت غرغره جهت رفع التهاب و خارش و همچنین زیاد کننده ترشحات شیر به صورت نوشیدن، به کار می رفته است. دارای اثر رفع خون روی (خون روی در فواصل قاعدگی) است.

در همیوپاتی از آن برای درمان آرتریت و رماتیسم استفاده به عمل می آورند. مصرف آن مخصوصا اگر ریشه و میوه گیاه، بی رویه به کار رود ایجاد مسمومیت می کند به طوری که در مصارف داخلی ایجاد تهوع، استفراغ، تورم معده و روده، تنگی نفس و هذیان می نماید.